سپندارمزد، پنجمین امشاسپند و ایزدبانوی زمین است. این واژه از دو بخش «سپنت» به معنی مقدس و«آرمیئتی» به معنای فروتنی و فرمانبری است. و در شكل تركیبی خود مفهوم خرد كامل را دربردارد. اجزای این واژه‌ی تركیبی از یك صفت «سپنت» به معنی مقدس، «آرم» به معنی درست و فرمانبردار و جز «میئتی» كه از مصدر «من» به معنی اندیشیدن است، ساخته شده . در كل نشانه‌ی مهر، بردباری و فروتنی از آن برداشت می‌شود. «سپندارمزد» با «آرمتی» در كتاب مقدس هندوان هم‌ریشه است و «آرمتی» نیز از لحاظ واژگان و معنایی با آن هم‌ریشه است. «آرمتی» در ریگ‌ودا معنای آمادگی برای پرستش، پارسایی و سرسپردگی دارد. در نوشته‌های پهلوی شكل واژگانی این ایزد بانو به شكل «سپندارمز» آمده است و در فارسی امروز به شكل اسفند گزارش می‌شود. وی فرشته‌ی موكل بر زمین است و از سوی اهورامزدا موظف است همواره زمین را خرم ، پاك و بارور نگاه دارد. وی از آفرینش مادی، دنیا و كیهان زمین را برای خویش پذیرفت. هم‌چنین از سوی اهورامزدا به مینوی اقلیم‌ها، مناطق، استان‌ها و روستاها منسوب گردید.
جایگاه وی در نزد اهورامزدا به‌گونه‌ای است كه ایزدان و ایزدبانوانی چون آبان، آناهیتا و ماراسپند به همكاری وی گمارده شده و به فرمان اهورا با این دستیاران مینوی، زمین پاك نگاهداشته می‌شود. این ایزدبانو به همراه دستیاران خویش و دیگر مینویان با تیرگی‌ها می‌جنگند تا خورشید را در روز دیگر از خاوران بیرون بیاورند. بر پایه‌ی باورهای مزدیسنا، سپندارمزد موكل بر دوازده ماه سال و پنجمین روز از هرماه است و در ایران باستان پنجمین روز از ماه اسفند جشنی بزرگ برپا می‌شد و به آن جشن اسفندگان گفته می‌شد. این جشن به نام‌های دیگر نیز نامبردار بوده؛ جشن مزدگیران، مژده‌گیران و گژدم. این جشن به جشن زنان نیز معروف بوده و زنان در این روز از همسران خود هدایایی دریافت می‌كردند.
ویژگی‌های این ایزدبانو در نوشته‌های دینی شخصیت مادرانه و بردبارش بوده است. در آیین مزدیسنا برای این ایزدبانو دشمنان بزرگی برشمرده شده؛ بزرگترین این دشمنان «ترومیئتی»، دیو غرور و نخوت است. در آیین اهورا، نماد زمینی سپندارمزد را «بیدمشك» قرار داده و خویشكاری وی را پرورش آفریدگان و گسترنده‌ی چراگاه‌ها مقرر كرده است.
این ایزدبانو جایگاه ویژه‌ای نزد ایرانیان باستان داشته است. در این باورها فرمان برداشتن تیروكمان از سوی وی به آرش داده شد تا به آن مرز ایران و توران تعیین گردد. و سپندارمزد با رخصت از منوچهر به سوال‌های افراسیاب بدكنشت پاسخ گفت و آب به ایران شهر باز آمد.
منابع:
1-آموزگار، ژاله. تفضلی، احمد. اسطوره زندگی زردشت.
2-پورداود، ابراهیم. یشت‌ها.
