کتاب «فرهنگ بهدینان شریف آباد اردکان یزد، دفتر یکم: آداب و رسوم کهن و گویش» با پژوهش و نگارش دکتر مهرداد قدردان در یک‌هزار نسخه به چاپ رسید.
در دفتر یکم کتاب فرهنگ بهدینان شریف آباد اردکان یزد، با 362 رویه، به بررسی آداب و رسوم کهن و گویش زرتشتیان شریف آباد پرداخته شده است. این اثر با نیک‌اندیشی انجمن زرتشتیان شریف آباد اردکان مقیم مرکز (اشا) در انتشارات فروهر چاپ شده است.
آیین رونمایی از دفتر یکم کتاب فرهنگ بهدینان شریف آباد اردکان یزد، آدینه دوم دی ماه 1401 خورشیدی برابر با دی به آذر و دی ماه گاهشمار زرتشتی، سپندینه روز دیگان، از ساعت 10 بامداد در تالار انجمن زرتشتیان شریف‌آباد اردکان مقیم مرکز (اشا)* با باشندگی دست‌اندرکاران پدیدآوری کتاب برگزار می‌شود. نگارنده، کتاب را به پیشگاه پیر پارسا دستور مهربان دستور خدامراد فیروزگری به پاس یک عمر کوشش سازنده در راه دین، پیشکش می‌کند. همه‌ی زرتشتیان می‌توانند در این آیین شرکت کنند.
آن‌گونه که دکتر مهرداد قدردان در پیشگفتار کتاب آورده، کتاب پیش رو در دو بخش کلی تدوین و پیشکش شده است. بخش نخست حاصل پژوهش رساله دکتری نگارنده در رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی است که در سایه شاگردی استاد برجسته و دانشمند دکتر زهره زرشناس فراهم آمده و بخش دوم حاصل پژوهش پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد نگارنده در همین رشته است که در پرتو دانش استاد فرزانه و اندیشمند دکتر محمودرضا دستغیب بهشتی به بار نشسته است موضوع پژوهش در هر دو دوره یکی آداب و رسوم کهن شریف آباد (بخش نخست) و دیگری گویش زرتشتیان این خطه (بخش دوم) است. این دفتر سه جلد خواهد بود که در جلدهای پسین‌تر به اسناد و مدارک کارکرد و شجره نامه مردمان شریف آباد پرداخته می‌شود. دلیل این کار موقعیت و کار کرد ویژه زرتشتیان این منطقه از سده‌ی هشتم هجری تا سده اخیر است که در کتاب به تفصیل از آن سخن رفته است.
با خواندن سخن نخست کتاب به قلم دکتر زهره زرشناس، ایران‌شناس و باستان‌شناس، استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و استاد راهنما، در می‌یابیم: آداب و رسوم مجموعه‌ای از ضوابط و قواعد رفتار دینی یا غیردینی است که گروهی از مردم در یک محیط اجتماعی به انجام می‌رسانند. بیشتر این گروه از مردم دارای باورها و زیربنای فکری مشترک هستند یا به واسطه اشتراکات، قومی دینی یا ملی در آن، گروه طبقه یا جامعه گردهم آمده‌اند. آداب و رسوم زرتشتیان، امروزی بازمانده باورها و رفتارهای کهن مردمانی است که با الهام از آموزه‌های زرتشت و با در نظر گرفتن شرایط زمانه و هماهنگی با آن سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است و با باورهای دینی پیوندی دیرینه و جدایی ناپذیر دارد. پرداختن به این آداب و رسوم کهن نگرش و باورمندی معتقدان آن را آشکار ساخته و پرتوی برگوشه‌هایی تاریک از زندگی نیاکان ما در این مرز و بوم می‌افکند همچنین شیوه برخورد آنان را با چالش‌های حیات بشری و نحوه و میزان حل معضلات را در سایه عمل به اعتقادات و کارکرد و سودمندی این شیوه و نگرش را در ترازوی شناخت قرار میدهد در این کتاب به بررسی آداب و رسوم کهن زرتشتیان شریف آباد اردکان یزد پرداخته شده است. شریف آباد یکی از نقاط تاثیرگذار بر حیات اجتماعی و دینی زرتشتیان ایران و هند در بازه زمانی سده های هشتم تا یازدهم هجری است این تاثیرگذاری به گواه اسناد موجود، حاصل کارکرد موبدان آگاه این خطه بوده است پس از مهاجرت موبد موبدان از فارس به حاشیه کویر، مرکزی گروه راهبر دینی در مثلث ترک آباد شریف آباد احمد آباد ساکن می‌شود و آتش مقدس هم همراه موبد موبدان به این منطقه آورده شده و مدتی در شریف آباد تخت‌نشین می‌گردد و بعدها با مهاجرت موبد موبدان به یزد این آتش نیز به یزد منتقل می‌شود. حضور موبدان آگاه و تاثیرگذار در این منطقه بی‌گمان دلیل اصلی ماندگاری این آداب و رسوم کهن شده است. مکاتبات (روایات متعدد این گروه با پارسیان هند در مورد امور و مسایل دینی، در سالیان متمادی گواه دانش، آگاهی و احاطه آنان بر انجام امور دینی و برگزاری است. استاد زرشناس درباره‌ی شریف آباد نوشته است: شریف‌آباد یکی از نقاط تاثیرگذار بر حیات اجتماعی و دینی زرتشتیان ایران و هند در بازه زمانی سده‌های هشتم تا یازدهم هجری است. این تاثیرگذاری به گواه اسناد موجود، حاصل کارکرد موبدان آگاه این خطه بوده و بی گمان دلیل اصلی ماندگاری این آداب و رسوم کهن شده است. پس از مهاجرت موبد موبدان از فارس به حاشیه کویر مرکزی گروه راهبر دینی در مثلث ترک آباد، شریف آباد، احمد آباد ساکن می‌شود و آتش مقدس هم همراه موبد موبدان به این منطقه آورده شده و مدتی در شریف آباد تخت‌نشین می‌گردد؛ و بعدها با مهاجرت موید موبدان به یزد این آتش نیز به یزد منتقل می‌شود. مکاتبات (روايات) متعدد موبدان با پارسیان هند در مورد امور و مسایل دینی، در سالیان پیاپی، گواه دانش آگاهی و احاطه آنان بر انجام امور دینی و برگزاری آیین‌های کهن است.
دکتر زهره زرشناس با اشاره به تلاش‌های دکتر مهرداد قدردان در پژوهش و نگارش این کتاب، در بخش دیگری از سخن نخست نوشته است: «دکتر مهرداد قدردان در رساله دکتری خود، به راهنمایی اینجانب، با دقت و تلاش بسیار و با استفاده از جدیدترین و آخرین پژوهش‌های روزِ دنیا، به زبان‌های اروپایی، در پژوهشی میدانی و کتابخانه‌ای و کاملا روشمند به بررسی و ثبت این آیین‌ها همت گماشته است. پژوهشگرِ فاضلِ مولف این کتاب، افزون بر آن که خود اهل شریف آباد است، با بیش از پنجاه نفر از اهالی سالخورده شریف آباد که بر برگزاری آداب و رسوم مسلط بوده‌اند، مصاحبه کرده و در این زمینه از همراهی آنان بهره برده است. به طور کلی تمامی گفته‌های آنان با اجازه خودشان، ضبط شده و به صورت سندی ارزشمند در دسترس است. به ویژه چند شخص مطلع تر از آن کهنسالان، مورد مشاوره همیشگی ایشان بوده اند تا ریزه کاری های فنی مراسم و آیین ها نادیده گرفته نشود».
استاد زرشناس در ادامه به ویژگی‌ها و تمایز این پژوهش نسبت به کتاب‌های مشابه پرداخته است و یافته‌های این پژوهش را حکایت از عمق پژوهش و تلاش ارزنده پژوهشگر توانمندِ آن برای ارایه اثری روشمند و علمی می‌داند که راهگشای دیگر پژوهشگران این حوزه خواهد بود. وی در ادامه به نقاط قوت پژوهش می‌پردازد و می‌نویسد: «از آن جا که دکتر مهرداد قدردان، بومی منطقه مورد پژوهش و آشنا با آیین ها و آداب و رسوم آن بوده است. در پژوهش ارزنده خود به گردآوری و ثبت ریزه کاری ها و ظرایفِ آداب و رسومی پرداخته، که برای نخستین بار در این کتاب به آنها اشاره شده و از دید یا دسترس پروفسور مری بویس، پژوهشگر صاحب نام آداب و رسوم زرتشتیان، خارج بوده است. افزون بر این، پژوهشگر توانمندِ مولف کتاب، با بررسی برگ برگ مستندات تاریخی و مهم محلی، نظیر دفتر صورت‌جلسات انجمن‌های ناصری و زرتشتیان شریف آباد از آغاز تاسیس تا دهه ۷۰ خورشیدی، وقف‌نامه‌های قدیمی و صورت برگزاری گهنبارهای شریف آباد به منابعی دست اول دسترسی یافته که به عنوان پشتوانه پژوهش خویش ثبت و ارایه نموده که یکی دیگر از نقاط قوت پژوهش پیش رو است».
دکتر مهرداد قدردان نیز سپاسگزار یاریگران پدیدآوری کتاب است و در پیشگفتار کتاب از آنان چنین یاد کرده است: «در اینجا بایسته است از همه کسانی که با واگویی خاطرات و نقل آداب و رسوم از گذشته های دور، یاریگر نویسنده شدند، سپاس قلبی داشته باشم. همشهریان ارجمندم سیمین رستمیان، بانو نوشیروانی، شیرین آبیاری، دولت ویرابی، مهرانگیز ذهبی، رشید دینیاریان، شهریار پورسرخابی، داریوش کاموسی، کورش قدردان و موبدان فرهیخته دستور مهربان فیروزگری و رستم کاووسیان‌زاده از آغاز تا پایان کار در معرض پرسش‌های مداوم و گاه و بی‌گاه من بودند و بسیار همت کردند که البته وامدار یکایک دیگر عزیزان مندرج در لیست پایان کتاب هم هستم و همت بلندشان را ارج می‌نهم که در زمینه‌های مختلف و به فراخور کار، همازور و همراهی کامل داشتند.
از بُعد علمی نیز استاد فرهیخته دکتر فرزانه گشتاسب را از دو جهت وامدارم، نخست اینکه اجازه دادند از خرمن دانش‌شان خوشه‌چینی کنم و از سوی دیگر همراهی کردند و کتاب را سطر به سطر خواندند و نکات علمی و مفیدی را یادآور شدند.
با سپاسگزاری از مهندس سهراب سلامتی که پدیداری این اثر را سامان بخشید، بی‌گمان اگر حمایت‌های بی‌دریغ مادی و معنوی ایشان نبود، این کار هرگز به سرانجام نمی‌رسید و به زیور طبع آراسته نمی‌گردید و حتا پیش از آن پژوهشم نیز ابتر می‌‍ماند.
از فرزانه راستین، نادره دوران مهندس رستم یگانگی سپاس ویژه و قلبی دارم که همواره اندیشه و سخنان نابش راهگشایم بوده و از زمان ورود و سکونتم در تهران تا اکنون، نیز در دوران تحصیل در مقطع دکتری لحظه ای از یاری و پشتیبانی ام فروگذار نکرده است. تاثیر کارکرد ایشان در زندگی ام کاملا هویداست و بی گمان رادمردی اش مصداق این سروده حافظ است: مظهر لطف ازل و روشنی چشم امل».
دکتر قدردان در پایان پیشگفتار می‌نویسد: «از همسر فداکار و فرزندان شکیبایم بی‌اندازه سپاسگزارم که همواره مایه آرامشند و کوشا در فراهم ساختن اسباب آسایشم. آسایش و آرامش مردی که حتا در سراشیبی عمر از تحصیل و خواسته دلش دست بردار نیست. چه سخت است تحمل همسر و پدری که همواره به کار خود است و فارغ و بی‌پروا به کنجی می‌خزد و در کال دل (گل) است. در برابر این حجم از بزرگی و گذشت چه دارم جز شرمندگی و امیدواری بخشش».
*تالار اشا در تهرانپارس، خیابان 186 شرقی (گلستان حبیبی)، شماره 52 جای دارد.
