یکی از زیرساختهای مهم صنعت گردشگری، هتلداری است. هتلداری بخشی جدانشدنی از این صنعت شناخته میشود؛ تا به آن اندازه که آن را «شاهراه حیاتی» صنعت گردشگری نامیدهاند.
در ایران، با همه کاستیهایی که صنعت هتلداری دارد، همواره زمان رونق و درآمدزایی آن در روزهای آغازین سال بوده است. مسافران نوروزی، از پیش اتاقها را رزرو میکردند و روزهای نوروزی را در آنجا به سر میبردند. شمار اشغال هتلها در آن روزها به بالاترین اندازهی خود میرسید. برای نمونه، هتلهای تبریز در نوروز سال گذشته، با ضریب 85 درصد، سرگرم خدمترسانی بودهاند.
اما در روزهای پایانی امسال، گسترش ویروس کرونا و پیامدهای آن در ایران و جهان، صنعت هتلداری ما را با دشواریی روبه رو ساخته است. هتلهای سراسر کشور برای جلوگیری ازفراگیر شدن بیماری، مسافر نمی پذیرند و بهدرستی برای در امان ماندن گردشگران و مسافران از بیماری، از پذیرش آنان خودداری میکنند.
مساله اینجاست که اکنون هتلهای کشور با زیانهای مالی هنگفتی روبهرو شدهاند. پیداست که اگر دولت با بستههای حمایتی خود، به یاری آنها نشتابد، چهبسا این صنعت به دشواری بتواند بحران پیش آمده را پشت سر بگذارد و از کوران فراگیریای که کرونا پیش آورده است، توان پایداریاش را از دست ندهد.
در اینجا، پیش از آنکه به گمانهزنی در برآورد زیان هتلداران کشور اشاره شود، باید گزارشی فهرستوار از تعطیلی هتلها به دست داد.
گسترش ویرس کرونا و بستهشدن هتلهای کشور
هنوز دامنهی انتشار ویروس کرونا چندان گسترده نشده بود که زمزمههایی از لغو رزرو هتلها و تورهای داخلی به گوش میرسید. مسوولان گردشگری کشور با اشاره به اینکه همه باید کمک کنند تا از شرایطی که پدید آمده، گذر کنیم، «پیشنهاد» دادند «هتلداران تا جایی که امکان دارد، نسبت به لغو رزرو هتل و تورهای داخلی خود اقدام نکنند و با هدف کمک به صنعت گردشگری و جلوگیری از ورشکستگی این صنعت، رزروهای خود را به زمان پس از کنترل ویروس کرونا منتقل کنند» (خبرگزاری ایلنا / 14 اسفندماه).
این پیشنهاد، راهکار درستی بود اما کرونا بخشهای بیشتری از کشور را درگیر کرد و هتلها یکی پس از دیگری با لغو اتاقهای رزرو شده، روبهرو شدند. مسوولان میراث فرهنگی استانها نیز از مردم خواستند از سفرهای نوروزی خودداری کنند.
روز هفدهم اسفندماه، فرنشین ادارهی میراث فرهنگی خرمشهر از گردشگران خواست به این شهر نیایند. در همان روز جاهای تاریخی و موزههای استان همدان بسته شد و دبیر ستاد اجرایی خدمات سفر استان ایلام بازگو کرد که این استان پذیرای هیچ مسافر و گردشگری در جاهای زیارتی نخواهد بود. هتلهای جزیره کیش نیز درهای خود را ناگزیر بستند. خبرها از تعطیلی هتلهای چندین استان درگیر که همگی دست به گریبان گسترش ویروس کرونا بودند، یکی پس از دیگری به گوش میرسید.
فرنشین «جامعه هتلداران کیش» در گفتوگو با خبرنگاران گفته بود: «در حال حاضر ضریب اشغال هتلهای کیش، صفر است و هیچ مسافری را پذیرش نمیکنند» (ایلنا / 20 اسفندماه). این را هم افزوده بود که دستِ کم تا پایان فروردینماه 1399 خورشیدی، همهی تورهای کیش لغو شده است.
استان مازندران که بیش از بسیاری از استانهای دیگر دچار ویروس کرونا شده بود، نخستین استانی بود که از بامداد آدینه 20 اسفندماه، همهی جاده های ورودی به استان را بر روی مسافران و غیر بومیها بست تا جلو گسترش افزونتر بیماری گرفته شود. پیداست هتلهای استان نیز بسته شدند. اما هنوز کسانی بودند که با همهی هشدارهایی که داده میشد، راهی سفر به مازندران میشدند. از اینرو بود که معاون گردشگری استان مازندران بازگو کرد که هتلها و مراکز اقامتی استان، همگی بسته هستند و هیچ مسافرخانهای پذیرای گردشگران و مسافران نخواهد بود.
معاون گردشگری استان اصفهان نیز ضریب اشغال هتلهای این استان را زیر سه درصد برشمرده بود (ایلنا / 20 اسفند) و از خالی شدن شهر اصفهان از گردشگران خارجی خبر داده بود. او به روشنی گفته بود که «استان اصفهان آمادگی پذیرش مسافران را ندارد».
با این همه، در همان روز، جمشید حمزهزاده، فرنشین اتحادیه هتلداران ایران، چنین به خبرنگاران گفته بود: «اقامت مسافران در هتلهایی که دایم ضدعفونی میشوند و موارد بهداشتی را رعایت میکنند، بهتر از آن است که هتل برای اقامت وجود نداشته باشد و مسافران ناچار باشند در مراکز غیر مجاز و خانههای استیجاری اقامت کنند».
اما یک روز پس از آن (21 اسفندماه) معاون گردشگری استان اصفهان خبر داد که هتلهای اصفهان هیچ مسافری را نخواهند پذیرفت (ایلنا). به همین گونه، در استان خراسان رضوی نیز هتلها بسته شد؛ و نیز در چند شهر دیگر کشور.
گمانهزنی دربارهی زیانهای هتلداران کشور
روز بیستم اسفندماه، هنگامی که از معاون گردشگری استان اصفهان پرسیده شد که برآورد او از زیان های تاسیسات گردشگری، به سبب لغو سفرها، چه اندازه است؟ او پاسخ داد: «در شرایط فعلی خسارت معنایی ندارد. چرا که جان انسانها مهمتر است. خسارت مادی جبران خواهد شد؛ بهتر است به فکر جان مردم باشیم» (ایلنا).
این سخن، هر چند درست و پذیرفتنی است اما پنهان نمیتوان کرد که هتلداران کشور با بحرانی دست به گریبان هستند که بیگمان پس از پایان بیماری و بازگشت به روزهای پیشین، بر صنعت و کار آنها اثرهای زیان باری خواهد گذاشت.
با این همه، فرنشین اتحادیه هتلداران استان خراسان رضوی سخن روشنتری را به خبرنگاران گفته بود. به سخن او: «هتلداری با سایر فعالیتها در حوزهی گردشگری تفاوت دارد. شاید اگر سایر موسسات درصدد تعطیلی خود برآیند، با مشکل خاصی روبهرو نشوند. اما با تعطیلی هتلها حداقل 100 کارمند و 100 خانواده تحت تاثیر قرار میگیرند و نمیتوان پاسخگوی آنان بود. ضمن آنکه با وجود تعطیلی، بسیاری از هزینههای تعطیلی برای هتلها باقی است. از آن جمله، میتوان به تامین سرمایش و گرمایش، تاسیسات و نیروها و نیز انتظامات هتل اشاره کرد. از اینرو، بیشترین آسیب در پی شیوع ویروس کرونا و لغو سفرها، متوجه هتلها شده است» (ایلنا ).
معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی خراسان رضوی هم گفته بود: «حتا یک شب خالی ماندن اتاق ها، خسارت سنگینی را متوجه حوزه گردشگری و به خصوص هتلداری این استان میکند».
با همهی اینها، سخن پایانی را باید از زبان فرنشین «جامعهی حرفهای هتلداران ایران» شنید. او میگوید: «هر چند هنوز برآورد کاملی از خسارت وارده نداریم، اما با بیان یک مثال میتوانم تا حدودی میزان خسارت وارده را عنوان کنم. در نوروز 1398 سیل سبب شد تا هتلهای چند استان با کنسلی تورها و سفرها روبهرو شوند که البته آن هم برای چند روز بود. در آن دوره، هتلها حدود 50 میلیارد تومان هزینهی کنسلی به مسافران بازگرداندند. اکنون که این کنسلیها طولانی شده، قطعا این رقم چندین برابر و در حدود صدها میلیارد خواهد شد». (ایلنا / 14 اسفندماه)
با در دید گرفتن همهی این نمونهها، چشمانداز صنعت هتلداری ایران در روزهای آینده و سال پیشرو، چندان روشن نیست. پیداست که این صنعت به پشتیبانی دولت نیاز بسیار دارد؛ کاری که اگر نادیده گرفته شود، هتلداری کشور را با آسیبهای آشکاری روبهرو خواهد کرد.
