سلسله‌ی کیانیان در شاهنامه بازه‌ی زمانی درازآهنگی را دربرمی‌گیرد. سرگذشت پُرهیاهوی شاهان کیانی، از کیقباد تا اسکندر، نزدیک به 26 هزار و 500 بیت شاهنامه است و رویدادهای سهمگین و پُرفرازونشیبی را می‌سازد. با این‌همه، تاریخ‌شناسان و شاهنامه‌پژوهان همواره با این پرسش روبه‌رو بوده‌اند که کیانیان را باید شاهانی افسانه‌ای و استوره‌ای دانست یا زمان‌مند و تاریخی؟
محمد تهماسبی، در کتاب تازه‌چاپ خود به نام «هنگامه‌ی کیانیان» (نشر طلایه، 1402)، کوشیده است به پاسخ آن پرسش دیرینه، اما همچنان دشوار برسد و با نگاهی موشکاف و پژوهشی سنجشگرانه، راهی نو و ریاضی‌وار را بپیماید. تهماسبی نخواسته است دنباله‌رو پیشینیان باشد و سخن‌هایی را بازگو کند که پیشتر گفته شده است. او از همه‌ی نوشته‌ها و پژوهش‌های دانشمندان استوره‌شناس بهره بُرده است، اما کاونده و پُرسا، راهی دیگر و بسیار سنجیده و نو را رفته و به دریافت‌هایی رسیده است که از هر دید بنگریم درخور ستایش و آفرین است.
– آقای تهماسبی در کتاب «هنگامه‌ی کیانیان» با چه پرسش‌هایی روبه‌رو بودید و به چه پاسخی رسیدید؟
– نخست اشاره کنم که رشته‌ی دانشگاهی من ادبیات فارسی نیست. اما از دیرباز دلبسته‌ی ادبیات بوده‌ام و برای همین مهم‌ترین نوشته‌های کهن فارسی را، از خیام و عطار و مولانا تا سعدی و حافظ را خوانده‌ام. مانند هر ایرانی دیگری، خواندن این آثار را برای خودم گونه‌ای مسوولیتی می‌دانم. شاهنامه را هم جسته‌و‌گریخته خوانده بودم. اما شاهنامه چنان عظمت و بزرگی‌ای دارد که هر خواننده‌ای را شگفت‌زده می‌کند. راستش را بخواهید، با آنکه پرسش‌های بسیاری در ذهنم بود، شهامت پرداختن به شاهنامه را نداشتم. ترس از عظمت شاهنامه، رفتن به سمت این کتاب را از من می‌گرفت. به هر روی، در خوانش شاهنامه با پرسش‌هایی از این‌گونه درگیر شدم که سلسله‌های پادشاهی شاهنامه چه پیوندی با هم دارند؟ چرا در شاهنامه نامی از کوروش و داریوش هخامنشی نیست؟ کیانیان شاهنامه در کجای تاریخ‌اند؟ چرا بخش اشکانیان شاهنامه این اندازه کوتاه است؟ چون به تاریخ و جغرافیا هم دلبستگی دارم، در پی یافتن پاسخی برای این پرسش‌ها بودم. سرانجام به سخن حافظ: «مشکل خویش بَر پیر مغان بردم» و با آقای دکتر علی‌رضا قیامتی، استاد زبان‌وادبیات فارسی و شاهنامه‌شناس، که از دیرباز نیکبختی شاگردی ایشان را دارم، پرسش‌هایم را درمیان گذاشتم و پرسیدم که چه کارهایی در این‌باره شده است؟ ایشان کتاب‌ها و نوشته‌های بسیاری را نام بُردند و به دیدگاه‌های گوناگونی که در پاسخ به چنین پرسش‌هایی هست، اشاره کردند.
آنچه در بالا آمده است بخشی از گفت‌و‌گوی شهداد حیدری با محمد تهماسبی، نویسنده‌ی کتاب «هنگامه‌ی کیانیان» است که با عنوان «در جست‌وجوی زمان گمشده‌ی کیانیان شاهنامه»، در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این گفت‌و‌گو را در رویه‌ی چهارم (شاهنامه) امرداد 485 بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 485 از شنبه 12 خوردادماه، 1403 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پی‌دی‌اف شماره‌ی 485 هفته‌نامه امرداد
فروش اینترنتی نسخه‌ی چاپی شماره‌ی 485 امرداد
اشتراک ایمیلی هفته‌نامه‌ی امرداد
