موزهی ملی به نمایش گذاشت

فرهنگ‌های پیش از تاریخ حاشیه بیابان لوت

خبرنگار امرداد: فرزانه خسروی
1395-10-15
00:00

نزدیك‌ به 110 اثر درزمینه‌ی آثار فرهنگی حاشیه بیابان لوت به مدت یک ماه در بخش پیش از تاریخ موزه ملی ایران نمایش داده می‌شود.

نمایشگاه و همایش «فرهنگ‌های پیش از تاریخ حاشیه بیابان لوت» که بامداد سه شنبه 14 دی در موزه ی ملی ایران رونمایی شد، جبرییل نوکنده، مدیرکل موزه ملی ایران برگزاری این نمایشگاه را ادای دِین موزه ملی در برابر ثبت جهانی محوطه طبیعی – تاریخی «بیابان لوت» دانست.
او با بیان این که تا امروز گفتمان میراث طبیعی بسیار کمتر از دیگر موارد مورد توجه قرار گرفته است، افزود:«نزدیك به 110 اثر از آثار موزه ملی ایران در حوزه آثار فرهنگی حاشیه بیابان لوت به مدت یک ماه در بخش پیش از تاریخ موزه ی ملی ایران نمایش داده می شود.»

یونسکو، نخست به جاده‌ی ترانزیتی در بیابان لوت ایراد گرفت

محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز در سخنانی دشت لوت را دارای گنجینه‌های نهفته‌ای دانست که باید از آن‌ها پاسداری کنیم و گفت: ثبت جهانی لوت از این‌رو ارزش دارد که بیشتر دستگاه‌های فرابخشی برای ثبت جهانی لوت همکاری و تلاش زیادی کردند، رویدادی که اگر برای جنگل‌های طبیعی حرا رخ می‌داد، در یونسکو رد نمی‌شدند، اما به شوند(:دلیل) همین بی‌توجهی‌ها رد پیش از برگزاری اجلاس رد شدند.
او با بیان این که ثبت جهانی بیابان لوت از سوی دیگر اهمیت دارد، ادامه داد: این گستره‌ی طبیعی و بزرگ نخستین پرونده طبیعی است که در فهرست میراث طبیعی یونسکو با پهنه‌ای بزرگ ثبت شده است. پهنه‌ای که استان‌های گوناگون و بزرگی مانند کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی با تاریخ و فرهنگ‌های گوناگون را در بر می‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه تا امروز سه پایگاه شهداد، نهبندان و سیستان و بلوچستان در محدوده دشت لوت ایجاد شده اند، افزود: «تلاش می شود از آثار موجود در این منطقه مانند قلعه و بازار نیز نگه‌داری و مرمت شوند، آن‌ها سال‌ها به حال خود رها شده بودند. در واقع آرمان این است که افزون بر شناخت خوب آثار طبیعی به خوبی نیز بتوانیم از آن‌ها پاسداری کنیم.»
طالبیان با بیان اینکه پرونده بیایان لوت در مرحله‌ی نخست در یونسکو رد شد، گفت: وجود جاده ترانزیتی عاملی بود که یونسکو آن را خطری برای این دشت بزرگ می‌دانست و معتقد بود باید این جاده در حد رفت و آمد جامعه محلی باشد، اما پس از انجام گفت‌وگوهای فراوان، وجود این جاده را پذیرفتند.

حمیده چوبک، فرنشین(:رییس) پژوهشکده‌ی باستان شناسی پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز در این آیین با اشاره به سالروز درگذشت روانشاد محمود موسوی، یکی از باستان‌شناسان پیشکسوت که 16 دی ماه سال گذشته درگذشت، گفت: براین باورم در شرایط امروز، باید تنها به موضوع باستان‌شناسی و فرهنگ بپردازیم و راه دیگری به جز این نداریم.
او همچنین دکتر صادق ملک شهمیرزادی را یکی از بنیانگذاران حوزه فرهنگ باستان‌شناسی دانست و افزود: باستان‌شناسی نیازمند پژوهش در زمینه‌ی فرهنگی است که آن‌ها به‌خوبی نشان می‌دهد بخش‌های دورافتاده یا دارای تمدن امروزی در گذشته چه وضعیتی داشته‌اند.
او شهداد را یکی از مراکز مهم باستان‌شناسی دانست که یک گوهر از یک برهه مهم تاریخی است و می‌توان آن را مکان آغاز شهرنشینی دانست.
چوبک با بیان این که بی‌گمان هستم شهدادهای بسیاری در کشور داریم که باید روی آن‌ها بررسی و پژوهش انجام شود، گفت: ما در پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی براین باوریم باید این گونه بناها را شناسایی کرده و آن‌ها را به عنوان عوامل زیرساخت معرفی کنیم.

احمد مستوفی، بیابان لوت را به دنیا شناساند

میرعابدین کابلی یکی از باستان‌شناسانی که سال‌ها در محدوده بیابان لوت و به ویژه کویر شهداد بررسی و پژوهش باستا‌ن‌شناسی انجام داده است، نیز در این همایش به بیان یافته‌های باستان‌شناسی به‌دست آمده از این گستره پرداخت و گفت: برای نخستین بار در سال 45 دکتر احمد مستوفی با هدف مطالعه این بخش به لوت رفت. بیابان لوت تا آن زمان یکی از ناشناخته‌ترین جاهای دنیا بود اما براین باوریم امروز با فعالیت‌هایی که او انجام داده و پس از انتشار 18 جلد کتاب این منطقه دست کم از حالت ناشناخته درآمده است.‌
این باستان‌شناس پیشکسوت با یاد از اینکه در فصل دوم کاوش‌های منطقه یکی از روستاییان سرپرست هیات را به سوی گورستانی برد که تا امروز از آن آگاهی‌های تاریخی زیادی به‌دست آمده است، گفت: شهداد در حاشیه باختری(:غرب) دشت لوت جای دارد. امروز این گستره‌ی تاریخی و طبیعی دارای جاده، تونل و یک جاده‌ی ترانزیتی است که برای جلب توریست ارزش بسیاری دارد.
این باستان‌شناس با بیان اینکه دکتر مستوفی پیش از انقلاب در سه گورستان با دوره‌های تاریخی هزاره‌های دوم و سوم میلادی کاوش انجام داده است، گفت: شهداد به دلیل وضعیت جغرافیایی و سیل های متعدد که در آن رخ داده رشد عمودی ندارد، رشد شهرهایش افقی است. در واقع با توجه به وسعت زیاد محوطه طبیعی و تاریخی شهداد فرهنگ ها و تمدن های زیادی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.

پیشه‌های سنتی در حاشیه بیابان لوت کاملا از بین رفته‌اند

کابلی در بخش دیگری از سخنانش با بیان این که از سال 56 به مدت یک سال در این گستره‌ی تاریخی و طبیعی کار بررسی و مطالعات باستان شناسی انجام داده است، گفت: «از سال ۵۷ با آغاز انقلاب اسلامی تا سال 72 کار در این محوطه متوقف شد، پس از آن بار دیگر برای ادامه کار به منطقه رفتم. در آن زمان در روستاهای حاشیه کلوت‌های شهداد روستاهای زیادی با مشاغل سنتی وجود داشتند، اما در یکی، دو سال گذشته شوربختانه هیچ کدام از آن مشاغل سنتی دیگر وجود خارجی ندارند.
این باستان‌شناس با بیان اینکه کلوت‌های شهداد از میانه بیابان لوت شکل گرفته‌اند، گفت: کلوت‌ها به صورت دالان‌هایی از شمال غرب به سمت جنوب شرق مسیر دشت لوت را مشخص کردند. در میانه‌های مطالعات انجام شده در منطقه یک چشمه آب نیز یافت شد که نام آن را به شوند(:دلیل) کشف آن ازسوی دکتر مستوفی، «مستوفی آب» گذاشتیم.
وی با یاد از وزش بادهای شدیدی که در این منطقه رخ می‌دهد گفت: این بادها باعث ویرانی‌های بسیاری در شهداد شدند. همچنین سیل‌های بسیار لایه‌های زیادی از محوطه را از بین برده‌اند.

نمایشگاه و همایش «فرهنگ‌های پیش از تاریخ حاشیه بیابان لوت» با آرمان شناساندن بیشتر این گستره‌ی جهانی از 14 دی، به مدت سه ماه در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شد.

موزه‌ی ملی ایران در این نمایشگاه که در طبقه‌ی نخست موزه‌ی ایران باستان برگزار می‌شود، برگزیده‌‌هایی از آثار فرهنگی «لادیز»، «شهرسوخته» و «شهداد» را به نمایش گذاشته است.