زیان‌های فراوان مصرف کیسه‌های پلاستیکی برای زیست‌بوم جهان، شاید تنها راهی را که پیش روی دولت‌ها قرار می‌دهد، ممنوعیت استفاده از آنها باشد. بدین‌گونه، زمین از حجم فراوان کیسه‌های پلاستیکی تجزیه‌ناپذیر اندکی آسوده خواهد ماند و زیان‌های آن کاهش چشمگیری خواهد یافت؛ هر چند این کار تنها زمانی اثرگذار خواهد بود که مردم جهان با اراده‌ای استوار، دست از مصرف بی‌رویه‌ی کیسه‌های پلاستیکی بردارند.
روزی برای یادآوری نگاهبانی از محیط زیست جهان نخستین‌بار در سال 1972 میلادی پیشنهاد شد. در این سال، سازمان ملل متحد با شعار «تنها یک زمین»، مردم جهان را به پاسداشت کره‌ی زمین و زیست‌بوم در خطر آن فراخواند. در سال 2023 میلادی نیز شعار «بازیابی اکوسیستم» را با موضوع «راهکارهایی برای آلودگی پلاستیکی» برگزید و گرامی داشت. اکنون روز 21 تیرماه هر سال (برابر با 12 جولادی) «روز جهانی بدون پلاستیک» شناخته می‌شود تا یادآور یکی از بایسته‌ترین کارهایی باشد که مردم جهان باید در پیش بگیرند تا خطرهای ناشی از مصرف بی‌اندازه‌ی پلاستیک را کاهش دهند. این کیسه‌ها، مواد تجزیه‌ناپذیری هستند که محیط زیست را ویران می‌کنند.
ما بخشی از طبیعت این جهان هستیم و خویشکاری‌مان سبب می‌شود به راهکارهایی بیندیشیم و رفتار کنیم که جهان را از خطر نابودی رهایی می‌بخشد. اکنون 130 کشور در جهان (که کشور ما نیز در شمار آن‌هاست) برنامه‌هایی به نام سیاست ملی درپیش گرفته‌اند تا مصرف مواد و کیسه‌های پلاستیک را به کمترین اندازه برسانند. برخی از کشورهای توسعه‌یافته نیز مصرف کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرده‌اند یا مالیات‌های سنگین برای تولید آنها درنظر گرفته‌اند. جایگزین کردن کیسه‌های پارچه‌ای به جای کیسه‌های پلاستیک، راهکار اثرگذار دیگری است. اما روشن است که انجام درست چنین کاری با همراهی مردم و اراده‌ی جهانی آنان پیوند دارد.
در این میان دشواری اصلی در آن است که تولید کیسه‌های پلاستیکی بسیار ارزان تمام می‌شود و قیمت پایین آنها دست تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را باز می‌گذارد که حجم فراوانی از کیسه‌های پلاستیکی را در بازار پخش کنند و خریداران نیز در استفاده از آنها رغبت بسیاری نشان دهند. به هر روی، اکنون در کشورهای مانند: انگلستان، چین، ایتالیا، استرالیا، هند، فرانسه، بوتان، بنگلادش و برخی از کشورهای آفریقایی استفاده از کیسه‌های پلاستیکی ممنوع است. در کشور سوییس نیز مردم اجازه ندارند از کیسه‌های پلاستیکی برای حمل زباله‌های خود استفاده کنند و باید کیسه‌های ویژه‌ی زباله را که آرم شهرداری روی آنها دیده می‌شود، خریداری و برای زباله‌های خود به‌کار گیرند (گزارش خبرگزاری ایسنا- 21 تیر 1402). در ایران نیز آیین‌نامه‌ی اجرایی کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی در مهرماه 1401 خورشیدی تصویب شده است. با این همه، هنوز هم در فروشگاه‌ها و مراکز خرید، کیسه‌های پلاستیکی به شمار بسیار، در دسترس خریداران قرار دارد؛ کیسه‌هایی که بیش‌تر آنها در اندک زمانی راهی زباله‌دان‌ها می‌شوند! هرچند در ماده‌ی سوم آن آیین‌نامه «ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی به جز میوه فروشی‌ها و ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون تاکید شده است» (گزارش ایسنا- 21 تیر 1401).
به هر روی، به‌گمان می‌رسد برای رهایی از استفاده از کیسه‌های پلاستیکی‌ای که ویرانگر زیست‌بوم و سرطان‌زا برای انسان هستند، نیاز به قانون‌های سختگیرانه‌تری داریم و نیز پایش و نگاهبانی افزون‌تر. آمارهایی که از مصرف بالای پلاستیک در کشور ما خبر می‌دهند، نیاز به فرهنگ‌سازی و آگاهی‌رسانی بیش‌تر را بایسته می‌سازد.
ده‌ها نمونه‌ی هشداردهنده که بارها گفته شده‌اند، گواه آن است که زیست‌بوم و تندرستی خود ما ممکن است با استفاده از کیسه‌های پلاستیکی با چه خطرها و بیماری‌های روبه‌رو شود. با مصرف کمتر کیسه‌های پلاستیکی هم می‌توان به تندرستی خود کمک کرد و هم جهان و زیستمندانش را از نابودی و ویرانی نجات بخشید.
*یاری‌نامه: گزارش روزنامه اعتماد(28 خرداد 1402)؛ گزارش خبرگزاری ایسنا (12 تیر 1400).
دیگر نوشتارها در پیوند با چالش کیسه‌های پلاستیکی و زیست بوم را در نشانی زیر بخوانید:
