موزه‌ها در مفهوم نوین، جایی برای پاسخ‌گویی به دشواری‌ها و پرسش‌های امروز هستند

نشست «موزه‌ها، نمادهای ایران فرهنگی از سلسله‌ نشست‌های «نمادهای ایران فرهنگی»، یکشنبه 30 مهرماه 1402 خورشیدی، با باشندگی شماری از ایران‌شناسان، ایران‌دوستان و کارشناسان موزه به میزبانی بنیاد دکتر فرهود برگزار شد.

سیداحمد محیط طباطبایی، رضاتوسلی، ناصر بیات، میریام گوتس (رهگشای)، عبدالعظیم زرین‌کوب، مزدک اخوان‌ثالث و داریوش فرهود از سخنرانان این نشست بودند. مهرداد پورمند اجرا و گردانندگی نشست را بر دوش داشت.

کیوان سالمی فیه، مدیر نشست، با یادآوری نقش موزه‌ها به عنوان نمادهای فرهنگ مشترک در گستره‌ی ایران فرهنگی گفت: ایران فرهنگی به‌خودی خود یک موزه است و پوشش‌ها، زبان‌ها، گویش‌ها، جشن‌ها و آیین‌ها در جای‌جای آن، نمادها و آثار آن هستند که زیر نام فرهنگ ایران در یک مجموعه گرد آمده‌اند.

استاد محیط طباطبایی، فرنشین کمیته‌ی ملی موزه‌های ایران (ایکوم)، اشاره به ریشه‌ی یونانی واژه‌ی موزه که ویژه‌ی 9 الهه هنرهای گوناگون است گفت‌: این نام‌گذاری از آن روی است که مادر این 9 الهه و همسر زئوس نیمه‌خدایی‌ست که در چشمه‌ی فراموشی آب‌تنی می‌کند و همه چیز را به یاد می‌آورد. پس موزه‌ها نماد یادآوری هستند و ریشه‌ها را به یاد می‌آورند و این ویژگی موزه همواره بر معنایش حاکم است. اما پدیده‌ی موزه به‌ویژه پس از رنسانس در اروپا دگرگونی‌هایی را از سر گذراند. تعریف موزه پس از رنسانس دگرگون شد از این‌رو که در هر دوره‌ای مفهومی به آن افزوده شد.

وی افزود: در ایران هم اگرچه در دوره‌ی ناصرالدین‌شاه مکانی به‌عنوان موزه دایر شد ولی باید گفت که موزه را به عنوان یک پدیده فرهنگی باید از دوران پس از مشروطه و دوران نوین ایرانی بازشناخت دوره‌ای که موزه وارد عرصه‌ی تازه‌ی خود شد.

موزه‌ها در ایران به‌ویژه موزه ایران باستان که در سال 1316  خورشیدی، برپا شد در آغاز جایی برای نگاهداری آثار باستانی و فرهنگی کشور، شناخت و معرفی آن و شناسنامه‌ای برای ابراز هویت و غرور ملی و نیاکانی بود. برای نمونه در تعریف بنیادینِ موزه، نمایش جام حسنلو نشانه‌ی هنر نیاکان ما در ساخت چنین اثری بوده است. در دهه‌های بعدی یعنی دهه‌ی شصت میلادی (دهه‌ی چهل خورشیدی) و با پدید آمدن دگرگونی در مفهوم موزه در گام بعد به کاربرد اثر و دلیل ساخت آن پرداخته می‌شد. در دهه‌ی 80 موزه‌ها نقش مهم‌تری پیدا کردند به‌گونه‌ای که باید پاسخ‌گوی مشکلات و نیازهای روز می‌شدند. یعنی امروز اگر با دشواری‌ای به نام بحران آب روبه‌رو هستیم موزه‌ها می‌توانند راهگشا باشند و به ما یادآوری کنند که چه‌کارهایی نباید یا باید انجام می‌شد و در کجا غفلت کرده‌ایم که با پدیده‌ی کم‌آبی روبه‌رو شده‌ایم. درست است که فن‌آوری و دانش پیشرفت کرده است اما چیزی که در گذر زمان در این زمینه دگرگونی‌ناپذیر است و یک تجربه‌ی تاریخی است، مدیریت آب و فرهنگ آب است. در فرهنگ ایرانی همیشه از سود آب بهره می‌بردیم. یعنی به سرمایه‌ی آب دست نمی‌زدیم و از آبی که در قنات، در آب‌انبارها و در پشت‌سدها بود را استفاده می‌کردیم ولی پس از سال 1334 از زمانی که چاه‌های عمیق درایران به بهره‌برداری رسید در واقع ما آبی که سرمایه‌ی نسل‌های بعد بود را مصرف کردیم.

محیط طباطبایی در پایان زنده‌بودن موزه‌ها و اهمیت حفظ کاربری آن‌ها برای رشد و پویایی جامعه را یادآور شد.

میریام گوتس (رهگشای)، اهل فرانسه، حقوقدان و زبان‌شناس و مدیر سراموزه‌ی دکتر رهگشای بادرود نطنز در این نشست به نقش موزه‌ها در حفظ و نگاهداشتن زبان‌ها و آیین‌ها برای کودکان و نسل‌های آینده پرداخت

اکوموزه‌ای که میریام گوتس در خانه‌ی پدری همسرش، دکتر رهگشای، نزدیک‌به یک دهه پیش بنیادگذاری کرده‌، عنوان موزه‌ی برتر خصوصی کشور را از سوی ایکوم- یونسکو و وزارت میراث فرهنگی دریافت کرده است و هم اکنون به‌عنوان میراث‌بان فرهنگی و هویتی ملی ایرانی، آوازه‌ی جهانی دارد.

گوتس نزدیک‌به ۳۰ سال است که در ایران زندگی می‌کند و افزون بر زبان فارسی، به چندین زبان اروپایی تسلط دارند  و کشف اشتراکات فرهنگی ایران و اروپا از دغدغه‌های اوست.

به پاس خدمات فرهنگی، در سال ۲۰۲۳ نشان شوالیه نخل  آکادمیک  از سوی وزارت آموزش فرانسه به وی پیشکش شده است.

میریام گوتس درباره‌ی فعالیت «اکوموزه‌ی رهگشای بادرود» گفت: این موزه برای آشنایی کودکان که جوانان فردا هستند با آداب و آیین‌ها، پوشش و فرهنگ بومی و به‌ویژه پاسداری از زبان بومی آن گستره، راه‌اندازی شده است.  پافشاری ما بر نگاهداری از زبان بومی  از آن روی است که در صورت مرگ این زبان به ازمیان‌رفتن بخش چشمگیری از روایت‌ها و ادبیات شفاهی آن منطقه می‌انجامد. می‌توان گفت موزه‌ی رهگشا پلی‌ میان گذشته و آینده‌ی بادرود است.

رضا توسلی، مدیر خانه‌موزه سیمین و جلال، از دیگر سخنرانان نشست با یادآوری آموزه‌های عرفانی و صوفی‌گری به موضوع عرفان و معنویت در موزه‌ها پرداخت.

پروفسور فرهود در پایان نشست گفت: من در پوشش آموزگار یا پزشک یا هر سمتی که دارم، آنچه به آن می‌بالم این است که سرباز میهن هستم. وی به نقش موزه‌ها در گسترش فرهنگ  اشاره کرد و افزود: هرکدام از یادمان‌های تاریخی ما یک موزه است. تخت‌جمشید، پاسارگاد، بیستون هریک نشان‌دهنده‌ی فرهنگی چندهزارساله هستند. وی یادآور شد: شوربختانه در بازدیدی که از برخی موزه‌های نامدار جهان داشتم دیدم که آثار بیش‌تری از ایران در آنجا به نمایش گذاشته شده است تا در خاستگاهشان ایران.

منیر دارایی، مدیر پیشین موزه‌ی هنرهای زیبا و مدیر موزه‌ی هنرهای ملی، محبوبه قلیچ‌خانی، مدیر بخش عکاسی موزه ملی ایران، دکتر علی عزتی مدیر انجمن هنرمندان خودآموخته، دکتر هوشنگ طالع، استاد تاریخ ایران و شاهنامه‌پژوه، دکتر محمد رسولی مدیر موسسه‌ی بزرگمهر حکیم، حقوقدان و شاهنامه‌پژوه، آقای انصاری مدیر خانه‌ی موزه‌ی اخوان‌ثالث، خانم آزاده سنبلی عکاس ایکوم و دکتر قاسمی مدیر خانه اندیشمندان علوم انسانی از دیگر باشندگان نشست بودند.

 

پروفسور داریوش فرهود

مهرداد پورمند، مجری و گرداننده‌ی نشست

رضا توسلی، مدیر خانه‌موزه سیمین و جلال

ناصر بیات، مدیر موزه‌ی پیشاهنگی، به معرفی این موزه‌ به عنوان یکی از برجسته‌ترین موزه‌های پیشاهنگی در جهان و آسیا پرداخت.

از چپ: کیوان سالمی فیه، عبدالعظیم زرین کوب و بهزاد شیشه‌گران، نقاش، طراح و گرافیست

میریام گوتس

دکتر هوشنگ طالع

چهره میانی کیخسرو دهقان، شاهنامه‌خوان بختیاری

عبدالعظیم زرین‌کوب، استاد ادبیات دانشگاه و برادر شادروان عبدالحسین زرین‌کوب، سروده‌هایی از زنده‌یاد اخوان‌ثالث را بازخوانی کرد.

از راست: استاد علیقلی محمودی بختیاری و منوچهر پیشوا

علی اصغر قاسمی، رییس خانه‌ی اندیشمندان علوم انسانی

احمد محیط طباطبایی، رییس آیکوم

منیر دارایی

رحیمی، خواننده

استاد علیقلی محمودی بختیاری، نویسنده، زبان‌شناس و استاد دانشگاه با بیان خاطراتی از دل‌بستگی خود به خاک میهن و فرهنگش گفت.

 مشفق، هنرمند و از برگزارکنندگان نشست

چهره میانی علی عزتی رییس انجمن هنرمندان خودآموخته ایران

 ناصر میزبانی، عکاس

پروفسور داریوش فرهود

مزدک اخوان‌ثالث، فرزند زنده‌یاد مهدی اخوان‌ثالث

فرتور از همایون مهرزاد است.

2393