روز «زنان در ریاضیات» امسال برای دومین بار در جهان و همزمان با زادروز مریم میرزاخانی (۱۲ ماه می برابر با ۲۲ اردیبهشت‌ماه) گرامی داشته می‌شود. فرصت شادی‌بخشی برای جامعه‌ی ریاضی است تا زنان ریاضیدان را گرامی بدارد. این گرامیداشت هرساله در سراسر جهان برگزار می‌شود. هدف از نام‌گذاری روز زنان در ریاضیات، الهام‌بخشی به زنان سراسر جهان برای گرامیداشت دستاوردهای آنها در ریاضی است.
دو سال گذشته به پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران، اتحادیهی بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان (IMU) روز زادروز زنده‌یاد مریم میرزاخانی، ۱۲ ماه می (۲۲ اردیبهشت) را «روز زنان در ریاضیات» در جهان نام‌گذاری کرد. این پیشنهاد در جلسه‌ی عمومی بانوان اتحادیهی بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان در روز ۹ امردادماه سال 1397 خورشیدی (جولای ۲۰۱۸)، در ریو دوژانیرو – برزیل به تصویب رسید.
جهانی به احترام تلاشش، تمام قد می‌ایستد
چندین سازمان از جمله انجمن زنان اروپایی در ریاضیات، انجمن جهانی زنان در ریاضیات، زنان آفریقایی در انجمن ریاضیات، انجمن زنان هندی و ریاضیات و نیز گروه زنان ریاضیدان شیلیایی از پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران در این باره پشتیبانی کرده‌اند.
پروفسور میرزاخانی، ریاضیدان ایرانی، دانش‌آموخته‌ی دانشگاه هاروارد مقطع دکترا و استاد دانشگاه استنفورد آمریکا، در سال 2014 برنده‌ی مدال فیلدز شد که بالاترین نشان علمی رشته‌ی ریاضیات است و هر چهار سال یک‌بار به دانشمندان برگزیده‌ی زیر 40 سال پیشکش می‌شود و از آن به نوبل ریاضیات نیز نام می‌برند. وی نخستین زن و نخستین ایرانی بود که موفق به دریافت این جایزه شد و بر قله‌های افتخار ریاضی جهان ایستاد. دانش‌آموخته‌ای از دانشگاه شریف که نام ایران را باز در جهان علمی، شهره به خویش می‌سازد.
این فرزند نام آور ایران زمین برنده مدال طلای المپیاد دانش آموزی ریاضی جهان در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ (سال سوم و چهارم دبیرستان) از دبیرستان فرزانگان تهران موفق به کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری شد و بعد از آن در سال ۱۹۹۴ در المپیاد جهانی ریاضی هنگ کنگ با امتیاز ۴۱ از ۴۲ مدال طلای جهانی گرفت. سال پس از آن، در المپیاد جهانی ریاضی کانادا میرزاخانی با نمره‌ی کامل، رتبه‌ی اول طلای جهانی را به‌دست آورد.
این ریاضیدان برجسته‌ی ایرانی تنها دلبسته‌ی ریاضیات نبود. مریم میرزاخانی در کودکی قصد ریاضیدان شدن نداشته و به عنوان یک کودک به خواندن کتاب و نوشتن داستان علاقه داشت و رویای نویسندگی را در سر می‌پروراند. اما چالش ریاضیات به تدریج توجه او را جلب کرد و کم‌کم به آن دلبسته شد. سرانجام اشتیاق به ریاضیات را در خود کشف می‌کند. می‌شود پروین اعتصامی ریاضی و زیبایی و دلربایی غزل را در هندسه و حساب می‌بیند.
یاد مریم میرزاخانی ماندگار است
آکادمی ملی علوم آمریکا به پاس تلاش‌ها و دستاوردهای مریم میرزاخانی جایزه‌ای را به نام این نابغه‌ی ریاضی ویژه کرده است که هر ساله به کمک‌ها و پیشرفت‌های استثنایی در علم ریاضی پیشکش می‌شود. نهاد زنان سازمان ملل متحد نیز نام میرزاخانی را در شمار هفت زن دانشمند که جهان را دگرگون ساخت، قرار داد. این نهاد باور دارد کارهای شگفت‌انگیز میرزاخانی در علم، راه را برای بسیاری از ریاضیدانان زن جهان هموار کرد. افتخاری بس شگرف که بانویی از سرای پارس جزو هفت برگزیده‌ی جهان قلمداد شود.
به پیشنهاد گروهی از دانشجویان دانشگاه فنی برلین (TU Berlin) در آلمان، نام مریم میرزاخانی، دانشمند ایرانی و استاد دانشگاه استنفورد (Stanford University)، بر یکی از خیابان‌های منتهی به دانشکده‌ی ریاضی این دانشگاه گذاشته شد. این کار به صورت نمادین و به مناسبت روز جهانی زن انجام شده است.
در ایران نیز، خانواده مریم میرزاخانی در آیین بزرگداشتی که برای وی در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شده بود، خبر از پایه‌گذاری بنیاد نیکوکاری به نام وی دادند. بنیاد نیکوکاری مریم میرزاخانی در راستای شناسایی استعدادها و پشتیبانی از آنها بنیاد می‌شود و همچنین بستر رشد و تحول را برای نخبگان فراهم می‌کند.
جشنواره‌‌ی بزرگ علمي – پژوهشي استان البرز به نام پروفسور مريم ميرزاخاني نامگذاري شده است. اين جشنواره در راستاي اهداف نوين آموزش و پرورش، توسعه آموزش پژوهش محور، فكر خلاق، نوآور و تولید اختراعات فعاليت مي‌كند.
مستندی با عنوان “Secrets of the Surface” درباره‌ی زندگی و کارهای مریم میرزاخانی به کارگردانی George Csicsery ساخته شده است. در این مستند با شماری از استادان، یان واندراک، همسر مریم میرزاخانی، همکاران مریم در حل مساله چوپ جادویی، بسیاری از هم دانشگاهی‌های مریم در دانشگاه شریف، آموزگاران و دوستان مریم در دبیرستان فرزانگان تهران و شمار زیادی از ریاضیدانان بنام دنیا گفت‌وگو شده است.
آدمی نیستم که به آسانی تسلیم شوم
میرزاخانی در مصاحبه‌ای گفته است: فکر می‌کنم اگر می‌دانستیم امور تا این اندازه پیچیده‌اند، در برابر آنها تسلیم می‌شدیم. او سپس مکثی می‌کند و ادامه می‌دهد: نمی‌دانم، حقیقتاً من آدمی نیستم که به آسانی تسلیم شوم.
بی‌گمان مبارزه‌ی چهار ساله‌ی او با بیماری سرطان هم گویای تسلیم‌ناپذیری او هست. میرزاخانی که حتا در روزهای یماری هم خود را خوش‌شانس می‌نامد، در کودکی رؤیای نویسنده شدن در سر پرورانده و در آینده سپاسگزار یک یک فرصت‌هایی که برای او پیش آمده، هست. خانواده‌ای که پشتیبان هستند، تحصیل در دبیرستان فرزانگان و دانشگاه صنعتی شریف، پیدا کردن دوستان علاقه‌مند به ریاضی و ادامه‌ی تحصیل و گرفتن درجه استادی در دانشگاه استنفورد از جمله این فرصت‌هایی است که دست به دست هم داده تا میرزاخانی در پهنه‌ی بین‌المللی خوش بدرخشد. البته شاید به این فرصت‌ها بتوان جان سالم به در بردن از حادثه سقوط اتوبوس حامل دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف، که همگی از برگزیدگان المپیادهای ریاضی ملی و بین‌المللی بودند، به دره در سال ۱۳۷۶ را نیز افزود..
میرزاخانی در سال ۱۳۹۶ خورشیدی در حالی که چهل ساله بود، در پی ابتلا به سرطان درگذشت، اما پایان زندگی وی، پایان راهی که در علم بنیان نهاد و الهام‌بخشی او نخواهد بود.
میرزاخانی‌های ناشناخته در جامعه بسیار هستند. جامعه برای دستیابی به اهداف خود باید دانشمندانش را بشناسد.
