خانه‌ی تاریخی نامدار به «توتونچی» در بافت قدیم شیراز با مِهرازی(:معماری) و آرایش‌های بسیار زیبای خود دلبری می‌کند و دُردانه‌ای است در دل یکی از کوی‌های قدیم شهر.
به گزارش اَمرداد، بافت‌های کهن شهرستان شیراز به اَنگیزه‌ی یک‌دستی، هماهنگی و نظم و زیست پیوسته‌ی مردم در درازای تاریخ در آن، از دید پژوهشگران و کارشناسان همیشه ارزش فراوانی داشته است. همچنین در بافت‌های کهن شیراز، روح زندگی و همدلی (:صمیمیت) باشَندگان (:ساکنان) همواره روان و مورد نگرش بوده است. از سویی، خانه‌های تاریخی در بافت‌های کهن شهرستان شیراز، نمود ویژه‌ای به بافت و کوی‌های قدیمی بخشیده و مایه‌ی سرزندگی بیشتر و آرامش مردم منطقه شده است.
خانه‌های تاریخی را امروزه می‌توان چشم‌و‌چراغ کوی‌ها و بافت‌های کهن شهر دانست که بیانگر زیستی هوشمندانه و فرهنگی و پشتوانه‌ی هویتی باشندگان هر منطقه به شمار می‌آید. خانه‌هایی که از دید هنری، مِهرازی (:معماری) و ارزش‌های فرهنگی همواره قلب تپنده‌ی شهرها بوده و مورد نگرش گردشگران برون مرزی و داخلی و شیفتگان هنر و تاریخ و فرهنگ است.
خانه‌ی تاریخی «توتونچی» دُردانه‌ی بافت قدیم شیراز
خانه‌ی تاریخی نامدار به «توتونچی» را باید دُردانه‌ی کوی قدیمی بهارستان و بافت کهن منطقه به‌شمار آورد که همچون نگینی درخشان در بافت قدیم شهر، می‌درخشد و دلبری می‌کند. به باور کارشناسان و پژوهشگران این خانه‌ی تاریخی– فرهنگی یکی از خانه‌های برجسته و چشمگیر دوره‌ی قاجاریه است که از آنِ شخص و فردی بوده و همین موضوع این یادگار فرهنگی را ویژه کرده و به آن غنای بیش‌تری بخشیده است.
هنگامی که به درون خانه وارد می‌شویم، پس از گذر از یک راهرو کوچک و یک هَشتی با سقف آجرکاری‌های زیبا و چشمگیر، در سمت چپ وارد حیاط مرکزی خانه و در بخش شمالی بنا شده و با دیدن یک حوض پر آب زیبا و درختان و گلدان‌هایی که در جای‌جای خانه و راه‌پله‌ها نهاده شده است، اَندیشه و ذهن شما را درگیر کرده و برای دَمی از آن جهان بیرونی و پر از دود و دم و مادی و شلوغی و زندگی بد ماشینی بیرون آورده و به یک جایگاه ویژه و یا شاید یک تکه از بهشت خدا پرتاب می‌کند.
درها و پنچره‌های چوبی، کاشی‌کاری‌های زیبا نمای بیرونی اتاق‌ها و ستون‌های ایوان شمالی با آن گچ‌بری‌های زیبا و هنرمندانه و چشم‌نواز، بوی کهنگی و تاریخ را به مشام می‌رساند. گل‌های نیلوفر آبی و ماهی‌های سرخ رنگ درون حوض در میانه‌ی حیاط در اَردیبهشت نامدار و دلربای شیراز و فصل بهار، خودنمایی می‌کند و آدمی را غرق در زیبایی کرده و به اَندیشه فرو می‌برد. چشم‌هایت از این همه زیبایی و هنر خیره شده و به هر سو که می‌نگری، بیشتر لذت برده و به آرامش می‌رسید.
در اَندیشه‌های خویش غرق می‌شوید و به تاریخ و گذشته پرتاب. به یاد می‌آورید آن روزگاران را که همدلی و مهربانی و یک‌رنگی در خانه‌های تاریخی و بافت‌های کهن شهر پدیدار بود. به این می‌اَندیشید که باشَندگان چُنین خانه‌هایی با چه آرامشی زندگی می‌کردند و از دیدن این همه زیبایی و هنر، بی‌گمان هیچ‌گاه خسته و رنجور نشده و با عشق و مهر روزگار را سپری می‌کردند. هم‌چنان غرق اَندیشه‌های خویش و گرفتن نگاره‌های (:تصاویر) خانه هستید که بانوی صاحب خانه شما را صدا می‌زند و …
بازشناسی خانه‌ی تاریخی توتونچی
یادمان فرهنگی تاریخی خانه‌ی جلیل محبوب در بافت قدیم شهرستان شیراز و تهِ کوچه‌ی گرمابه بهارستان، کوی توتونچی با شماره‌ی پلاک 2 و با دیرینگی دوره‌ی قاجاریه قرار دارد.
ورودی خانه‌ی تاریخی جلیل محبوب (توتونچی) در بخش شمال باختری (:غربی) جای دارد که پس از گذر از یک راهروی کوچک وارد حیاط کوچکی شده که در آن یک حوض سنگی بیضی شکل دیده می‌شود. در بخش باختری این حیاط ساخت‌وساز دو اَشکوبه‌ای (:طبقه) است که در اَشکوب یکم دو اتاق سه دری در هر دو سوی پلکان مرکزی قرار گرفته است. در گوشه‌ی خاوری (:شرقی) حیاط، راهرویی است که به حیاط مرکزی اصلی راه پیدا می‌کند. اما ورودی اصلی خانه در سمت شمالی و دارای سر درِ آجری است. پس از گذر از آن به یک هَشتی و سپس به حیاط مرکزی می‌رسیم. در کنار هشتی، فضایی دیده می‌شود که حوض خانه بنا بوده و دارای نقشه‌ی هشت گوشه‌ای است. در دو سمت این حوضخانه ساخت و ساز دو اَشکوبه وجود دارد و در نمای بیرونی با آجرکاری و کاشی‌کاری آرایش (:تزیین) شده است.
در سه سوی حیاط مرکزی ساخت و ساز اصلی بنا وجود دارد و بدنه‌ی گوشه‌ی خاوری دارای تاق‌نماهای تزیینی است که با آجر و کاشی آرایش شده است. در گوشه‌ی شمالی یک ایوان ستون‌دار با چهار ستون سنگی ترک‌دار در همکف و یک ایوان با پنج ستون گچی و سر ستون‌های گچبری زیبا و چشم‌نواز در اشکوب بالایی دیده می‌شود.
در پشت این ایوان دو اتاق تودرتو با درک‌های چوبی وجود دارد. در بخش جنوبی به وسیله‌ی پلکان پرشکوه (:مجلل) که با کاشی‌کاری زیبایی آرایش شده به تالار اَشکوب بالایی دسترسی پیدا می‌کنیم. فضای درونی این بخش در برگیرنده‌ی یک اتاق اصلی و دو اتاق در همسایگی آن است که به وسیله‌ی درک‌های چوبی از هم جدا شده است. در گوشه ی باختری حیاط اصلی، اتاق پنج دری دیده می‌شود که در نمای بیرونی آن دو جرز کاشی کاری وجود دارد.
در جرز سمت راست گزاره (:عبارت) «در کارخانه حقیر میرزا عبدالرزاق 1328» و در جرز سمت چپ گزاره‌ی « صر من الله و فتح القریب 1328» دیده می‌شود. پوشش کف حیاط به گونه‌ی آجرفرش است.
از ویژگی‌های این یادمان فرهنگی تاریخی می‌توان به فرم بنا، جایگاه (:موقعیت) و از آرایش‌های زیبا و چشم‌نواز آن یاد کرد.
عوامل تزیین‌شده و نوع آن‌ها: کاشی‌کاری با بهره‌گیری از کاشی‌های خشتی و نگینی، گچبری در سرستون‌های بخش شمالی، سقف‌ها و درک‌های چوبی، آجرکاری و پنجره‌های فلزی فرنگی پیچ از عنصرهای آرایشی به‌کار رفته در بنا است.
دخل و تصرف در خانه، بسیار اَندک است و ساختار کلی آن به خوبی حفظ شده است. اما به مرمت و بِهسازی‌های فراوان و فوری نیازمند است.
خانه‌ی تاریخی فرهنگی نامدار به توتونچی، خوشبختانه هم‌اینک کاربری مسکونی دارد و در مالکیت بانو پروین آیت است و به شماره‌ی 8708 در تاریخ 10 خوردادماه 1382 خورشیدی با دیرینگی قاجاریه به ثبت ملی رسیده است.
در این گزارش تنها به زیبایی‌های خانه توجه شده است و از کاستی‌های آن که نیاز فوری به مرمت و بهسازی است، چشم‌پوشی شده و امید است که هم اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان نگاهی ژرف‌تر و شایسته‌تری به این یادمان فرهنگی تاریخی ارزشمند داشته باشد و هم مالک بیشتر به آن رسیدگی و توجه کند.
نگاره‌های زیر را که در اَردیبهشت‌ماه شیراز گرفته شده است، ببینید :
فرتورها از سیاوش آریا است.
4090
یک پاسخ
سپاس از اطلاع رسانی و تصویرهای زیبا