رَد و هیربد را همه سَر زدند

در میان دوستداران دین زرتشتی، زندگی‌نامه‌ی اَشو زرتشت، با ارزش است ولی روشن است که سخنان آن پیامبر، ارزشمندتر، چرا که گفته‌های آن بزرگ‌مرد است که زندگی‌ساز بوده و مردمان را به‌سوی خوشبختی، آسایش، آرامش و شادمانی فرا می‌خواند. به‌گونه‌ای که در گاتاها از زندگی‌نامه‌ی اَشو زَرتشت گزارشی دیده نمی‌شود و تنها از نام‌ برخی یاران آن وَخشور یاد می‌شود.

در گزارش پیش ‌رو می‌کوشیم،‌ آنچه را که در نوشته‌ها و کتاب‌های پهلوی درپیوند با این جستار نوشته شده و همچنین آنچه را که سینه‌به‌سینه به زرتشتیان کنونی ایران رسیده است، ارج نهاده و به آن بپردازیم. روشن است که خاورشناسان بسیاری چه ناایرانی و چه ایرانی به این گفتمان پرداخته‌اند که گمان می‌رود بیشتر آنان آتش بر انبوه گمانه‌زنی‌ها ‌کشیده‌اند تا دوست‌داران دین زرتشتی هرچه بیشتر، سردرگم شوند.

بر پایه‌ی دینکردِ هفتم (1) و همچنین وزیدگی‌ها (گزیده‌های) زادسپرم (2)،  اَشو زرتشت از مادری «دُغدو» نام و پدری «پوروشَسب» نام زاده می‌شود. درباره‌ی نیای پدر و مادر اَشو زرتشت آمده است:

«این نیز پیداست که: آفریدگار فَره زَرتشت را از طریق مادرِ مادر به زرتشت رساند، … آن فره برای آفرینش زرتشت، از پیش اورمزد به روشنی بی‌پایان فرود آمد و از روشنی بی‌پایان به خورشید و از خورشید به ماه و از ماه به ستارگان و از ستارگان به آتشی که در خانه‌ی زوییش بود و از آن آتش، به زوییش، زن فراهیم‌رُوان رسید. چون آن دختر که مادر زرتشت بود زاده شد» (دینکرد هفتم، فصل دوم، بندهای 2تا4، برگردان از آموزگار و تفضلی).

آگاهی از جایگاه والای مادران و بانوان در آن روزگار را می‌توان به‌روشنی از این بند برداشت کرد که فره اهورایی از راه مادران به فرزندان می‌رسد. در این بند نام مادرِ مادر اشوزرتشت «زوییش» (3) و نام پدرِ مادر او «فراهیم‌رُوان» یاد می‌شود.

گمان می‌رود که «دُغدو» از روشن‌بینی و دریافت ویژه‌ای برخوردار بوده است که با اندیشه‌ها و رفتارهای نادرست آن روزگار رویارویی کرده است و این ناسازگاری تمثیل‌وار در دینکرد هفتم و گزیده‌های زادسپرم نشان داده شده است. در پی این نافرمانی‌ها، کَوی‌ها (فرمانروایان) و کَرپَن‌ها (روحانیان) با او و دیدگاه‌هایش به دشمنی پرداخته و فراهیم‌رُوان (پدر دغدو) را وادار کردند که دختر را به سرزمین نیاکانی یا همان سرزمین اِسپیتَمان (نیای دودمان اَشو زَرتشت)، نزد پَتیریتراسپ (Patiritarasp) بفرستند که همان سرزمین «ری» بوده است. دغدو با پوروشسب پسرِ پَتیریتراسپ، پیوند زناشویی می‌بندد. از این پیوند درون‌خاندانی و در روز خورداد از ماه فروردین (روز ششم فروردین) زرتشت زاده می‌شود.

آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری است با عنوان «رَد و هیربد را همه سَر زدند»، به خامه‌ی رستم شهریاری، که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.

متن کامل این گزارش را در رویه‌ی پنجم (اندیشه) شماره‌ی 479 امرداد بخوانید.

«امرداد» شماره‌ی 479  از ‌‌دوشنبه، چهارم دی‌ماه 1402 خورشیدی، به شوند دشواری‌های پخش همچنان در نمایندگی‌ها و چند دکه در تهران در دسترس خوانندگان خواهد بود.

خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.