دژ دختر یا همان قلعه دختر کرمان یادگار ارزشمند ساسانیان، روزگار سختی را سپری می‌کند. تکیه‌های سوگواری در چندین جا و بر روی عَرصه‌ی آن ساخته شده و به بخش‌هایی از آن آسیب رسانده است.
به گزارش اَمرداد، کارشناسان یکی از یادمان‌های بی‌همتای کرمان را دژ دختر می دانند. یادگار ساسانیان که چشم و چراغ شهر کرمان به شمار می‌آید و همچون کوه، استوار و پایدار است. اما با این همه، زخم‌های ژرفی(:عمیق) بر پیکره ی بی دفاعش زده شده و آن را بی‌تاب کرده است. سال های سال است که ساخت و سازهای اَفسارگسیخته بر روی عَرصه و حریم آن و با زیر پا گذاشتن قانون های میراث فرهنگی، روزگار تلخی را برایش رقم زده است. گسترش شهرنشینی در حریم آن و در یکی دو دهه‌ی گذشته نیز، بی‌رحمانه به آن تاخته است. بی‌مهری و دست‌اندازی‌ها(:تعرض‌ها) گویا به همین جا پایان نمی‌یابد و به تازگی چندین تکیه‌ی سوگواری در بخش‌های گوناگون یادگار ساسانیان و بر روی عَرصه و حریم آن ساخته شده است و به بخشی از دیواره‌های دژ آسیب رسانده و آن را نابود کرده است. ساخت‌و‌سازهای غیر مجاز و ناهَنجار بر روی عَرصه‌ی این یادمان در پیوند با تکیه‌های سوگواری، همچنان دنباله دارد و نفس‌های دژ دختر کرمان را به شماره انداخته است. دکل‌های مخابراتی غیرمجاز که در گذشته بر روی این دژ ساسانی ساخته شده و به آن آسیب رسانیده است از دیگر دشواری های پیش روی این یادمان ملی است. ریختن زباله‌های خانگی در پایین دژ دختر و در جای جای این یادگار ساسانی، چهره‌ی زشت و زننده‌ای را برجای گذاشته و بوی بد آن، گردشگران را فراری می‌دهد. همچنین بر اثر گذشت زمان و عوامل طبیعی همانند باد و باران و غیره و به ویژه دست‌اندازی‌های بی‌رحمانه‌ی انسانی در گذر سده‌ها و ده‌های گذشته، بیشتر دیواره‌های خِشتی و گِلی و باروهای آن را سُست و بی‌دوام کرده است و باید هر چه زودتر در دستور کار مدیریت شهری با همکاری سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای بِهسازی و بازسازی جای گیرد.
دژ دختر کرمان روزگار اندوه بار و تلخی را پشت سرمی‌گذارد و نیازمند یاری من و تو است. این را از او دریغ نداریم و به ناله‌های دردناک آن پاسخ دهیم. شاید فردا دیر باشد …
در زمینه‌ی ساخت‌و‌سازها بر روی عَرصه و حریم دژ دختر، معاون سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان به اَمرداد گفت: «امام زاده و تکیه‌هایی که در پیرامون دژ دختر و دژ بابک ساخته شده‌اند، وابسته(:مربوط) به چند سال پیش بوده و همگی غیرمجاز و بدون پروانه(:مجوز) از سازمان میراث فرهنگی و شهرداری ساخته شده‌اند. اما در طرحی که به تازگی با همکاری استانداری و مدیریت شهری در دست بررسی است، بنا است همه‌ی ساخت و سازهایی که بر روی عرصه و حریم دژ دختر انجام گرفته است، گِردآوری شود. حتا دکل‌های مخابراتی که پیش و پس از سال 57 بر روی این اثر ساخته شده، باید گِردآوری شود. زیرا به آن آسیب رسانده است. ما در شورای تامین استان پیگیر این موارد هستیم و این طرح مصوب شده است و در آینده اجرا خواهد شد. دکل‌های مخابراتی که بر روی دژ دختر و دژ بابک ساخته شده است، باید آرام آرام گِردآوری شده و به کوه نزدیک آن یعنی کوه صاحب زمان (برخی آن را کوه شیوَشگان باستانی می‌نامند) برده شود. همچنین منبع آبی که پیش از سال 57 و غیرمجاز بر روی دژ دختر برپا شده، باید برچیده شود و به جای دیگری آن را بُرد. از سویی، پیوست‌هایی(:الحاقات) که چسبیده به بدنه‌ی باروی دژ دختر و در عَرصه و حریم آن جای گرفته که همانند سوله یا مکانی مذهبی است و در گوشه‌ی شمال خاوری(:شرقی) آن جای دارد در این طرح باید برچیده شود».
حمید روحی در دنباله‌ی سخنانش افزود: «طرح حریم و عرصه ی دژ دختر کرمان مصوب سال 1354 است و باید بازنگری شود. پس از آن سال تا کنون ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز فراوانی در حریم و عَرصه‌ی آن رُخ داده و پدید آمده است. از سویی، ما با گسترش اَفسارگسیخته‌ی شهرنشینی در حریم آن رو‌به‌رو هستیم که در شورای تامین استان باید برای آن چاره‌ای اندیشید و به آرامی برچیده شود و ما در این طرح همه‌ی این موارد را در نظر گرفته‌ایم. ما تا سال آینده باید حریم و عَرصه‌ی دژ دختر و دژ بابک را آزاد کنیم و پس از آن، طرح‌های حفاظتی و مرمتی را به اجرا بگذاریم و بتوانیم گذری را برای دسترسی آسان گردشگران به این یادمان ملی، فراهم آوریم».
معاون میراث فرهنگی کرمان در پایان گفت : «این تکیه های سوگواری همگی بدون پروانه و با زیر پا گذاشتن قانون‌های میراث فرهنگی ساخته شده است و باید برچیده شوند».
دژ دختر کرمان همواره قلب تپنده و چشم و چراغ شهر بوده و راز و رمزهای فراوانی را در دل خود نهفته دارد. یادگار ساسانیان هنوز مورد کاوش‌های باستان شناختی جای نگرفته است و انجام کاوش در این اثر مهم، اَمری بایسته (:ضروری) به شمار می‌آید.
به گزارش اَمرداد، دژ دختر کرمان، دژی با چندین کاربری بوده که هنوز به درستی رازهای آن آشکار نشده است. برخی از باستان شناسان این دژ را هم اَرگ شاهی و هم دژی نظامی می‌دانند که در اوایل دوره ی ساسانیان ساخته شده است. مصالح به کار رفته در این دژ، خِشت خام و گِل رُس است. این دژ از وسایل ایمنی و آب انبار برخوردار بوده است. صخره‌ای که دژ بر فرازش ساخته شده است، نزدیک 400 متر بلندا دارد و پهنه‌ی بام آن بیش از 20 هکتار است. تنها راه دسترسی به بام صخره از تنگه‌ی باریکی است که در سایه انداز شمالی صخره، جای دارد. گویا تنها راه رسیدن به جایگاه این دژ از همین تنگه است، از همین روی در دامنه‌ی صخره سنگربندی‌ها(:استحکامات) و دیوار و باروهای(:برج‌ها) بلند برای نگهداری مدخل تنگه ساخته شده است. یکی از ویژگی‌های این دژ، تاق نماهایی است که گِرداگرد محوطه را فراگرفته و همه‌ی آن‌ها در واقع پنجره‌های باز و بدون در است. در درون این محوطه‌ی بسیار بزرگ آثار چند ساختمان کوچک گِلی دیده می‌شود. دژ دختر در زمان سلجوقیان نیز به عنوان پناهگاهی برای مردم کرمان به شمار می‌آمده است.
یادگار بی‌همتا و ارزشمند ساسانیان همانند کوهی استوار و ماندگار نظاره‌گر رفتارهای ما است، کاش با آن کمی مهربان باشیم.
در زیر نگاره‌هایی که به تازگی گرفته شده است را ببینید:
قلعه دختر، یادمان استوار و پا برجا در قلب شهر کرمان
معاون میراث فرهنگی کرمان می گوید این تکیه بدون مجوز ساخته شده و عرصه اثر را ویران کرده است
تکیه گاهی که بخشی از عرصه اثر را نابود کرده است و جای شگفتی دارد
تکیه ای که بر روی عرصه و بدون مجوز ساخته شده است و باید زودتر برچیده شود
ساخت و سازهایی که در کنار عرصه درحال انجام است و جای افسوس دارد
دکل مخابراتی که از گذشته بر روی قلعه دختر ساخته شده و به آن آسیب رسانده و باید برچیده شود
چشم انداز زشت و زننده ای که برجا گذاشته شده و انتظار جذب گردشگر داریم!؟
فرتور از سیاوش آریا است.
6744
