نشست انجمن هماندیشان ایران فرهنگی پیرامون بررسی نامگذاری جشن سده یکشنبه، هشتم بهمنماه 1396 خورشیدی در کلینیک دکتر فرهود برگزار شد.
دکتر داریوش فرهود در آغاز نشست با اشاره به بایستگی(:لزوم) آگاهیدهی مناسب از پیش برای برگزاری نشستها برای باشندگی و پیشواز (:استقبال) درخور تاکید کرد و گفت: از جستار (:موضوع) ارزشمندی چون جشن سده، شوربختانه به شوند آگاهیرسانی نامناسب با پیشواز خوبی روبهرو نشده است.
پروفسور سیدحسن امین سخنران نشست با یادآوری اینکه جشن سده در دهمین روز از بهمنماه یعنی پنجاه روز پیش از نوروز برگزار میشود و سده که معرب آن صده با صاد است به چم (:معنی) صد یا صدمین است گفت: در روایش (:توجیه) این نامگذاری، داستانهای زیادی دربارهی نامگذاری آن گفته میشود. یکی آن که کیومرث پیشدادی نخستین بنیادگذار این جشن بود. این نخستین انسان و نخستین شهریار که همان نخستین آفریده شده (:مخلوق) انسانی اهورا مزدا یعنی به بیان ادیان ابراهیمی آدم ابوالبشر است زندگی دراز کرد تا آن که شمار فرزندان و نوههایش به صد رسید یعنی آخرین نوهاش که صدمین انسان بود روز دهم زاده شد، از اینرو آن روز را سده نامیدند. سخن دربارهی کیومرث و آدم بسیار آمده است و از جستار این گفتار بیرون است. به هر روی یک بیان این است که بنیادگذار جشن سده، کیومرث بوده است.
دیگر روایت برای نامیدن این جشن به سده این است که ابوریحان بیرونی گفته است. این دانشمند بزرگ دو اندیشهی دوگانه در این زمینه بیان داشته است. بیرونی در «التفهیم» میگوید سده یعنی صد، یعنی پنجاه روز و پنجاه شب به نوروز مانده، که جمع آنها صد میشود.این روایش گفتهی خردمندانهای به نظر نمیآید ولی گفتهی دوم بیرونی استوارتر است. بیرونی در آثارالباقیه میگوید سده یعنی صد روز پس از آغاز زمستان که زمستان در آن زمان پنج ماه بوده و از روز نخست آبان آغاز میشده است. زیرا ایرانیان باستان سال را به چهار فصل بخش نمی کردهاند بلکه سال را دو فصل میدانستند؛ پنج ماه زمستان و هفت ماه تابستان. پس صدمین روز پس از آبان، سده میشده است.
وی همچنین درباره بنیادگذار این جشن افزود: چنانکه پیشتر آمد گروهی بنیادگذار جشن سده را کیومرث، گروهی هوشنگ کشفکنندهی آتش، گروهی جمشید و گروهی فریدون میدانند.
به گفتهی فردوسی در شاهنامه:
زهوشنگ ماند این سده یادگار
بسی باد چون او گرد شهریار
وی افزود آنچه مسلم است جشن سده، جشن آتش بوده است چنان که فرخی سیستانی میگوید:
شب سده است یکی آتش بلند، افروز
حق است مر سده را بر تو، حق آن بگذار
از سویی عنصری، جشن سده را به جمشید و فریدون نسبت میدهد:
سده جشن ملوک نامدار است ز افریدون و از جم یادگار است
جشن سده را در آتشکده ها یا بیرون از شهر در فضای باز جشن می گرفتند:
نظامی میگوید:
به نوروز جمشید و جشن سده
که نو گشتی آیین آتشکده
فردوسی هم در این راستا میگوید:
بهشتم بیایید ز آتشکده چو نزدیک شد روزگار سده
وی همچنین دربارهی پاسداشت این آیین گفت: پس از فروپاشی فرمانروایی ساسانیان و یورش تازیان، پاسداشت جشن سده در کنار نوروز و مهرگان بهگونهای نشانگر رویارویی فرهنگ ایرانی با فرهنگ سامی بود. ایرانیان بی آن که با معنویت و باورهای دینی پادورزی (:مخالفت) داشته باشند، پیوستگی آیینها و جشنهای باستانی را از شوندهای توانمندی شناسه (:هویت) ملی خود میدانستند و در برگزاری آن گذشته از وابستگی به باورهای زرتشتی کوشا بودند.
نشست پرسش و پاسخ با پاسخگویی پروفسور امین از دیگر بخشهای برنامه بود.
فرتور از انجمن هماندیشان فرهنگی است.
0114
