مهرداد قدردان در سالگرد بنیان‌گذاری نهاد مردم‌شناسی:

سفره‌های آیینی برگرفته از سفره‌ی گهنبار هستند

خبرنگار امرداد: مهبد فرامرزی
1395-09-24
00:00

دومین روز از نمایشگاه و هشتادمین سالگرد بنیان‌گذاری نهاد مردم‌شناسی در ایران با سخنرانی پژوهشگر زرتشتی همراه بود.

مهرداد قدردان، پژوهشگر زرتشتی در این برنامه پیرامون «سفره‌های آیینی با رویکرد خوان نوروزی» سخنرانی کرد. وی با ارایه‌ی توضیحی پیرامون آیین گهنبار در دین زرتشتی، سفره‌های آیینی را برگرفته از سفره‌ی آیین گهنبار دانست و به سفره‌ی هفت‌سین یا خوان نوروزی اشاره کرد و گفت: سفره‌ی هفت‌سین در یک جغرافیای گسترده‌ی فرهنگی میان فارسی‌زبانان رواج دارد. او سپس افزود: بر سر سفره‌های آیینی، نمادهایی از آفرینش پروردگار نهاده می‌شود و هر کدام به یکی از ویژگی‌های آفرینشی خداوند بازمی‌گردد که به آن «امشاسپند» می‌گویند.‍

وی سپس به بررسی این نمادها پرداخت و گفت: نمود اراده‌ی خداوند بر آفرینش چهارپایان، بهمن (اندیشه‌ی نیک) است که شیر، تخم‌مرغ و پنیر به همین نشانه در سفره جای می گیرند. نمود اراده‌ی خداوند بر آفرینش آسمان، شهریور (شهریاری آرمانی) است و ایرانیان که باور داشته‌اند بن آسمان از فلز است، ظرف‌های فلزی یا سکه بر سر سفره می‌گذاشتند. نمود اراده‌ی خداوند بر آفرینش زمین، سپندارمز یا سپنتا آرمیتی (مهر و فروتنی زمین) است و از همین‌رو سفره را به روی زمین می‌گسترانیم. نمود اراده‌ی خداوند بر آفرینش آتش، اردی‌بهشت (بهترین راستی و پاکی) است که به نمایندگی از آن آتش یا شمع روشن بر سر سفره می‌گذاریم. نمود اراده‌ی خداوند بر آفرینش آب، خورداد (رسایی و کمال) است که به نمایندگی از آن کاسه‌ی آب در سر سفره است و سیب یا نارنج درون آب نیز نشانه‌ای دیگر از کره زمین است و این نشان می‌دهد که ایرانیان از دیرباز و بسیار پیشتر از غربی‌ها، از گرد بودن زمین آگاهی داشته‌اند و این مورد بارها در «یشت‌ها»، بخشی از اوستا، آورده شده است. نمود اراده‌ی خداوند بر آفرینش گیاهان، اَمرداد (بی‌مرگی و جاودانگی) است که امروزه به نادرست آن را مرداد می‌خوانند و سبزه و گل به همین نشان بر سر سفره جای می‌گیرند. سرانجام انسان، واپسین مرحله‌ی آفرینش است که نمود اراده‌ی خداوند بر آفرینش او، سپنتامینو و خوی آفرینش‌گری خداوند است و خود انسان نماینده‌ی آن بر سر سفره‌ی نوروزی است.

قدردان در دنباله‌ی سخنانش از آرمان‌های برپایی این سفره‌ها سخن به میان آورد و گفت: نخست این سفره به پاس آفرینش آفریده‌ها و سپاس‌داری از آفریننده، همراه با داد و دهش در گهنبار و به شکل عیدی در نوروز گسترده می‌شود. از سویی دیگر با توجه به برتری انسان در اندیشه و زبان که در اوستا آمده است و توان مدیریتی او بر دیگر آفریده‌ها، برپایی این سفره به ما یادآور می‌شود که باید پاس‌دار دیگر آفریده‌ها و زیست‌بوم باشیم و هر گونه دست‌اندازی به آفریده‌ها، دست‌اندازی به ویژگی‌های خدایی است، برای نمونه کسی که آب را آلوده می‌کند به خورداد امشاسپند بی‌احترامی کرده است. همچنین این سفره‌های آیینی دریچه‌ای هستند به آسمان، زیرا یک سر آن در گیتی و سر دیگر در مینو است، که نشان از آن دارد که برای رسایی و پیمودن درجات الهی باید به خوی‌ها و ویژگی‌های خداوندی توجه کنیم.

این پژوهشگر زرتشتی در پایان یادآور شد: انسان اصل موضوع است، اما اندیشه‌ی انسان موضوع اصلی است و اندیشه‌ی انسان چیزی نیست مگر برداشت انسان از محیط پیرامونش و جهان و گستره‌ی گیتی. پس چیزی که دست‌مایه‌ی اندیشه‌ی بشر است، باید پاس داشته شود.

از دیگر سخنرانان این همایش که سه‌شنبه، ۲۳ آذرماه ۱۳۹۵ خورشیدی در موزه‌ی ملی ایران برگزار شد، می‌توان از سعید تقوی، مسوول اقلیت‌های دینی در وزارت ارشاد اسلامی و نمایندگانی از ادیان توحیدی نام برد.