سرزمین ما ایران، خانه‌ی سرایندگان بسیار بزرگی در تاریخ ادبیات جهان بوده است و بخش بزرگی از میراث چامه و ادب گیتی در ایران شکل گرفته است. هرچند سرایندگان کهن ایران‌زمین بسیار نامدارند، اما در سده‌ی گذشته هم سرایندگان نامداری در ایران پیدا شده‌اند که آثارشان به زبانهای گوناگون برگردانده شده است و جایگاه بزرگی در گیتی دارند. چکامه‌ی پارسی در این سده دگرگون شده است و ازاین‌رو هم شعر نو که بیشتر به نام نیمایی آن را می‌شناسیم پیروان بسیاری دارد و هم شعر کلاسیک هنوز هم جایگاه خود را نگه داشته‌اند.
پیشینه چکامه در زبانهای ایرانی از روزگار باستان تا نخستین سروده‌های فارسی در اوزان عروضی پس از یورش تازیان اهمیت بسیاری دارد. بیشتر پژوهشگران بر این باورند چامه در زبانهای ایرانی تا پیش از یورش تازیان به ایران در وزن هجایی بوده است نه وزن عروضی، اما محمدتقی بهار برپایه پژوهش‌هایی که انجام داده بر این باور است ایرانیان پیش از یورش تازیان نیز با وزن عروضی چامه سروده‌اند. بزرگ‌ترین چالش در پژوهش پیشینه چامه ازبین‌رفتن کتاب‌ها در گذر تاریخ است که آسیب جبران‌ناپذیری بر فرهنگ و ادب ایران نهاده است و از شوندهای بنیادین آن می‌توان به کتاب‌سوزی خودخواسته (: عمدی) و گسترده در سه دوره تازش اسکندر، تازیان و مغول، از بین رفتن کتاب‌ها به شوند نابسامانی‌ها و آشفتگی‌های اوضاع کشور در دوره‌های گوناگون تاریخ، نبود فرهنگ کتاب‌نویسی و کتاب‌خوانی در ایران و تکیه بر ادبیات شفاهی، اشاره کرد.
چامه در زبانهای هندوایرانی و ایرانی باستان
از دیرباز چامه و چامه‌سرایی جایگاه ویژه‌ای در تمدن آریایی (هندوایرانی) داشته است. نخستین سروده به جای مانده از بشر ریگ‌وِدا است که کهن‌ترین بخش از چهارگانه وِدا است. ریگ‌وِدا بین هزار تا پنج‌هزار سال پیش از میلاد به زبان سانسکریت وِدایی سروده شده است. زبان سانسکریت ودایی یکی از نخستین شاخه‌های زبان هندوایرانی است و زبانهای اوستایی و سانسکریت فرزندان این زبان هستند.
دومین سروده بشر و تمدن ایران گاتاهای اوستا است که پس از جداشدن آریایی‌ها به دو قوم ایران و هند سروده شده است. در روزگار باستان اوستا 21 نَسک داشته اما اکنون پنج نسک از آن به جای مانده که بخشی از آن دربرگیرنده ۱۷ سروده‌ی گات‌هاست که دربردارنده‌ی ۲۳۸ بند، ۸۹۶ بیت و ۵۵۶۰ واژه است.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «جایگاه چامه و چامه‌سرایی در تمدن آریایی»، به قلم آناهید خزیر که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد آمده است.
متن کامل این گزارش را در رویه‌ی چهارم (ادب و هنر) شماره 474 امرداد بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 474 از دوشنبه، 20 شهریورماه 1402 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
