«برف‌اندیل» یا برف‌چال، مهارتی برای ذخیره آب در سرزمین کم‌آب ایران بوده که در مناطق کوهستانی و بیشتر میان کوچ‌نشینان (:عشایر) رواج داشته است؛ مهارتی که به به‌گونه‌ای چشم‌گیر تحت‌تاثیردگرگونی‌های جوی و اقلیمی کره زمین قرار گرفته و با وجود آن‌که یک سال از زمان ثبت آن در فهرست آثار ملی نمی‌گذرد، اما گمان از میان‌رفتن (:انقراض) آن می‌رود.
به گزارش ایسنا، «برف‌اندیل» دانشی و مهارتی برای انباشت (:ذخیره) آب در زمستان است که بیشتر میان عشایر و دامداران رایج بوده است. در استان خراسان شمالی شمار بسیاری از عشایر «کُرمانج» زندگی می‌کنند که به روال گذشته دامداری و دامپروری می‌کنند، آن‌ها تا پنج دهه‌ی گذشته از این دانش برای انباشت آب بهره می‌بردند که البته هنوز، موارد کم‌شماری از برف‌اندیل‌ها در این استان به چشم می‌خورد.
با توجه به این‌که در استان‌های دیگر نمونه‌های همانندی از برف‌اندیل دیده شده است، این دانش به عنوان میراث ناملموس به پیشنهاد استان خراسان شمالی در بهمن‌ماه ۱۴۰۰ به شماره ۲۵۹۷ ثبت شده است.
برف‌اندیل و نگرانی از سرنوشت این میراث ناملموس
برف در بلندی‌های ۲۴۰۰ متر از سطح دریا، ماندگاری بالایی دارد. بنابراین کوچ‌نشینان در مناطق کوهستانی گودال‌هایی را که در کوهپایه‌ها وجود دارد و در فصل بهار و تابستان آفتاب به آن‌ها نمی‌تابد، پس از ئاپسین بارش برف با گَوَن (نوعی گیاه) می‌پوشانند. به این چاله‌ها «برف‌اندیل» به معنای انبار برف گفته می‌شود. با تابش نور خورشید و افزایش دما از نیمه‌های بهار، برفِ گردآمده در برف‌اندیل‌ها کم‌کم ذوب و از بخش زیرین آن، آب‌باریکه‌ای جاری می‌شود و دامداران با ایجاد چاله‌هایی در مسیر آب که کوچ‌نشینان کرمانج به آن «دالو» می‌گویند، از آب برآمده (:حاصل) از ذوب برف برای شرب دام و نیز تامین آب مورد نیاز خانواده بهره می‌گیرند.
«برف‌اندیل» از یک انبار بزرگ برف در شیاری رو به شمال درست می‌شود که روی آن را بوته‌های گون می‌چینند و یا با لایه‌ای از خاک به ضخامت ۲۰ سانتی‌متر می‌پوشانند. درازای چاله‌ها بیش از ۱۰ متر است و گاهی به ۲۰ متر می‌رسد و پهنای (:عرض) آن‌ها میان ۶ تا ۱۰ متر است.
«کوه علی کل» در دهستان هزار مسجد، «منطقه‌ی شاوست» در میان کوه درگز، قدمگاه کوه‌های نورانی، برفندیل‌های «گلول» در شمال شیروان و برخی از روستاهای قوچان، از منطقه‌هایی در خراسان شمالی هستند که برف‌اندیل یا برف‌چال در آن‌ها هنوز دیده می‌شود. البرز مرکزی هم از دیگر منطقه‌هایی است که برف‌اندیل‌هایی در آن وجود دارد.
علی حسین‌پناه، تدوین‌گر پرونده ثبتی «برف‌اندیل» و کارشناس جامعه‌شناسی، که این توضیحات را درباره‌ی این میراث ناملموس به ایسنا ارائه کرد، درباره‌ی وضعیت امروز برف‌اندیل‌های استان خراسان شمالی گفت: شوربختانه تغییرات اقلیم و آب‌وهوا تاثیر خیلی بدی روی آن گذاشته است.
وی افزود: برف‌اندیل‌ها در بلندی‌ها و چکادهای (:قله‌های) بلند و برف‌گیر به چشم می‌خورند، چون در بلندی‌ها هم برف بسیاری می‌بارد و هم شرایط جوی حاکم بر آن‌جا، به‌ویژه سرما باعث ماندگاری زیاد برف در چاله‌ها می‌شود. تا چند دهه‌ی گذشته برف‌اندیل‌های خراسان شمالی در بلندی‌های بیش از ۲۴۰۰ متر از سطح دریا دیده می‌شدند، اما در دو دهه‌ی گذشته تنها در بلندی‌های بیش از ۲۶۰۰ متر دیده می‌شوند و نسبت به گذشته انباشت برف بسیار کمتری دارند.
این پژوهشگر همچنین یادآوری کرد: شیوه‌ی نگهداری برف‌اندیل‌ها از گذشته تا امروز دگرگون نشده است؛ یکسری از سازمان‌ها گفتند از گون‌ها برای پوشاندن چاله‌های برفی استفاده نکنند؛ چرا که باعث می‌شود پوشش گیاهی منطقه از میان رود. درحالی‌که گون‌های کنده شده برای پوشاندن چاله‌های برفی (برف‌اندیل) می‌تواند هفت تا هشت سال استفاده شوند.
