امروز فرخ و پیروز روز خور ایزد، نخستین روز گهنبار چهره میدیوزرم گاه، 11 اردیبهشتماه سال 3759 زرتشتی، آدینه 10 اردیبهشتماه 1400 خورشیدی، 30 آوریل 2021 میلادی
۱۰ اردیبهشتماه، سالروز بیرون راندن پرتغالیها از تنگه هرمز و خلیجفارس در ایران روز ملی خلیجفارس نامگذاری شده است.
۱۰ اردیبهشت در تاریخ ایران روز باارزشی است. روزی که یادآور ازخودگذشتگیهای ملت سرافراز ایران و فرار اشغالگران متجاوز پرتغالی پس از ۱۱۷ سال چیرگی بیدادگرانه بر سواحل جنوبی کشور، سال ۱۶۲۲ میلادی در پی دلیری ارتش ایران به رهبری امیرالامرای فارس، امام قلیخان، است.
400 سال از آن روز میگذرد. اما این روز در سالهای اخیر شرایط دیگری پیدا کرده است. ارزش تاریخی این روز، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دولت را برآن داشت تا 10 اردیبهشتماه از سال 1384 روز ملی خلیج فارس نام بگیرد. پس از ۴ سال، از سوی سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۹ این روز به عنوان میراث معنوی ثبت ملی نیز شد. هماکنون جنگل حرا و ژئوپارک قشم ثبت جهانی شدهاست.
خلیج تا ابد فارس سومین خلیج بزرگ جهان است که بهخاطر موقعیت جغرافیاییاش در درازنای تاریخ همواره نامش بر سر زبانها بوده است و مردم تمام جهان آن را با نام خلیجفارس یا دریای پارس می شناسند.
از باستان تا امروز در همهی آثار تاریخی، جغرافیایی و لغتنامههای بزرگ جهان آبهای جنوب ایران از پیوستگاه اروند رود تا تنگه هرمز به نام خلیج فارس شناخته شده و آثار باستانی به جای مانده از شهرهای ساحلی این خلیج کهنسال حکایت از وجود یک تمدن 6000 ساله در کرانههای خلیج فارس میکند، همچنین اصالت نام خلیج فارس را میتوان در شاهنامه جستجو کرد، فردوسی در چندین مورد دریای پارس و اروند رود را توصیف نموده و یادآور میشود که ایرانیان همهی آبهای خلیج و عمان و دریای عرب امروزی را دریای پارس میگفتهاند. در اوستا نیز در چندین جا از خلیج فارس به نام دریای «پویی دیک» یاد شده است. در شماره 18 فرگرد 5 بخش وندیداد آمده است : من اهورامزدا آبها را به دریای «پویی دیک» (خلیج فارس) باز میگردانم.
پژوهشگرانی که درباره نام خلیج فارس پژوهش نمودهاند بر این نکته همرای هستند که خلیج فارس در تمام سدهها و به ویژه در 2500 سال گذشته نامی یگانه و بینالمللی بوده است.
و افرادی چون «گزنفون»، تاریخنگار یونانی در آثار خود، از آبهای جنوب ایران به نام خلیج فارس یا پارسیان یاد کرده و «دیسئارکوس» در نقشهی جهاننمای خود، خلیج فارس را به روشنی نشان داده است.
یونانیها و تاریخنگارانشان در این کتابها با نام «پرسیکوس سینوس» به چم «خلیج فارس» از این آبراهه یاد میکنند و تکرار همین نام باعث میشود که بسیاری از نقشههای باقیمانده از اروپاییان سدهها پس از آن نیز با همین نام از خلیجفارس یاد کنند.
گهنبار میدیوزرم گاه یا میانهی بهار، نخستین چهره از گهنبار است که در میان اردیبهشت (از روز خیر تا دیبمهر ایزد در گاهشمار زرتشتی) و به پاس آفرینش آسمان برگزار میشود. مجمر آتش و چراغ روغنی نماد این چهره در سفرهی گهنبار است. گهنبار، آیین و جشنی است که از دیرباز در پهنهی ایران فرهنگی، بهپا داشته میشده، جشنی که نخستین بنپایه و مایهی آن گردهم آمدن، همافزایی، همازوری و شادی است.
روز خور است ای به دو رخ همچو خور
تافت خور از چرخ فلک باده خور
خور یا هْوَر به چم (:معنی) خورشید، نام یازدهمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی است. آفتابخوانٓ خور، خوانًخور در گاتها به چـم خورشید آمده و اوستا هْوٓر آمده در پارسی خُور و هور یا خورشید مىگویند. هَورَخْشَئِتَو در پهلوى خْوَرَشتٓ در گاتها بدون شئت آمده است.
خراسان نیز از واژههای كهن و سرزمینهای خاوری بوده و به خورآسان مىخواندند به چم بر آینده و بالا رونده همان خورشید را گویند.
«ویس و رامین نو شتهی فخرالدین گرگانی»
بر آمدن گاه خورشید هركس سر آید
خراسان آن بود كز وی خور آید
خراسان پهلوی باشد خور آید
عراق و پارس را زو خور بر آید
خراسان هست معنی خور آبان
كجا زو خور بر آید سوی ایران
«سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش»
روز خور است ای به دو رخ همچو خور
تافت خور از چرخ فلک باده خور
باده خور و نیز مرا باده ده
افسوس احوال زمانه مخور
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
کودک به دبیرستان کن تا دبیر فرزانه بود
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (خور) روز، کودک به استاد ده / که گردد دبیری خردمند و به
