بی‌گمان 170 سال پیش، زمانی که ” الکساندر پارکس“ پلاستیک را پدید آورد (:اختراع کرد)، نمی‌دانست حتا پس از گذشت چنین زمان درازی، اختراع او در طبیعت می‌ماند و با ویژگی دیر‌تجزیه‌شوندگی خود، جهان انسان‌ها و دیگر موجودات را با خطر روبه‌رو کند.
21 تیر، روز جهانی بدون پلاستیک، برای رهایی از کیسه‌های پلاستیکی یک‌بارمصرف در سراسر جهان است. این روز ازسوی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۷۴ بنا شده است و آرمان از نام‌گذاری این روز، بالابردن آگاهی از زیست‌بوم با تشویق همگان برای جلوگیری از به کار بردن کیسه‌های پلاستیکی است و باید به دنبال گزینه‌های سازگار با زیست‌بوم باشیم.
آلودگی پلاستیک یک رویداد جهانی و شوربختانه ساخته شده‌ی انسان است. زندگی بدون پلاستیک، یکی از آرزوهای دوستداران زیست‌بوم است و در سال‌های پیش، شمار بسیاری آن را پذیرفته‌اند.
خرید به شیوه‌ی دوستداران زیست‌بوم
خرید هوشمندانه می‌تواند در بلند‌مدت، بسته‌بندی‌های پلاستیکی را کاهش دهد. روزانه کیسه‌های پلاستیکی، در خرده‌فروشی‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند اما پس از خرید و استفاده از محصول خریداری‌شده، آنها رها می‌شوند، اما تاکنون اندیشیده‌اید، سرانجام این کیسه‌های پلاستیکی چه می‌شود؟
پوشاک با الیاف مصنوعی، سرچشمه‌ی بنیادین آلودگی پلاستیکی هستند که ذرات ریزی در هنگام شست‌وشو آزاد می‌کنند. این میکروپلاستیک‌ها به آبراه‌ها، منابع خوراکی و آب آشامیدنی راه پیدا می‌کنند. خرید پوشاک با الیاف طبیعی در هر زمانی برای جلوگیری از انواع آلودگی بسیار ارزشمند است. روز جهانی بدون پلاستیک می‌تواند آگاهی درباره‌ی این مسایل را افزایش دهد. ممنوعیت استفاده از پلاستیک‌های یک‌بارمصرف ازسوی اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۲۱ به‌عنوان یکی از راهکارهای کاهش آلودگی پلاستیک در نظر گرفته‌شده است. به کودکان خود استفاده از گزینه‌های جایگزین پلاستیک را بیاموزید.
ورود پلاستیک به اکوسیستم‌ها
اکوسیستم‌های دریایی با آلودگی پلاستیکی بسیاری روبه‌رو هستند. ۳۱ گونه پستاندار دریایی شناخته‌شده که پلاستیک‌های دریایی را می‌خورند. بیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان دریایی از باقیمانده‌های پلاستیک مصرف می‌کنند و بیش از ۲۵۰ گونه گرفتار پلاستیک می‌شوند. این آلودگی بسیار خطرناک است زیرا ذرات پلاستیک در اقیانوس، سموم را جذب می‌کنند و می‌توانند وارد زنجیره غذایی شوند.
ته سیگار، از گسترده‌ترین گونه‌ی پسماندهای پلاستیکی است که اخیرا در زیست‌بوم بسیار یافت می‌شود. بطری‌های نوشیدنی، سر بطری، بسته‌بندی مواد خوراکی، کیسه‌های پلاستیکی، نی و …از این گونه هستند.
پلاستیک‌ها از آن رو که مقاوم و بادوام هستند، موردتوجه قرار می‌گیرند، اما همین نکته عاملی است که باعث می‌شود آنها به‌گونه‌ی کامل در طبیعت تجزیه نشوند.
بیشتر مواد پلاستیکی به‌طور کامل از بین نمی‌روند، تنها کوچک و کوچک‌تر می‌شوند. بسیاری از این ذرات پلاستیکی ریز را حیوانات یا ماهی‌ها ندانسته به‌جای خوراک می‌خورند و می‌تواند وارد سفره‌ی خوراکی انسان شود. همچنین در بیشتر آب‌های جهان هم این مواد پلاستیکی یافت می‌شود.
نکاتی برای استفاده کمتر از پلاستیک
می‌دانید که برای تجزیه یک قطعه پلاستیکی، به زمانی میان 200 تا 500 سال نیاز داریم.
همیشه یک کیف پارچه‌ای یا هر گونه کیسه قابل‌استفاده مجدد همراه داشته باشید و خریدهای خود را در آن بگذارید.
اگر بیشتر بیرون از خانه خوراک می‌خورید، بکوشید از کارد و چنگال یک‌بارمصرف بهره نجویید. به‌جای لیوان و بطری‌های آب یک‌بارمصرف از لیوان و یا بطری قابل شست‌وشو بهره جویید. اینها روش‌های ساده اما کارساز هستند.
برخی از مواد، پلاستیک پنهان دارند، بکوشید تا از خرید این مواد نیز خودداری کنید.
کیسه‌های پلاستیک به شوند سبک بودن، راه درازی در آب و زمین می‌پیمایند و تنها یک درصد از همه‌ی پلاستیک‌های تولیدشده بازیافت می‌شوند. بنابراین، روز جهانی بدون پلاستیک، نوآوری برای کاهش یا از میان بردن این پلاستیک‌هاست و آگاهی‌بخش افراد در بهره‌جویی از آنهاست.
تاثیر کرونا بر روز بدون پلاستیک
با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا در جهان موارد منع استفاده از پلاستیک به تعویق افتاده است.
دستکش، ماسک و دیگر تجهیزات محافظ شخصی روزهای کرونایی، زیست‌بوم را آلوده کرده و پیامدهای منفی برای حیات‌وحش و انسان دارد.
پلاستیک‌ها نقش کلیدی در نگهبانی از مردم به‌ویژه کارکنان خط مقدم در زمان همه‌گیری کووید-۱۹ دارند و مصرف مواد پلاستیکی در این هنگام افزایش‌یافته است.
این موارد با توجه به اینکه مواد پلاستیکی می‌توانند آلودگی و گسترش بیماری کووید- ۱۹ را کاهش دهد، انجام‌شده است. هرچند باید در نظر داشت که ویروس تا ۲۴ ساعت بر روی کاغذ، مقوا و پارچه زندگی می‌کند و این در حالی است که بر روی سطوح پلاستیک تا ۷۲ ساعت زنده است.
در این روزها، بسیاری از افراد برای افزایش ایمنی سلامت خود، تغییراتی در زندگی ایجاد کنند. برای نمونه، به‌جای رفتن به رستوران از خوراک‌های بیرون‌بر در ظروف یک‌بارمصرف استفاده می‌کنند.
بازیافت زباله در زمان کروناویروس تا اندازه‌ای بازایستاده و همین نکته دشواری‌هایی پدید آورده است.
از این رو چالش بیماری کروناویروس زباله‌های پلاستیکی بیشتری تولید کرده و موجب نگرانی برای دوستداران زیست‌بوم شده است.
آمارهای تکان‌دهنده‌ی پلاستیکی!!
– در ایران روزانه بیش از 50 هزار تُن زباله تولید می‌شود که سهم زباله‌های پلاستیکی از آن، 3500 تن است.
– گرم شدن پلاستیک‌های موجود در طبیعت با نور خورشید و یا آتش، باعث آزادسازی گازهای سمی می‌شود که می‌تواند همه‌ی موجودات در سطح کره زمین را مورد تأثیر سوء خود قرار دهد.
– بسیاری از شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگ برای از میان بردن پلاستیک مورد استفاده خود، آن را می‌سوزانند که با توجه به توضیحات داده شده، گازهای سمی و دشواری‌های بسیاری در زیست‌بوم پدید می‌آید.
– نگهداری از نان داغ در پلاستیک و آب یخ در بطری‌های پلاستیکی باعث آزاد شدن ماده‌های شیمیایی و سمی در آنها می‌شود.
کاهش به کارگیری پلاستیک در ایران
شوربختانه در ایران هیچ یک از مقامات و دستگاه‌های رسمی دی پی ازمیان بردن و یا کاهش به‌کارگیری از پلاستیک در کشور نبوده‌اند و حتا نیم‌نگاهی نیز در این زمینه نداشته‌اند! اما برخی از گروه‌ها و جوامع محلی به‌گونه‌ی خودجوش، خود دست به کار شده و کارهایی را در این زمینه انجام داده‌اند.
این کارها در دو بخش اجرایی و فرهنگ‌سازی بوده است. یکی از کارهای اجرایی، به کار نبردن کیسه‌های پلاستیکی و پخش کردن کیسه‌های کاغذی در میان مردم از سوی همین گروه‌های خودجوش بوده.
به عنوان سخن پایانی باید این نکته را گوشزد کنیم که به کار بردن کیسه و بسته‌بندی‌های غیرپلاستیکی تنها یکی از کارهایی است که می‌توان برای رهایی از این ماده ناخوشایند انجام داد و به هیچ روی نباید ارزش فرهنگ‌سازی در راستای به کار نبردن پلاستیک را فراموش کرد. هر انسانی که به پاسداری از زیست‌بوم و زندگی و پیرامون خود اهمیت می‌دهد، بایسته است تا همواره در این زمینه آگاه باشد.
