آنچه از خبرهای میراث فرهنگی در اینجا آمده رویدادهایی است که در هفته‌ی گذشته در خبرگزاری‌ها بازتاب یافته است. خبرها و گزارش‌ها، به مانند هفته‌ها و ماه‌های گذشته، به دور از نابسامانی‌ها و آسیب به یادمان‌های نیاکانی نیست. افزون‌بر اینکه هنوز هم سایه‌ی کرونا بر میراث ما سنگینی می‌کند و آشفتگی‌های ناخواسته‌ای را پدید آورده است که سوداگران و حفاران غیر مجاز بیشترین بهره را از آن می‌برند تا از قانون بگریزند و راهی برای غارت یادمان‌های گذشته بیابند.
در دنباله به مرور برخی خبرهای هفته‌ی گذشته پیرامون میراث فرهنگی و زیست‌بوم ایران پرداخته شده است.
– ادامه کاوش باستان‌شناسان در جوبجی تا آبان‌ماه: رییس پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی کشور گفت: تصمیم نهایی درباره‌ی گذر کانال آب از محوطه باستانی جوبجی، پس از انجام پژوهش‌های میدانی در منطقه، از سوی شورای فنی وزارت میراث فرهنگی بازگو خواهد شد.
رییس پژوهشکده باستان‌شناسی کشور با اشاره به مصوبات این نشست افزود: آن چیزی که از سوی ما به تصویب رسید، ادامه کاوش‌های نجات‌بخشی در محوطه‌ی باستانی جوبجی و انجام بررسی‌های باستان‌شناسی در محدوده‌ی زمین‌هایی بود که قرار است انتقال آب به آنها انجام گیرد.
وی ادامه داد: همچنین پس از پایان مطالعات، نتیجه‌ی کشفیات و کاوش‌ها به شورای فنی وزارت میراث فرهنگی فرستاده می‌شود و شورا پس از مطالعه و بررسی‌های لازم، دیدگاه نهایی خود را درباره گذر کانال آب از محوطه‌ی باستانی جوبجی در شهرستان رامهرمز بازگو می‌کند.
جوبجی روستایی از بخش‌های مرکزی در استان خوزستان است. (ایلنا، 29 شهریور)
– آغاز مرمت و ساماندهی بخشی از بافت تاریخی سمنان: معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان گفت: مرمت و ساماندهی بخشی از بافت تاریخی سمنان آغاز شده است. وی گفت: پی‌بندی و استحکام‌بخشی دیوار با خشت و ملات گل، دوخت‌ودوز خشت‌های آسیب دیده، دوخت‌ودوز ترک‌های عمیق، قالب‌سازی برای انواع قوس‌ها، تاق‌زنی، تثبیت، مرمت و بازسازی بخش‌های فرسوده تاق‌‌های خشتی از شمار کار‌های در دست اجرا برای مرمت بافت تاریخی سمنان است.
بافت تاریخی سمنان با ۳۵۷ هکتار پهناوری، از کهن‌ترین و باارزش‌ترین بافت‌های تاریخی کشور است و دارای آثاری از دوره ایلخانی تا قاجار است. (ایلنا، 29 شهریور)
– تخریب ساباط تاریخی خیابان عبید زاکانی قزوین: تخریب بخش‌هایی از یک ساباط تاریخی در خیابان عبید زاکانی قزوین توسط عوامل ناشناس. این ساباط در همسایگی خانه‌ی تاریخی کسمایی، بازمانده از دوره‌ی قاجار، ثبت ملی شده بود. برپایه‌ی کارشناسی انجام گرفته و شواهد موجود تخریب عمدی بوده است. (ایسنا، 29 شهریور)
– معماری خشن ورودی تخت‌جمشید جمع‌آوری می‌شود: استاندار فارس درباره‌ی اعتبارات محور ورودی تخت‌جمشید و اجرای روشنایی در امتداد آن گفت: «اعتبارات استانی و اعتباراتی هم در سطح ملی در جهت تکمیل محور ورودی تخت‌جمشید دیده شده است که ما دیگر شاهد تک لبه‌های خشن سیمانی نیستیم، بلکه با طرحی انسان‌محور و در شان این مجموعه‌ی جهانی روبه‌رو خواهیم بود».
جلسه شورای اداری شهرستان مرودشت برای ساماندهی محور ورودی مجموعه جهانی تخت‌جمشید با باشندگی استاندار فارس برگزار شد. عنایت‌اله رحیمی در این نشست گفت: «تخت جمشید یک مجموعه جهانی متعلق به جامعه بشری است و موضوع محور ورودی آن، با اعتبارات مختلف در حال انجام است».
استاندار فارس از تکمیل محور ورودی تخت جمشید خبر داد و افزود: «با توجه به مصوبات اخیر این شهرستان، با انتقاداتی نسبت به ساماندهی یک کیلومتر اجرا شده محور ورودی تخت‌جمشید و همچنین آغاز عملیات عمرانی ۳ کیلومتر باقی‌مانده دیگر آن تا ورودی مجموعه میراث جهانی تخت‌جمشید با طراحی انسان‌محور و متناسب با فضاسازی و نمادهای این اثر جهانی در دستور کار قرار دارد که آماده کردن شرایط اجرایی این پروژه در سال جاری به انجام خواهد رسید». (ایلنا، 30 شهریور)
– انتقاد از مرمت نشدن ميدان حسن‌آباد پس از گذشت ۱۳ ماه: عضو هيات رييسه شورای شهر تهران در مورد چرايی مرمت نشدن ميدان حسن‌آباد پس از گذشت ۱۳ ماه از آتش‌سوزی، خواستار ارايه توضيحاتی از سوی شهردار تهران شد.
زهرا نژادبهرام در تذكر پيش از دستور خود در نشست شورای شهر با گفتن اينكه از آتش‌سوزی ميدان حسن‌آباد ۱۳ ماه می‌گذرد و هنوز کاری برای مرمت آن انجام نشده است، گفت: «متاسفانه با اينكه در همان زمان همه حتا رييس‌جمهوری بر ضرورت مرمت هرچه سريع‌تر اين بنا تاكيد كردند اما اقدامی صورت نگرفته است».
او با گفتن اينكه ارزش اين ميدان بر كسی پوشيده نيست، گفت: «برای طراحی مجدد و نحوه‌ی مرمت مسابقه دانشجويی از سوی دانشگاه تهران انجام شد و حتا با وجود اينكه برنده هم مشخص شد اما هيچ اقدام جدی صورت نگرفته است».
نژادبهرام با پافشاری بر اينكه گویا قرار نيست مرمتی انجام گيرد، گفت: «شنيده شده كه گويا مالک ملکِ دچار حريق شده در ميدان حسن‌آباد، خصوصی است و تمايلی به تغيير كاربری ندارد و شهرداری هم مرمت را متوقف كرده است. بنابراين از شهردار تهران می‌خواهم در اسرع وقت در مورد علت عدم تحقق مرمت ميدان حسن‌آباد توضيحاتی ارايه دهد». (ایسنا، 30 شهریور)
– «شنگ» رودخانه‌ی قزل اوزن در آستانه‌ی انقراض است: رييس نظارت بر امور حيات وحش اداره كل حفاظت محيط زيست استان زنجان گفت: «رودخانه قزل‌اوزن زنجان، جانوری نادر و با ارزش “شنگ” را در خود جای داده كه اين گونه جانوری هم‌اكنون در معرض انقراض است».
پرويز رستمی افزود: «شنگ كه از جانوران پستاندار است و در اطراف اين رودخانه پرآب نيز زيست دارد در معرض تهديد و خطر انقراض قرار دارد و به جد مورد حمايت محيط زيست است».
او افزود: «شنگ به عنوان يک ماهيخوار حرفه‌ای بوده و بسيار كم و نادر به چشم ديده می‌شود و با توجه به وفور ماهی در اين رودخانه پرخروش، اين گونه جانوری كه عمده غذای آن ماهی است به لحاظ شكار و تغذيه مشكلی ندارد». رييس اداره نظارت بر امور حيات وحش اداره كل حفاظت محيط زيست استان زنجان گفت: «با توجه به اينكه شنگ جانوری زرنگ است و از قدرت جابه‌جايی سريع نيز برخوردار است بنابراين زياد در مقابل ديد قرار نمی‌گيرد».
شنگ كه از راسته‌ی گوشتخواران و خانواده سمورها به شمار می‌رود جانوری خشک‌زی و آبزی با تحرک بالا و داری قدرت جابه‌جايی سريع است و به سبب با ارزش بودن پوستش همواره مورد طمع شكارچيان قرار دارد. (ایرنا، 30 شهریور)
– پیوستن سه شهر ایران به شبکه‌ی شهرهای جهانی یونسکو: دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران از پیوستن سه شهر تهران، اصفهان و بندر خمیر به شبکه شهرهای جهانیِ یونسکو خبر داد. او در این باره گفت: خوشبختانه امروز سه شهر دیگر ایرانی به شبکه شهرهای جهانی پیوستند. با پیوستن شهرهای تهران و اصفهان و بندر خمیر به شبکه شهرهای جهانیِ یونسکو، ۱۴ شهر ایرانی دارای جایگاهی جهانی شده‌اند.
به گفته دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو-ایران، ایران با پیشینه‌ی چندین هزارساله‌ی تمدنی، از پایه‌گذاران مفهوم شهر و شهرنشینی است. (ایلنا، 31 شهریور)
– شناسنامه‌دار شدن سنگ‌های تخت‌جمشید: مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید از ساماندهی، تهیه شناسنامه، مستندنگاری و کارشناسی آغازین سنگ‌های نقش‌دار این میراث جهانی خبر داد. این کار با همکاری کارشناسان باستان‌شناس، مرمت‌کاران و نیروهای فنی در حال انجام است».
به گفته‌ی مدیر پایگاه، سنگ‌های نقش‌دار و قطعات گوناگونی در کاخ‌های تخت‌جمشید هست که حاصل ویرانی سازه‌ها در سده‌های گذشته است. اگر چه امروزه اجرای پوشش بر روی ستون‌ها و درگاه‌های تخت‌جمشید به دلیل نکات فنی و اجرایی مانند نگهداری حریم دیداری محوطه، کاری دشوار و برنامه‌ریزی اجرای آن زمان‌بر است، اما تصمیم‌گیری درباره‌ی انتقال قطعات جدا شده کاخ‌ها و حفاظت موقت آنها در مخازن و فضاهای سر پوشیده در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر خواهد بود.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید یادآور شد: «در یک سال گذشته، حدود سه هزار قطعه سنگ مستندنگاری، شناسنامه‌دار و طبقه‌بندی شده و در شرایط مناسب حفاظتی قرار گرفته است. با مستندنگاری، طبقه بندی و ساماندهی قطعات سنگ، بانک اطلاعاتی ویژه ای برای آنها تهیه شده که از این بانک داده در پاره‌یابی قطعات و امکان‌سنجی نصب قطعات سنگ در محل اصلی خود در کاخ‌های تخت‌جمشید استفاده خواهد شد».
برپایه‌ی این گزارش، با توجه به پراکندگی سنگ‌هایی که در دهه‌های گذشته در محوطه تخت‌جمشید وجود داشته؛ با هدف حفاظت بهتر از قطعات سنگی نقش‌دار، ساماندهی و مستندنگاری این یافته‌ها آغاز شد. قطعه‌های سنگی نقش‌دار در آغاز مستندنگاری شده و پس از پاکسازی اولیه، برای تفکیک و شناسایی اولیه به مخازن ایجاد شده منتقل و پس از آن، ثبت و طبقه‌بندی می‌شود. (مهر، 1 مهرماه)
– چرا نگران ویرانی میراث جهانی یزد نیستیم؟: اگر روزی جهان بشنود که سازه‌های تاریخی یزد که میراثی جهانی هستند، وضعیت ناگواری دارند و رو به زوال می‌روند، تا چه اندازه ناراحت و نگران می‌شود؟ آیا ارگان‌ها و نهادهای فرهنگی جهان علتش را جست‌وجو می‌کنند؟ پس چگونه است که همه با وجود این که کرونا شرایط بدتری را برای این بناهای تاریخی پدید آورده، خاموش هستند؟
صنعت پاک و پردرآمد گردشگری جهان به دنبال فراگیری کرونا، روزهای پر التهاب و زیان‌آوری را می‌گذراند، اما این آسیب برای شهری جهانی که به تازگی شاهد رونق گردشگری‌اش بود، بسیار فراتر از دیگر شهرهای گردشگری دنیا بوده است.
گسترش کرونا حتا زیرساخت‌های گردشگری این شهر را تحت تاثیر قرار داده و برخی از آنها را با خطر ورشکستگی روبه رو ساخته است. این روزها سازه های تاریخی و جاذبه‌های گردشگری یزد که تا پیش از کرونا پربازدید و پر آمد و شد، از گروه گروه گردشگران خارجی و داخلی بودند، در رکود و تعطیلی ناشی از این بیماری، خاک فراموشی می‌خورند.
جاذبه‌های تاریخی مانند باغ دولت آباد، آتشکده زرتشتیان و موزه مارکار که از پر بازدیدترین بناهای تاریخی سال گذشته به شمار می‌رفتند، امسال در نبود گردشگران اوضاع خوبی ندارند و از دید نهادهای مسوول چه در ایران و چه در جاهای دیگر جهان، مانند یونسکو که باید بسیار حساس به این موضوع باشند، همچنان در خواب خرگوشی به سر می‌برند.
مجید علومی، رییس پایگاه میراث جهانی باغ دولت‌آباد یزد، از کاهش بیش از ۹۰ درصدی بازدیدکنندگان و گردشگران باغ دولت آباد یزد خبر می‌دهد و می‌گوید: «هر ساله درهای سیزن گردشگری (اوقات پر رونق گردشگری) میزبان تعداد قابل توجهی از گردشگران داخلی و خارجی بودیم، اما امسال نه تنها فرصت عید نوروز را از دست دادیم بلکه تاکنون نیز با کاهش افزون بر ۹۰ درصدی بازدید از این باغ جهانی روبه‌رو هستیم».
وی با گفتن این که باغ دولت‌آباد یک بنای موقوفه است که هزینه‌های آن از راه درآمدهایش تامین می‌شود، می‌گوید: «درآمد این پردیس ایرانی تنها از طریق بلیط‌فروشی و اجاره بهای کافی‌شاپ، مغازه‌ها و بازارچه صنایع‌دستی حاصل می‌شود و بخش اعظمی از این هزینه‌ها نیز همه ساله در ایام عید نوروز تامین می‌شد ولی امسال درآمدی برای پاسخ به مشکلات و نیازهای باغ کسب نکردیم».
علومی به دشواری‌های ناشی از کرونا و رکود گردشگری اشاره می‌کند و می‌گوید: «باغ تاریخی و زیبای دولت‌آباد نمی‌تواند در شرایط کنونی هزینه‌های خود را تامین کند و حتا هنوز در بازپرداخت هزینه‌های صرف شده از موقوفه تاسیسات جهت اصلاح آب‌رسانی باغ که معادل ۵۰۰ میلیون تومان را به دنبال داشت، ناتوان هستیم».
این مسوول از نبود اعتبارات دولتی برای نگهداری چنین سازه‌هایی خبر می‌دهد و می‌افزاید: «متاسفانه بازارچه صنایع دستی این مجموعه نیز به علت شیوع کرونا تعطیل شده و علاوه بر آن به علت شرایط دشوار هزینه‌کردها، ناچار به تعدیل نیروی انسانی هستیم و تنها تعدادی از نیروها در کارگاه مرمت‌های کوتاه مدت و رسیدگی به فضای سبز را می‌توانیم نگه داریم». (ایسنا، 2 مهر)
– دندان طمع غارتگران میراث فرهنگی کرمان: استان کرمان در زمینه‌ی حفاری غیر مجاز همیشه مورد آزمندی غارتگران بوده است. وجود شمار درخور توجه این آثار در استان کرمان و در برابر کم‌شمار بودن نیروی انسانی، کمبود امکانات و گاه عدم مدیریت، سبب شده حفاران غیر مجاز گاه دست درازی‌های قابل توجهی بر میراث استان داشته باشند. هر چند که با تلاش یگان میراث فرهنگی مواردی از این دست درازی‌ها به میراث تاریخی استان نا کام مانده است، اما وجود شمار زیادی قلعه‌ها، محوطه‌های تاریخی سبب شده است سودجویان دست به حفاری‌ها غیر مجاز بزنند.
در یکی از این نمونه‌ها حفاری غیرمجاز بر روی یکی از قلعه‌های تاریخی در کنار جاده ی کرمان–کوهپایه است. این قلعه تا شهر کرمان کمتر از ۱۵ دقیقه فاصله دارد.
در یکی از واپسین پیچ‌های جاده منتهی به گستره‌ی گردشگری کوهپایه قلعه‌ای کوچک دیده می‌شود که بر اثر فرمایش باد و آب به جز دیوارهای کوچک و سنگ چینی‌های به‌جا مانده از قلعه چیزی برجای نمانده است. هیچ اثری هم از تابلو و شناسایی این سازه‌ی تاریخی نیست.
هر روز هزاران گردشگر از کنار این اثر تاریخی می‌گذرند. قلعه برفراز تپه جای گرفته که سال‌هاست فراموش شده و کمتر کسی به آن سر می‌زند. اما هر چند این قلعه توسط میراث فرهنگی در یکی از قطب‌های گردشگری استان کرمان دیده نشده است، اما سودجویان آن را فراموش نکرده‌اند و اگر سری به داخل قلعه بزنید حفاری‌های غیر مجاز بر روی آن اشکارا دیده می‌شود.
نامی از این قلعه در هیچ کتابی ثبت نشده است. اما حفر چندین گودال در بخش داخلی و کنار قلعه نشان می‌دهد، غارتگران میراث تاریخی با خیال راحت حفاری‌های خود را انجام داده‌اند.
استان کرمان به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ادویه صدها کاروانسرا و قلعه بزرگ و کوچک را در خود جای داده که هر یک از آنها بخشی از تاریخ استان محسوب می‌شود و شناسایی و حراست از آنها اهمیت فوق العاده ای دارد.
کرمان همچنین هفت اثر تاریخی و طبیعی در لیست آثار جهانی یونسکو دارد که نشان از اهمیت این استان در صنعت گردشگری دارد. (مهر، 2 مهر)
– برای دهمین بار در سال جاری، تالاب میانکاله باز هم آتش گرفت: بخشی از زمین‌های انارستان، پناهگاه حیات وحش و تالاب بین‌المللی میانکاله، در خاور (:شرق) استان مازندران نیمروز چهارشنبه یکم مهرماه به سبب آن چه خطای انسانی گفته شده است، دچار آتش‌سوزی شد. گستره‌ی این آتش‌سوزی نزدیک به چهار هزار متر مربع بود. این آتش‌سوزی پس از سه ساعت کنترل و خاموش شد.
این دهمین باری است که در سال جاری اراضی پناهگاه حیات وحش میانکاله در خاور استان به سبب آنچه که «خطای نیروی انسانی، نامیده می‌شود، دچار آتش‌سوزی شده است. در سال گذشته نزدیک به ۴۰۰ هکتار از اراضی این پناهگاه براثر آتش‌سوزی از میان رفت. (ایرنا، 2 مهر)
