«مانی» پیامبری ایرانی بود که در سال 216 میلادی در نزدیکی تیسفون به دنیا آمد و پیامآور آیین مانی شد.
او از سوی برادران شاپور یکم ساسانی پشتیبانی شد و شاپور به او اجازهی تبلیغ دینش را داد. اما مورد خشم موبدان دربار ساسانی قرار گرفت و سرانجام در زمان پادشاهی بهرام دوم کشته شد.
«مانی»، از پدر و مادر ایرانی منسوب به بزرگان اشکانی در نزدیکی بابِل در (میانرودان بخشی از عراق کنونی) که در آن زمان بخشی از شاهنشاهی ساسانی بود، زاده شد. او واعظ مذهبی و بنیانگذار آیینی شد که زمانی دراز در سرزمینهایی از چین تا اروپا پیروان فراوانی داشت ولی بیش از ششصد سال است که منسوخ شدهاست.
«مانی» را نخستین نقاش میدانند. مشخصترین سابقهی نگارگری کتب در ایران به کتاب نامور «ارژنگ» مانی میرسد. شیوهی نقاشی «مانی» در پیدایش مکتبها بدون تاثیر نبوده است. گروههای زیادی از پیروان «مانی» به سوی سرزمینهای خاوری(:شرقی) و شمالخاوری ایران روی آوردند و به زودی در این جاها، آیین خود را گسترش دادند و این آمدن و تاثیرگذاری از دید بررسی تاریخچهی مینیاتور اهمیت بهسزایی دارد. به هر روی، مینیاتور ایرانی در هنگام پیدایش اسلام رنگ و بویی مانوی داشته و استادان فن با بهرهجویی از ویژگیهای مکتب نقاشی مانی آثار ارزندهای را بهوجود آوردهاند. برخیها مینیاتور را هنری چینی میدانند و اینگونه توجیه میکنند که مینیاتور زادهی تصویرهای چینی است و از همین روی، خطهای سیمای نژاد زرد، لباس و سلاح مغولی و حتا آداب و رسوم آنها در این مینیاتورها دیده میشود. البته پژوهشهای شماری نیز نشان میدهد نقشهای دو بُعدی چینی وارث شیوهی نقاشی دوبُعدی سلجوقی است. در قرن هفتم خورشیدی، چین به نگارخانه نامور بود و هنرمندان ایرانی برای آشنایی با این نگارخانه، سفرهای زیادی به این کشور کردند و این دیدارها بر مینیاتور ایرانی تاثیر گذاشته است.
