جشن آبانگان از جشنهای ماهیانهی زرتشتیان است که در روز چهارم آبانماه بر پایهی سالنمای رسمی کشور و روز آبان از ماه آبان در گاهشمار زرتشتی برگزار میشود.
جشن آبانگان، در واقع به ستایش آفریدهی آب و پاسداشت آن ویژه شده است. ایرانیان کهن آب را پاک میشمردند و هیچگاه آن را آلوده نمیکردند و آبی را که ویژگی سهگانهاش، رنگ، بو و مزهی آن، دگرگون میشد برای آشامیدن و شستشو به کار نمیبردند. زرتشتیان نیز در این روز همانند دیگرجشنها به آتشکدهها میروند و برای گرامیداشت فرشتهی نگاهبان آبها، به کنار جویها و قناتها رفته و با خواندن اوستای آبزور (بخشی از اوستا که به آب و آبان وابسته است) از سوی موبدان، اهورامزدا را ستایش کرده و درخواست فراوانی آب و نگهداری آن را کرده و پس از آن به شادی میپردازند.
از آنجا که در روز چهارم آبانماه (در سالنمای رسمی کشور) «زو» که یکی از پادشاهان ایران بود، با افراسیاب جنگید و او را شکست داد و از سرزمین خویش بیرون راند، ایرانیان این روز را جشن میگیرند؛ دیگر آنکه چون در زمانی برابر با هشت سال در ایران باران نبارید مردم بسیاری تلف شدند و برخی به سرزمینی دیگر رفتند. سرانجام در همین روز پس از پنج یا هفت سال، باران آغاز به باریدن کرد، ازینرو ایرانیان این روز را جشن میگیرند.
آبان ایزدبانوی آبهای روی زمین و نگاهبان پاکی و بیآلایشی در جهان هستی است. آناهید و سپس ناهید در فارسی دری به چم(:معنای) نیالوده و پاکیزه است. آناهیتا در استورههای ایرانی، یکی از تابناکترین چهرهها و کارآمدترین نقشورزان است و در اوستا، سرود بلند و زیبایی به نام «آبان یَشت» با خیال نقشهایی دلپذیر، ویژهی نیایش و ستایش اوست:
«…اوست بَرومندی که در همهجا بلند آوازه است. اوست که در بسیاری فَرهمندی، همچندِ همهی آبهای روی زمین است. اوست زورمندی که از کوه هُکَر به دریای فراخُ کرت ریزد. من، اهورامزدا، او را به نیروی خویش، هستی بخشیدم تا خانه، روستا، شهر و کشور را بپرورم و پشتیبان و پناهبخش و نگاهبان باشم…
آبان نیایش یکی از پنج نیایش روزانهی زرتشتیان است. دیگر نامهای این جشن: آبان، آبانناف، آپان و بُرزیَزد (پهلوی: نَپاتاپام/ اَپامنَبات) (اوستایی: اَپامنَپات) (سنسکریت: نام مینُوی همهی آبها).
