به بهانه بزرگداشت چکامه‌سرای پرآوازه و پارسی‌نویس ایران، دست‌نوشته‌های خوشنویسی شده دیرینکده(:موزه) ملی به دوست‌داران آفرینه‌های هنری و تاریخی شناسانده می‌شود.
به گزارش تارنمای امرداد، دیرینکده دوران اسلامی ملی ایران دارای دست‌نوشته‌های (نسخه‌های خطی) بسیاری از چکامه‌سرایان، نویسندگان با ارزش هنری و تاریخی است و پژوهشگران با نگاه به آنان می‌توانند در زمینه‌های چاپ، خوشنویسی، نگارگری و … پژوهش‌های بی‌شماری انجام دهند.
یکی از دست‌نوشته‌ها گلستان سعدی به خط نستعلیق بر کاغذ نوشته شده، دارای 260 رویه و برجای مانده از دوره قاجار سده سیزدهم است. کرم میرزایی سرپرست گنج‌خانه دوره اسلامی درباره این دست‌نوشته گفت: «دست‌نوشته‌ها بیشتر از دوره صفوی و قاجاری هستند که از بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی و کتابخانه سلطنتی کاخ گلستان به این‌جا آورده شده‌اند.
نویسنده کتاب گلستان دوره قاجاری که «رقم» خوانده می‌شد، آشکار نیست. هر رویه دارای سیزده رج (:سطر) است که با جدول، کمند و تذهیب زرافشان آراسته شده‌است. سرلوح مذهب زرنشان بوده و بین رج‌های دیباچه و رویه‌های نخست کتاب زراندازی شده‌است.»
در بین نوشته‌ها واژه‌هایی با رنگ سرخ نوشته شده‌است که انگار وابستگی به متن نوشته ندارد. میرزایی از آرمان نویسنده در به کار بردن واژه‌های رنگی گفت: «سرفصل‌ها و برخی واژه‌ها به قلم «شنگرف» و دیگر واژه‌ها به رنگ مشکی نوشته شده‌است.
واژه‌های رنگی در میان نوشته‌ها «بیت»، «قطعه» و «در خبر است» به چشم می‌خورد که رنگی نوشتن کار کمانک (:پرانتز) امروزی را انجام می‌دهد. در آغاز، یک جمله نوشته شده‌است سپس واژه‌های رنگی «بیت» یا «قطعه» و «در خبر است». پس از واژه‌های «بیت» و «قطعه» چکامه و پس از «درخبر است» داستان یا سخنی از کسی را آورده شده‌است.»
منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربتست و بشکر اندرش مزید نعمت. هر نفسی که فرو میرود ممد حیاتست و چون برمیاید مفرح ذات. پس در هر نفسی دو نعمت موجودست و بر هر نعمتی شکری واجب (بیت)
از دست و زبان که برآید / کز عهده شکرش بدرآید
اعملوا آل داود شکرا و قلیل من عبادی الشکور (قطعه)
بنده همان به که ز تقصیر خویش / عذر بدرگاه خدای آورد
ور نه سزاوار خداوندیش / کس نتواند که به جای آورد
باران رحمت بیحسابش همه را رسیده و خوان نعمت بیدریغش همه جا کشیده. پرده ناموس بندگان بگناه فاحش ندرد و وظیفه روزی خوران بخطای منکر نبرد (قطعه)
ای کریمی که از خزانه غیب / گبر و ترسا وظیفه خور داری
دوستان را کجا کنی محروم / تو که با دشمن این نظر داری
فراش باد صبا را گفته تا فرش زمردین بگسترد و دایه ابر بهاری را فرموده تا بنات نبات را در مهد زمین بپرورد و
درختان را بخلعت نوروزی قبای سبزورق در برگرفته و اطفال شاخرا بقدوم موسم ربیع کلاه شکوفه بر سر نهاده و عصاره نایی بقدرت او شهد فایق شده و تخم خرمایی بتربیتش نخل باسق گشته (قطعه)
ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند / تا تو نانی بکف آری و بغفلت نخوری
همه از بهر تو سرگشته و فرمان بردار / شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبری
(در خبر است) از سرور کائنات و مفخر موجودات و رحمت عالمیان و صفوت آدمیان و تتمه دور زمان محمد مصطفی صلی الله علیه و سلم …»
وی در ادامه از دیگر ویژگی‌های این دست‌نوشته گفت: «پوشینه (:جلد) این دست‌نوشته خطی تیماج سرخ رنگ مایل به قهوه‌ای که با نگاره‌های ترنج و سرترنج آراسته شده و هنر سوخت نیز در آن دیده می‌شود. این دست‌نوشته ارزشمند به شماره 3714 در تالار قاجار گنج‌خانه دوران اسلامی گنج‌خانه ملی ایران برای نمایش همگان جای دارد.»
از دیگر دست‌نوشته‌های گلستان سعدی با نام «قصاید سعدی» با خط نستعلیق از سال 958 مهی و «کلیات سعدی شیرازی» با خط نستعلیق به خوشنویسی (:رقم) شاه محمد کاتب به سال 1017 مهی (:قمری) به شماره 3591 و کلیات سعدی با خط نستلیق برجای مانده از سده هجری مهی به شماره 3713 در تالار دوران صفویه دیرینکده نگهداری می‌شود. این دست‌نوشته‌ها از بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی به دیرینکده ملی ایران جابه‌جا شده‌اند.
سرپرست گنج‌خانه دوران اسلامی از چگونگی گردآوری این دست‌نوشته‌ها در دوره صفویان گفت: «پادشاهان صفوی به نیاکان خود مهرورزی (:ارادت) ویژه‌ای داشتند و بهترین آفرینه‌ها (:آثار) و پیشکش‌هایشان را در این بقعه نگهداری می‌کردند و حتا هنرمندان آفرینه‌های گرانبها و برجسته خود را به آن‌جا وقف می‌کردند.»
دست‌نوشته‌های تالار صفویان بیشتر دانشی (:علمی)، دینی و فلسفی هستند. یکی از کهن‌ترین سند پزشکی به نویسندگی اسماعیل‌بن حسین‌بن محمدبن حسن جورجانی در سال 909 مهی که به پارسی نوشته شده‌است در این تالار به‌چشم می‌خورد. میرزایی گفت که پورسینا در پایان زندگیش کتاب‌هایی را به زبان پارسی نوشت درحالی‌که پیش‌تر به زبان عربی می‌نوشت. شاگردان پورسینا پس از وی نیز کتاب‌هایشان را به زبان پارسی نوشتند.
دوست‌داران برای دیدن دست‌نوشته‌های گنج‌خانه دوران اسلامی می‌توانند هر روز از ساعت 9 تا 19 به خیابان امام خمینی ـ خیابان سی‌تیر دیرینکده ملی ایران بخش دوران اسلامی بروند.
دست‌نوشته گلستان سعدی برجای مانده از دوره قاجار
آراستگی سرلوح دست‌نوشته گلستان سعدی
سرفصل‌ها و برخی واژه‌ها به قلم «شنگرف» و دیگر واژه‌ها به رنگ مشکی نوشته شده‌است
دست‌نوشته‌های دیگری از گلیات سعدی وابسته به دوره صفویه
آراستنی‌های دست‌نوشته‌ها با جدول، کمند و تذهیب زرافشان
آفرینه‌های دیگری از دوره صفویه، دست‌نوشته لیلی و مجنون از نظامی
دست‌نوشته‌های تالار دوره صفویه
فرتور از مارال آریایی است.
0114
