باغ‌های ایرانی گاه سرگذشت‌هایی را در دل خود نهفته‌اند که شگفت‌آور است. آن‌ها از رویدادها و کشمکش‌های سیاسی روزگار در امان نبوده‌اند؛ گاه آسیب‌ها دیده‌اند و گاه بارِ بخشی از تاریخ را به دوش کشیده‌اند. «باغ نظر» شیراز از آن دست باغ‌هایی است که از ماجراجویی‌های سیاسیِ چند سده پیش، رخدادها دیده و سرنوشتش با تاریخ گره خورده است.
زمانی که کریم‌خان زند شیراز را به به عنوان پایتخت خود برگزید، باغ نظر از جاهای دیدنی شهر بود. خان زند که دل‌بستگی فراوانی به آبادانی و ساخت سازه‌های گوناگون داشت، دستور داد باغ نظر را سر و سامان بیش‌تری ببخشند و آن‌جا را برای بازدید خود و دیگران (و شاید هم مردم شیراز) آماده کنند. به سبب همان خواست کریم‌خان بود که عمارت کلاه‌فرنگی و ارگ و سازه‌های دیگر را در باغ و پیرامون آن بنا کردند و جایی بسیار زیبا و دل‌پسند از آن برآوردند. کریم‌خان مهمانان بلندپایه و سفیران بیگانه‌ای را که برای دیدار او به شیراز می‌آمدند، در این باغ ملاقات و پذیرایی می‌کرد. حتا سفارش (:وصیت) کرد که پیکر او را در شاه‌نشین باغ به خاک بسپارند. پس از مرگ او، پیرامونیانش چنین کردند و او را در بخش خاوری کلاه‌فرنگی به گور سپردند. اما داستان به همین‌جا پایان نپذیرفت و چند سالی پس از آن، آغامحمدخان قاجار زمانی که بر ایران چیره شده بود، به سبب کینه‌ای که از کریم‌خان داشت، دستور داد استخوان‌های او را با بی‌احترامی از گور بیرون بکشند و در زیر پله‌های کاخ گلستان تهران پنهان کنند تا او هر روز پا بر روی آن‌ها بگذارد!
سالیان بسیار گذشت تا آن‌که در زمان رضاشاه استخوان‌های کریم‌خان را به باغ نظر برگرداند و در همان جایی که او خواسته بود، دوباره دفن کردند. باغ نظر، با درختان بلند و سازه‌های دل‌انگیزش، نگرنده‌ی چنین رویدادی بوده است! باغ نظر پیش از پادشاهی کریم‌خان زند بنا نهاده شده است و اکنون خیابانی در شهر شیراز، به نام خیابان کریم‌خان زند، از کنار آن گذر می‌کند. این باغ روبه‌روی ارگ بلند و تماشایی کریم‌خانی است.
از ویژگی‌های باغ نظر، یکی درختان انبوه سرو و نارنج آن است؛ درختانی کهن‌سال که ثبت ملی نیز شده‌اند و ارزش بسیار دارند. از دیدنی‌های دیگر آن سنگی است که پیکر دو شیر روی آن کنده شده است و سنگ‌نبشته‌ای تاریخی که از سده‌ی ششم مهی (:قمری) بازمانده است و سنگی دیگر که نقش‌های شاهنامه‌ای را بر روی آن کنده‌اند و در زمان قاجاریه به باغ افزوده شده است.
سازه‌ی کلاه‌فرنگی در میانه‌ی باغ دیده می‌شود. این سازه هشت‌ضلعی است و کاشی‌های رنگ‌دررنگ و بسیار دیدنی، پیکر آن را آذین داده‌اند. نقش‌های خیال‌آور گل‌وبته‌ای کاشی‌های سازه چنان فریبا و تماشایی است که حد و اندازه‌ای برای آن نمی‌توان شناخت! در درون سازه تالاری گنبددار و چهار شاه‌نشین ساخته شده است که هر کدام در یک سوی سازه دیده می‌شوند. مقرنس‌کاری‌های کلاه‌فرنگی نیز نمونه‌ای از هنر والای استادان‌کاران این سازه است و هم‌چنین نقاشی‌های ده‌گانه‌ی آن به دست استادان چیره‌دست دوره‌ی زندیه پدید آمده است و خود نشانه و نمونه‌ی دیگری است که باغ ایرانی را والایی و ویژگی‌ای یگانه می‌بخشد. از این دید، باغ نظر شیراز به‌راستی موزه‌ای از تماشایی‌هاست. به این‌ها حوض مرمرین یکپارچه‌ی میانه‌ی کلاه‌فرنگی را هم باید افزود تا بهتر دریابیم با چه شاهکاری از هنر ایران روبه‌رو هستیم.
یک بخش دیگر، چهار آب‌نما در چهارسوی کلاه‌فرنگی باغ است. یکی از آن‌ها آب‌نماها شوربختانه هنگام گسترش خیابان کریم‌خان زند از دست رفت و ویران شد. سازه‌ی دیگر باغ «عمارت خورشید» نام دارد که در دوره‌ی قاجاریه ساخته شده است. از این سازه سپس‌تر در سال 1315 خورشیدی و به‌کوشش انجمن آثار ملی ایران موزه‌ای به نام «موزه‌ی پارس» ساخته شد. در موزه‌ی پارس آثاری از دوره‌های گوناگون تاریخی نگه‌داری می‌شود و نیز تابلوهای نقاشی که همگی ارزش تاریخی و هنری بسیاری دارند.
باغ نظر را باید یکی از دیدنی‌های شهر زیبا و تاریخی شیراز دانست و جایی که هیچ گردشگری از دیدن آن دوری نمی‌کند!
*یاری‌نامه: تارنماهای ویکی‌پدیا؛ سیری در ایران و کجارو.
