جویندگان ادبیات کهن ایران دکتر فرزام پروا را پیشتر با کتاب «حافظ و رودِ جادو» شناخته بودند. پروا پایهگذار دانشی نو بهنام «باستانشناسی ادبی» است. در گفتوگوی پیش رو از او پرسیدهایم که این دانش به چه معناست. در اینجا تنها به این نکته اشاره کنیم که باستانشناسی ادبی کاوشی در نوشتارهای کهن فارسی برپایهی دانش نوین روانکاوی است. او بدین شیوه و با نگاهی فراخنگر، به انبوهی از دانستههای نو و بهراستی درخور ستایش دست یافته است که تاکنون از نگاه و دریافت پژوهندگان نهفته و پنهان بود.
دکتر پروا بهتازگی و به همان روش باستانشناسی ادبی، به کتاب ارجمند شاهنامه پرداخته است و جهانوارهای از دریافتهای نو بهدست داده است. کتاب او «فردوسی و کاخ حیرت» نام دارد (انتشارات نگاه، 1402) و در شمار مجموعهای از کتابهایی است که با عنوان «پیوندهای ادبیات و روانکاوی» مینویسد.
بخش برجستهای از پژوهش دکتر پروا در کتاب «فردوسی و کاخ حیرت» بررسی موشکافانهی رویاهای شاهنامه است و سنجش آن رویاها با یافتههای نوین دانش روانکاوی. او رویاهای شاهنامه را به دو پارهی رویاهای ساده و رویاهای پیچیده بخشبندی میکند
آقای دکتر، جستوجوی نشانههای رویا و روانکاوی در کتابی مانند شاهنامه آیا به این معنا نیست که تلاش میکنیم دانش امروزی را به متنی کهن تحمیل کنیم؟ چون به هر روی روانکاوی دانش نوینی است.
– درست است که روانکاوی دانشی نو است، اما انسان از زمانهای بسیار دور باستانی، رویا میدیده و رویا دیدن مسالهای امروزی نیست. من هم تلاش نکردهام با قالبریزی شاهنامه در یک چهارچوب فکری، خدشهدار و کوچکش کنم. کسی که اثر ادبی بزرگی را در چارچوبی ذهنی میریزد آن را مرزبندی (:محدود) میکند. نباید شاهنامه را در قالب اندیشهای خاص درآورد. چون متن ادبی بر روح و روان ما اثر میگذارد و اگر بخواهیم آن را توضیحپذیر کنیم و نهفتههایش را در چارچوبهای فکری خودمان بریزیم، اثر ادبی از ماهیتش خالی میشود. زمانی که کتاب «فردوسی و کاخ حیرت» را مینوشتم، این نکته در پسِ ذهنم بود.
در روانکاوی گفته میشود که کودکان برای رسیدن به رشد و بالندگی مرحلههایی را پشت سر میگذارند. این دربارهی کودکی انسان و رسیدنش تا به جهان کنونی هم درست است. از آنجایی که شاهنامه کتابی است که از کودکیِ تبار آریایی آغاز میکند و تا پایان دورهی باستانی ایران ادامه میدهد، تلاش کردم همان دادههای روانکاوی را از این متن بیرون بکِشم نه اینکه چیزی از خودم به آن افزوده کنم …
آنچه در بالا آمده است بخشی از گفتوگوییست از شهداد حیدری با دکتر فرزام پروا با عنوان «شاهنامه خاستگاه روان ماست»، که در تازهترین شمارهی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این گفتوگو را در رویهی چهارم (شاهنامه امرداد شمارهی 477 بخوانید.
امرداد شمارهی 477 از دوشنبه، یکم آبانماه، 1402 خورشیدی، در نمایندگیهای امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
شماره 477 امرداد بر روی دکههای روزنامهفروشی پخش نشد
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پیدیاف شمارهی 477 هفتهنامه امرداد
فروش اینترنتی نسخهی چاپی شمارهی 477 امرداد
اشتراک ایمیلی هفتهنامهی امرداد
برای دریافت فایل اکسل نمایه امرداد کلیک کنید
