دگرگونی‌های آب و هوایی ایران، در 20 هزار سال گذشته بررسی شد

«تغییرات آب و هوایی و طبیعی فلات ایران در 20 هزار سال گذشته» عنوان نشستی بود که از سوی هفته‌نامه‌ی امرداد و با آرمان شناخت پدیده‌های زیست‌بومی ایران در گذشته و اکنون و رسیدن به راهکاری راهگشا در آینده، برگزار شد.

دکتر داریوش مهرشاهی استاد بازنشسته‌ی گروه جغرافیای دانشگاه یزد و سخنران این نشست با پرداختن به دیگرگونی‌های آب و هوایی فلات ایران در 20 هزار سال گذشته  در بخشی از سخنانش گفت: دردرازای زمان یعنی میلیون‌ها سال پیش ما وضعیت آب و هوایی یکسانی نداشته‌ایم . کره‌ی زمین برپایه نظریه دانشمندان، نزدیک به چهار میلیارد و 600 میلیون سال دیرینگی دارد. در دوره‌های زمین‌شناسی که از پرکامبرین آغاز می‌شود تا سنوزوییک و دوره‌ی کواترنر، آب وهوا پی درپی در حال دگرگونی بوده است و مهم‌ترین شوند این دگرگونی را می‌توان گردش کره‌ی زمین نسبت به خورشید، تغییرات مداری کره‌ی زمین و سرعت گردش خورشید دانست. اما آن‌چه مورد نظر ما است دوره‌ی پایانی کواترنر یعنی دوره‌ی هولوسن و 10 هزار سال پیش از آن است. اهمیت دوره‌ی کواتنر یعنی دو و نیم میلیون سال گذشته از این‌رو است که انسان هم به معادله‌ی تغییرات محیطی زمین افزوده شده است.

 وی در ادامه افزود: در پاسخ به این‌که چرا ما 20هزار سال گذشته را برگزیدیم باید گفت 20 هزار سال پیش، بیش‌ترین اندازه‌ی پیشروی  آخرین عصر یخچالی در اروپای کنونی بود. ایران در دوره‌های سرد یخچالیِ نیم کره‌ی شمالی، زیر پهنه‌های یخچالی نبوده است، ولی کوه‌های ایران مانند البرز، زاگرس، شیرکوه یزد، کرکس و کوهای جوفار در کرمان دارای یخچال بودند. یخچال‌هایی که رسوبات یخچالی یا یخ‌رفت‌های آن(مورن) بعدها منابع آبی را تامین می‌کردند. این آب‌رفت‌ها با جذب برف و باران سفره‌های زیرزمینی را تامین می‌کردند.در ایرانِ 20 هزار سال پیش و در دوره‌ی سرد، دست کم 11 دره‌ی یخچالی در شیرکوه وجود داشته است که بخشی از این یخچال‌های طبیعی تا نزدیکی شهر کنونی تفت می‌رسیده است. واپسین بازمانده‌ی این یخچال‌ها، یخچال طبیعی تخت سلیمان در علم‌کوه است که تا 100 سال پیش هم آثاری از آن به طول نزدیک به نّه کیلومتربرجای مانده وفعال بود و اکنون نزدیک به چهار کیلومتر آن باقی مانده است که البته آمیخته‌ای از یخ و سنگ است. شوربختانه اکنون با واگذاری میراث طبیعی و اقلیمی به بخش خصوصی برای بهره‌برداری‌های اقتصادی و استخراج شن و ماسه از دره‌های پیرامون کوه، بیش‌ترین آسیب به منابع آبی، طبیعی و زیست‌بوم می‌رسد. چون با استخراج شن و ماسه‌ و از بین رفتن ریز دانه‌ها جذب آب بارشی دشوار شده و شوند بروز سیل می‌شود.  

مهرشاهی در پایان یاد‌آور شد که با توجه به شرایط کنونی آب و هوا در جهان و پدیده‌ی گرمایش زمین و خطر خشک‌سالی، که افزون بر دیگرگونی‌های طبیعی و اقلیمی، سهم انسان در پیشرفت این روند تهدید‌آمیز، برای زمین را نمی‌توان نادیده گرفت، ارج گذاشتن به زیست‌بوم و نگاهداری از میراث طبیعی و اقلیمی که در آموزه‌های اشوزرتشت بسیار از آن یاد شده است، می‌تواند راهگشا باشد.

نشست تغییرات آب و هوایی و طبیعی فلات ایران، آدینه 12 آذرماه 1395 خورشیدی، ساعت 15 تا 17 در دبیرستان رستم‌ آبادیان برگزار شد.

دکتر داریوش مهرشاهی

سپاس‌داری از دکتر داریوش مهرشاهی

فرتور از همایون مهرزاد است.
6744