صنعت گردشگری ما پس از پشت سر گذاشتن دشواری‌های گوناگون، از سیل و زلزله گرفته تا افزایش بهای بنزین و بحران‌های سیاسی، کورسوی امیدی داشت تا در روزهای آغازین سال، جان تازه‌ای بگیرد و با سفرهای نوروزی و آمدن گردشگران، همچنان پایدار بماند. اما هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد که همه‌گیر شدن بیماری کرونا، اندک توان گردشگری ما را هم بگیرد و آن را به چنان روزی برساند که بیم ورشکست شدن آن، دارندگان این صنعت را هراسان کند. اکنون کارشناسان گردشگری، آمار و رقم‌ها را پیش می‌کشند و از روزهای نابسامانی سخن می‌گویند که گردشگری ما با آن رو‌در‌رو خواهد شد.
فاطمه مصطفوی، کارشناس گردشگری، در یادداشتی برای خبرگزاری ایلنا، با برشمردن آسیب‌های گردشگری ایران در سال کنونی، می‌نویسد که هر یک از رویدادهای ناگوار امسال، به تنهایی می‌توانست صنعت گردشگری یک کشور را نابود کند؛ اما گردشگری ما به هر شیوه‌ای که بود، خود را نگه داشت. اکنون گسترش ویروس کرونا، «به بحران بسیار جدی برای این صنعت بدل شده است».
او با اشاره به بحران‌هایی که در آینده‌ای نه‌چندان دور اقتصاد کشور را درگیر خواهد کرد، درباره‌ی پیامدهای آن برای صنعت گردشگری ایران، می‌نویسد: «این روزها به دلیل شیوع ویروس کرونا و کنسل شدن سفرها و لغو پروازها و اقامت‌ها، فعالان حوزه گردشگری با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند. یک آژانس مسافرتی را در نظر بگیرید که هواپیماهایی را برای گردشگران به کشورهای خارجی چارتر کرده و امروز با سیل مراجعینی مواجه است که درخواست کنسلی دارند و با تهدید خواستار بازپرداخت پول خود هستند.
هتل‌های داخلی نیز درحالی‌که طی ماه‌های دی و بهمن فروش چندانی نداشتند، موفق شده بودند در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری که اواخر بهمن ماه در تهران برگزار شد بیشتر اتاق‌های خود را برای ماه فروردین و اردیبهشت بفروشند و بتوانند تا حدودی بدهی ماه‌های گذشته و حقوق پرسنل خود را پرداخت کنند و حتا پیش‌خریدهای پذیرش مسافران نوروزی را انجام دهند، اکنون با کنسل شدن تمام آنچه پیش‌فروش کرده بودند و بازپرداخت پول مسافران درگیر چالش‌های دیگری ازجمله مسائل حقوقی و شاید در آینده‌ای نه چندان دور توقیف اموال هتل و ورشکستگی شده اند».
صنایع‌دستی، گرفتار بحران کرونا
تولیدکنندگان صنایع‌دستی نیز به دور از شرایط پیش‌آمده نیستند. به نوشته‌ی این کارشناس گردشگری، «برخی از آن‌ها با اندوخته خودشان و بعضا با وام و قرض نسبت به خرید اقلام و مواد اولیه اقدام کرده و تولیدات خود را با افزایش کارگران برای نوروز آماده کرده بودند که شاید به واسطه حضور مسافران و گردشگران نوروزی در استان‌هایشان، نور امیدی برای فروش محصولات و بازپرداخت هزینه‌کردهای پیش‌رو داشته باشند. اما باتوجه به شرایط پیش آمده، عید و سفرهای نوروزی نخواهیم داشت تا فروش صنایع‌دستی و محقق شدن آرزوهای تولیدکنندگان صنایع‌دستی را شاهد باشیم».
با در پیش گرفتن همه‌ی این نمونه ها، باید پرسید که صنعت گردشگری ما با چه میزان زیان روبه رو خواهد شد و برآورد اقتصاددانان چه اندازه است؟ مصطفوی می‌نویسد: «پیش‌بینی‌های انجام شده در خصوص خسارت وارده از توقف سفر در کشور فقط برای تاسیسات گردشگری و صنایع‌دستی برای سه ماه اسفند، فروردین و اردیبهشت در برخی از استان‌ها رقمی بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان را نشان می‌دهد که رستوران‌های اصناف و بخش‌های حمل و نقل درون و برون شهری تا بازار و خدمات را باید به آن اضافه کرد و رقمی که بدست می‌آید هزاران میلیارد تومان خواهد بود».
همه‌ی این‌ها، این کارشناس را به آنجا می رساند که به درستی بگوید: «امسال سال خشکسالی گردشگری بود!».
ماه‌ها بیکاری یا رها کردن صنعت گردشگری
از همین‌روست که محسن حاجی سعید، فرنشین هیات مدیره‌ی «کانون انجمن‌های صنفی کارگری راهنمایان گردشگری سراسر کشور» در نامه‌ای به علی اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، نوشت: «در وضعیت فعلی راهنمایان گردشگری باید حدود ۹ ماه بیکاری را تحمل یا با صنعت گردشگری خداحافظ کنند. تعطیلات نوروز تنها امید این قشر برای جان دوباره گرفتن بود اما با اعمال محدودیت تردد، سفر و اقامت در اکثر نقاط کشور به‌واسطه اهمیت حفظ سلامتی جامعه، این امید تبدیل به یاس شد».
به گزارش خبرگزاری مهر، حاجی سعید در بخشی از نامه‌ی یاد شده، یادآور شد: «شوربختانه شیوع ویروس کرونا پیامدهای عمده‌ای در رفت و آمد مردم در سراسر دنیا و به طبع آن کاهش چشمگیر گردشگری و سفر شد و نتیجه آن منجر به لغو بسیاری از پروازها و تورها به کشور شده است. بنابراین تا اواسط شهریور ماه سال ۹۹ بواسطه شیوع ویروس و فصل‌خلوت گردشگری این شرایط اسفناک ادامه پیدا خواهد کرد».
او با طرح پیشنهادهایی برای بیرون رفت از این بحران، یادآوری کرد: «در صورت خروج این قشر خبره از صنعت گردشگری، آموزش و جایگزینی نیروی انسانی، زمانبر و پرهزینه‌تر از این‌گونه مساعدت‌ها خواهد بود».
به هر روی، آشکار است که صنعت گردشگری کشور با دشواری‌های توان‌فرسایی روبه رو شده است. تا به همین جا نیز برآورد زیان‌ها سرسام‌آور است. اگر این شرایط ادامه پیدا کند و پشتیبانی‌های بایسته از سوی دولت صورت نگیرد بی‌گمان این صنعت از پا خواهد افتاد.
