کتاب مینوی خرد، پژوهش بر پایه متن پازند منتشر شد

کتاب مینوی خرد، پژوهش بر پایه متن پازند، به کوشش پژوهشگر مریم حاتمی و زیر نگرش دکتر سعید عریان با همکاری انتشارات برسم منتشر شد.

«مینوی خرد» یا احکام و آرای روح عقل، اندرزنامه‌ای به زبان پهلوی است که افزون بر پندهای نیک و اندرزهای دینی، دانستنی‌هایی درباره‌ی آفرینش، رویدادهای استوره‌ای، جغرافیای اساتیری اوستا، مسایل اخلاقی، فقهی، عرفان، کیهان‌شناسی (آسمان، زمین، آب، ستارگان، کوه‌ها و دریاها) را دربر دارد.

اساس کار این اثر، بررسی متون پازند مینوی خرد و مقایسه آن با نگارش پهلوی است. این نوشته دارای یک دیباچه و ۶۲ پرسش و پاسخ است. پرسش‌ها از جانب شخصیتی نمادین که «دانا» نامیده شده است بازگو می‌شود و مینوی خرد یا همان خرد فطری به آن‌ها پاسخ می‌گوید.

در این متن و نیز متون دیگر پهلوی پیوسته از دو نوع خرد نام برده شده است. نخست آسن خرد یا خرد فطری و دیگر گوشوسرود خرد یا خرد اکتسابی. تفاوت این دو گونه از خرد در آن است که آسن خرد موهبتی فطری است که در نهاد انسان قرار داده شده است ولی گوشوسرود خرد، خردی است که انسان از راه کوشش به آن می‌رسد و آن را کسب می‌کند. آنچه آدمی را در زندگی به سر منزل مقصود می‌رساند و موجب به زیستی و تعالی روح و روان او می‌گردد، خرد فطری همراه با خرد اکتسابی است. زندگی نیازمند آفرینندگی است و لازمه‌ی آفرینندگی خرد است.

برپایه‌ی آنچه در پیشگفتار کتاب پیش‌رو آمده است؛ خرد و خردورزی مقوله‌ای است که در بیش‌تر ادیان و مکاتب به جایگاه والای آن اشاره شده و ا ز اهمیت آن سخن رفته است. در آثار بزرگان ادب و حکمت و عرفان نیز پیوسته بر اهمیت آن تاکید شده است؛ چنانکه مولانا می‌گوید: ای برادر تو همه اندیشه‌ای / مابقی خود استخوان و ریشه‌ای، بازتاب این نگرش را می‌توان در آثار نویسندگان و شعرای این کهن‌بوم بارها یافت. در میان متون کهن بازمانده از دوره میانه زبان‌های ایرانی، که در آنها به روش‌های گوناگون به جایگاه خرد و ا رزش و اعتبار آن در نزد آدمی و نقش آن در نظام آفرینش اشاره شده است، متن مینوی خرد جایگاه ویژه‌ای داشته و نمونه‌ای بی‌مانند در ادبیات پهلوی و معارف مزدیسنا به شمار می‌آید.

در سراسر این نوشته شخصیتی نمادین به نام «دانا» در قالب یک مقدمه و 62 پرسش در زمینه‌های گوناگونی پرداخته و پیوسته مینوی خرد را که همان خرد فطری است در تمام لحظه‌ها رودررو و پاسخگوی خود می‌بیند. چنانکه در جایی از این نوشته پرسشی را این گونه مطرح کرده که خرد بهتر است یا هنر؟ و پاسخ می‌شنود که: خردی را که با بهی همراه نباشد نباید خرد پنداشت و هنری را که خرد همراه آن نباشد نباید هنر دانست؛ و یا در جایی دیگر پرسشی با این زمینه بازگو می‌شود که آیا دادار هرمزد چیزی را آفرید که اهریمن نتواند به آن آسیب رساند؟ و مینوی خرد در پاسخ می‌گوید که به انسان خردمند و خرسند کمتر می‌توان آسیب رساند.

مریم حاتمی، پدید‌آورنده‌ی اثر از انگیزه‌ی گرایش به پژوهش در زمینه‌ی مینوی خرد برپایه متن پازند نوشته است: «علاقه به متون پهلوی و آگاهی از رمز و رازهای آن چه در نحو، چه در صرف و چه در ترجمه، نگاه به این متون و مفاهیم و مضامین نهفته در آن از دریچه وحدت وجودی و نه ثنویتی که گویی از آغاز عامدانه تصمیم به تکرار بی‌وقفه آن گرفته شده بود تا شاید از راه ایجاد تواتری بی‌پایه برای آن توجيه و مشروعیتی ساختگی دست‌و‌پا شود، جستجوی متنی جامع و فراگیر از اساسی‌ترین مفاهیم دینی، استوره‌ای، حماسی، بیولوژیکی، جغرافیای اساتیری اوستایی، تاریخ شفاهی قومی و غیره، دست‌یابی به متنی راه‌گشا و هدایت‌گر به مباحث، مفاهیم و متون دیگر عرفانی، کلامی در حوزه‌ی حکمت و الهیات به معنی اخص، همه و همه از جمله عواملی بود که از یک سو انگیزه سلوک درا ین راه را متحقق می‌کرد و از سوی دیگر بنابر قاعده منطقی رابطه معکوس (گسترش مفهوم و محدودیت مصداق)، مرا به سوی متن مینوی خرد رهنمون می‌شد. به هر حال از آغاز پژوهش روی متن پازند مینوی خرد، برگردان آن به پهلوی و سپس فارسی، مقایسه و مطابقه آن با سه متن دیگر پهلوی، توضیحات و حاشیه‌های مربوطه راهی بس طولانی و دشوار طی شد و من شادمان از سپردن این راه با هزاران امید که راهی را برای پژوهشگران دیگر گشوده باشد».

چاپ نخست کتاب «مینوی خرد، پژوهش برپایه متن پازند» بهار 1400 از سوی نشر برسم، دومین ناشر زرتشتی، منتشر و با بهای 150 هزار تومان روانه بازار کتاب شد.

دوستداران برای خرید کتاب مینوی خرد، پژوهش بر پایه متن پازند می‌توانند با دفتر امرداد به شماره‌‌های 88325329 و 88325330 و 88325331 تماس بگیرند و یا از بخش فروشگاه تارنما به نشانی اینترنتی https://amordadnews.com/product/ کتاب را خریداری کنند.