بحران قراباغ و درپی آن پافشاری باکو به تصاحب با اعمال زور استان سیونیک ارمنستان با اطلاق نام موهوم « ز ن گ ز و ر»، به بستری برای تنش‌های فزاینده سیاسی، نظامی و ژئوپلیتیکی درمنطقه تبدیل شده است.
در آغاز جنگ ۴۴ روزه، نگارنده در قالب یک مقاله، هدف اتحاد باکو و ترکیه را نه صرفا تصرف قراباغ، بلکه اتصال مستقیم خاک باکو به نخجوان به عنوان بخش برونگان این جمهوری و البته دسترسی مستقیم به ترکیه پیش‌بینی کرده، که این نکته با ادعای علنی مقام‌های باکو، بلافاصله پس از پایان جنگ ۴۴ روزه قراباغ محقق شد و دیدیم که باکو زمانی که تنها موفق به تصرف دو شهر شوشی و هادروت قراباغ شد، توافقنامه آتش‌بس سه‌جانبه با ارمنستان و روسیه را امضا کرد و درحالی که بند ۹ این توافقنامه به « رفع انسداد » اشاره داشت، باکو این واژگان را به مجوز خود برای تصاحب استان سیونیک ارمنستان یعنی حذف تنها مرز ایران با ارمنستان، برای اتصال خاک باکو به جمهوری خودمختار نخجوان تعبیرکرد!!
ادعایی که برپایه‌ی اصول حقوق بین‌الملل، به عنوان نقض تمامیت سرزمینی یک کشور عضو سازمان ملل به‌شمار می‌رود.
مقام‌های جمهوری اسلامی ایران که درجنگ ۴۴ روزه قراباغ، موضع رسمی بی‌طرفی را اتخاذ کردند، بر بازگشت سرزمین‌های تصرف‌شده، برپایه‌ی اصل تمامیت سرزمینی کشورها و البته بایستگی رعایت حقوق مردم ارمنی قراباغ تاکید داشتند ولی بارها ضمن مخالفت با هرگونه تغییر مرزهای رسمی کشورهای منطقه، آن را غیرقابل قبول و خط قرمز رسمی جمهوری اسلامی ایران اعلام کردند که هشداری مستقیم بوده به نقشه پنهانی باکو و آنکارا برای اشغال و قطع غافلگیرانه‌ی مرز ۴۴ کیلومتری ایران با ارمنستان برای ایجاد دهلیز اتصال مستقیم نخجوان و ترکیه به خاک اصلی باکو.
مهم‌ترین پیامدهای ضد منافع ملی ایران در حذف مرزهای ایران و ارمنستان عبارتند از:
۱- تهدید مستقیم قلمرو تاریخی ایران بزرگ فرهنگی با دستیابی به آرزوی دیرینه نژادپرستانه پان‌ترکیستی تشکیل توران بزرگ از ترکستان چین و آسیای میانه تا جمهوری باکو و ترکیه
۲- کنار گذاشتن همیشگی ایران از ارتباط با ۱۷ شهر تاریخی اشغال‌شده‌ی قفقازی ایران در پیمان‌های ننگین گلستان و ترکمانچای و قطع ارتباط کامل ایران با ارمنستان و گرجستان.
۳- قطع راهگذربسیار مهم بین‌المللی شمال-جنوب میان هند، ایران، ارمنستان، گرجستان، روسیه و اروپا
۴- تحمیل احتیاج همیشگی و دایمی ایران به ترکیه به عنوان تنها راه باقیمانده ارتباط تجاری، اقتصادی و صادرات انرژی ایران با اروپا.
۵- دور زدن ایران با تکمیل اتصال مستقیم خطوط انتقال انرژی از آسیای میانه به اروپا از طریق خط لوله های بسترکاسپین (که در متن کنوانسیون حقوقی کاسپین در سال ۲۰۱۸ هم آمده است) به جمهوری باکو و ترکیه و حذف ایران، روسیه، ارمنستان و گرجستان از این مسیر.
در این میان مطالبه‌ی ملی رفع انسداد مرزهای نخجوان از راه بازگشت به ایران، گزینه‌ای است که باید در دستور کار مذاکرات مقام‌های دیپلماتیک تهران و باکو و جمهوری خومختار نخجوان قرار گیرد.
بازگشت نخجوان به ایران با مساحت۵۳۶۳ کیلومترمربع، با ۱۶۳ کیلومتر مرز با ایران و تنها ۱۲ کیلومتر مرز با ترکیه (که با واگذاری باریکه‌ی قره‌سو به ترکیه توسط شوروی درپیمان ۱۹۲۱ میلادی قارص و همزمان با پادشاهی احمدشاه قاجار ممکن شد) یک اولویت اصلی هم برای تهران و هم برای باکو خواهد بود که از مهم‌ترین دستاورد‌های آن می‌توان به این موارد اشاره کرد:
۱- تحقق عملی شعار همیشگی باکو دراتحاد آذربایجانی‌ها، با پیوند دگربار تاریخی نخجوان به تبریز؛
۲- رفع انسداد و محاصره اتصال نخجوان به باکو با توسعه‌ی همه جانبه جاده‌ای که در۳۰ سال اخیر ازدرون خاک ایران، نخجوان را به باکو وصل کرده و نیازهای حیاتی این منطقه را تامین کرده است.
۳- برطرف شدن همیشگی مشکل ایزوله بودن نخجوان و تامین گاز و سوخت و برق و نیازمندی‌های اصلی اقتصادی و رفاهی نخجوان با تامین دایمی این امکانات از سوی ایران؛
۴- حفظ و گسترش ارتباط ایران با ارمنستان و ترکیه و اروپا با منتفی‌شدن دهلیز سیونیک؛
۱۹۳ سال پس از جدایی شهرهای قفقازی ایران در قرارداد ننگین ۱۸۲۸ میلادی ترکمانچای، بازگشت سرزمین نخجوان به ایران، نه تنها دغدغه‌ی همیشگی ملت ایران، بلکه خواست عمومی، نخجوانی‌ها بوده است.
مردم نخجوان در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۲۹۸خورشیدی (۳۰ آوریل ۱۹۱۹ میلادی) در دوره‌ی پادشاهی احمدشاه قاجار، پس از شکست روسیه تزاری درجنگ جهانی اول، دربرابر کنسولگری ایران در نخجوان اجتماع کردند و با فریاد زنده باد شاهنشاه ایران، زنده باد دولت ایران، پاینده باد ولیعهد جوان‌بخت ایران، تقاضای الحاق به وطن اصلی خود را مطرح کردند.
تظاهرات مردم نخجوان چندین روز به درازا کشید.
دولت موقت محلی نخجوان، کلبعلی‌خان، رییس‌قشون و سلطان‌اف رییس حکومت، حاج‌حسینعلی قربان‌اف، رییس ستاد‌قشون و…، خودرا تابع ایران و ایرانی‌نژاد معرفی وهیات نمایندگی شامل شیخ عبدالجبار بکتاش، مهدیقلی‌خان دیار‌بکری، حاج‌سیدباقرحیدرزاده وحسین‌آقا نوروزآزاده را به تبریز اعزام داشتند.
اهالی نخجوان، رییسان حکومت محلی، رییس قشون محلی و… با امضای طوماری بسیار شورانگیز و مهیج خطاب به ایرانیان و با ارسال ۱۲ فقره تلگراف به دولت ایران، شاه، سفرای خارجه، رییس‌جمهور آمریکا وانجمن صلح ورسای( نشست جهانی صلح پس ازجنگ جهانی نخست برای تعیین مرزهای جدید کشورها)، با اعلام این که اصلا ایرانی‌نژاد و مسلمان هستند، با اظهار تاثر از اینکه ۹۲ سال است به حکم زور از برادران ایرانی خود دور و از خاک ایران جدا شده‌اند، برای نیل به آرزوهای دیرینه‌ی خود، درخواست پیوستن به وطن اصلی خود یعنی ایران را اعلام کردند.
اما بریتانیا که مایل نبود ایران اراضی ازدست رفته‌ی خود راباز‌‌پس گیرد، با کارشکنی در انجمن صلح ورسای نگذاشت ایران برای استرداد سرزمین‌های تاریخی جداشده‌ی قفقازی خود کاری صورت دهد و این‌گونه بود که کوشش‌های صورت گرفته بی سرانجام ماند.
هفتاد سال پس از این و در پایان عمر اتحاد جماهیر شوروی، درخواست بازگشت سرزمین‌های قفقازی ایران از سوی مردم آن سوی ارس، بار دیگر تکرار شد.
در نوامبر و دسامبر ۱۹۸۹ و اوایل ژانویه ۱۹۹۰ میلادی، در آستانه‌ی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، مردم سرزمین‌های اشغال‌شده شمال ارس، به ویژه نخجوانی‌ها در منطقه‌ی شاه تحتی و مقابل مرز پلدشت ایران، فریاد ایران‌خواهی سردادند و با شعارهایی همچون « یاددان چیخماز ایرانیمیز» ( ايران ما از خاطره‌ها فراموش نمي‌شود)، با وجود ممانعت مرزبانی ارتش سرخ شوروی، با گذر از سیم خاردارها، با تن دادن به آب‌های سرد ارس،خود را به خاک سرزمین مادری خود ایران رساندند وبا اشک شوق بر این خاک مقدس بوسه زدند و خواستار پیوستن سرزمینشان به ایران شدند.
اما افسوس که پس از فرصت‌سوزی و ناكام‌ماندن درخواست پيوستن مردم نخجوان به ايران در سال۱۹۱۹ میلادی، دومین فرصت‌سوزی، ۷۰ سال پس از آن در سالهای ۱۹۹۰ و۱۹۹۱، آنگاه صورت گرفت که دولت هاشمی رفسنجانی با درخواست‌های پرشور پیوستن سرزمین‌های آن سوی ارس به ایران مخالفت کرد! و بسیار شتابزده، استقلال باکو را، آن هم بدون الزام تغییر نام آن، به رسمیت شناخت!! این درحالی بود که برپایه خاطرات خود هاشمی، حیدر علی‌اف بنیان‌گذار باکوی نوین، بارها به شخص او تأکید کرده بود: اراضی شمال ارس درتاریخ متعلق به ایران بوده، آن را تحت قدرت خود بگیرید!
فرجام سخن اینکه، هم‌اکنون که با یک همراهی کم‌پیشینه‌ی ملی و میهن‌خواهانه، میان مقام‌های مذهبی، سیاسی و نظامی و همدلی بی‌سابقه غالب طیف‌های سیاسی رسانه‌ای کشور روبه‌رو هستیم برای خواست همگانی ملت ایران برای نقش‌آفرینی فعال تاریخی در مرزهای ارس در جهت حفاظت از تمامیت سرزمینی، منافع ملی و امنیت ملی، افزون بر ضرورت حضور بلندمدت مقتدرانه نظامی و سیاسی ایران در استان سیونیک برای حفظ مرزهای ایران و ارمنستان و ایجاد منطقه حائل امنیتی در عمق ۱۲ کیلومتری آن سوی ارس، بازگشت نخجوان به ایران به عنوان راه حل قطعی رفع انسداد این منطقه و خواست تاریخی همگانی از هردوسوی ارس باید در دستورکار فوری دولت ایران قرارگیرد.
* دکتر میرمهرداد میرسنجری، استادیار دانشگاه و پژوهشگر فرهنگی و ژئوپلیتیک
36 پاسخ
با سلام درود فراوان
و سپاس بابت حس نوعدوستی و میهن پرستی
شما استاد عزیز جناب؛
دکتر میر سنجری.
بله کاملا موافق دیدگاه شما هم میهن گرامی به منظور. احقاق حق و حمایت از بازپسگیری نخجوان و دیگر سرزمین هایی که به جبر و طی دسیسه کشورهای استعماری و بر خلاف اراده ما ایرانیان از مام میهن جدا گردیده می باشم
پاینده و سر فراز باد ایران و ایرانی.
با درود به شما
گرچه به عنوان یک ایرانی آرزوی پیوستن دوباره نه تنها نخجوان بلکه بقیه سرزمین های از دست رفته ایران عزیز را دارم. اما مطمئنا در شرایط اقتصادی و سیاسی کنونی ایران، متاسفانه چنین امری مقدور نیست…
بله الان حفظ مرز کنونی هم سخته
هرکس ایرانی باتعصب باشه چه مثل من آذربایجانی چه لر.چه فارس.وعرب وشیرازی.مشهدی وووونمیشه همه جاروگفت ۵۰۰صفحه میخوادایران وایران باشرایطی که علی اف صهیونیستی باریشه پدریش انجام دادماآذریا لازم میدانیم تمام برادران وخواهران ریشه خودمونو به خونه مادریشون برگردونیم دست در دستاندیکدیگربزاریم وکمرهردشمنی رو خردکنیم
من با دوستانم در نججوان تلگرامی که صحبت میکنیم ، خواستار پیوستن به ایران هستند و اعتقاد دارند استان نخجوان در شمال ایران برازنده آنهاست . آنها دوست دارند برای رفتن به تبریز و ارومیه و همدان و تهران از ماشین شخصی استفاده کنند ، دوستم بشیر تو نخجوان میگه اگه ایران ما رو به عنوان استان شمالی خودش قبول کنه ، ما یکسال تمام به همه شهرهای بزرگ ایران سفر میکنیم و حداقل یکسال طول می کشه تا این امپراطوری بزرگ را گشت بزنیم .
شاد زی
ایول
ایول نخجوان .مردمش
زور خوب نیست ولی منطقیش اینه که تحت سازمانهای بین اللملی و بخصوص همسایگان نخجوان ،مردم نخجوان همه پرسی انجام بدن و خودشون تصمیم بگیرن که به کدوم کشور الحاق بشن تا بعدا از غصب بر کشوری زده نشه
آذربایجان خاک اصلی واستان اصلی وسرزمین اهورامزدایی ایران است
آذری ها ازصفویه به بعدنیمه ترک زبان شدند درصورتی که اصیل ترین اقوام فارسی زبان طبق اسناد واشعار شیخ صفی وشاه اسمائیل به گویش آذری باستان که شبیه تاتی بوده صحبت میکردند آذری ها اصیلترین اقوام ایرانی ومهربانترین واجتماعی ترین مردم ایرتن وفعالترین وباغیرت ووطن دوست ایرانی هستند .بقول هموطنان آذری یاشاسین آذربایجان
درود! به امید روزی که نخجوان و به خصوص بحرین به ایران برگردند. نخجوان علت هاش دوست عزیزمون در مطلب بالا شرح دادن و بحرین به دلیل اینکه امپراطوری ایران در خلیج همیشه فارس چند برابر میکند. بدرود
بنظرم باید این کار انجام بشه و به نظر مردم نخجوان که همان پوستن به ایران هست احترام گذاشته بشه همانطور که گواه تاریخ هست،، مجلس نمایندگان نخجوان هم تصویب کرد، اشتراکات دینی زبان و،،،،،بابرگزاریه یک فراخوان از مردم نخجوان و رأی موافق همه مردم نخجوان تمام جوامع و ملل و سازمان های دنیا هم به این رأی اونها احترام گذاشته با پیگیری دولت ایران این آرزو مردم نخجوان حتما به واقعیت خواهد پیوست،، شک نکنید مردم نخجوان ایرانی بوده و خواهد ماند فقط یک عظیم و اراده ملی میخواهد، انشاالله که این اتفاق بیفتد و مردم مظلوم نخجوان به آرزوی دیرینه خودشون وآرامش برسن
شما چرا فقط قلمرو آذربایجان را ایران شمالی گفته اید و این اصطلاح را درباره ارمنستان و گرجستان که همزمان با آذربایجان از ایران جدا شده اند، نگفته اید.کشور مستقل انگاشته اید؟!
دوست عزیز قدم به قدم یکباره نمیشه هفده کشور رو الحاق کنیم نخجوان وسیونیک ارزش زیاد وهزینه کم داره بی سروصدا با رای مردم نخجوان براساس منشور ملل ملحق میشه نخجوان کنار تبریز ایران شانه میزنه به اردوغان زیاده خواه
این جز پیکره ایران است اینها که خودشان زورشان نمیرسد و توانش را ندارند این ایران است که باید بازی را کنار بگذارد و محکم بزند روی میز و نخجوان را به آغوش کشور باز گرداند
دوست دارم که این استانی که متعلق به ایران بوده و با حیله ی بیگانگان از کشور عزیزمان ایران جدا شده، با همه پرسی و رفراندوم مردم خوب خود نخجوان و با میل و رغبت خودشان به کشور خودشان ایران بزرگ ملحق بشوند ان شاءالله
انشالا که این مورد محقق بشه و به عنوان یه کورد از پیوستن نخجوانی های گل به ایران استقبال میکنیم
یاشاسین نخجوان بژی ایران
درود برکورد های غیور ومستحکم در حفظ خاک کشور انشاالله به حمایت ازیکدیگرازکوردوترک وووخاکهای جداشده وطنمان ایرانو پس خواهیم گرفت اینها حقمان هستن جزء دارایهای منوشماوووهستن برای نسلهای آینده چون مادیرکنیم صبرکنیم حوصله کنیم دشمنان درکمین بلعیده شدن خاک ماهستن مگروطنم شیرانی چون شمارو ندارد شیرانی کورد وترک.لر.بلوچ.فارس ووووکه قدیم نه چندان دور باحیله ونیرنگ وطنمان رو پاره پاره کردن وچشمان مادروپدران مارو پراشگ حسرت جدایی کردن پس الا وقتشه کمربه کمربکدیگرگذاشته تاکمرهردشمنی رو خرد وشاخشو بشکنیم
سلام امیدوارم سران جمهوری اسلامی به این نتیجه برسند که تمام سرزمینهایی که از کشور عزیزمان ایران جدا شده باز پس گرفته شود نخجوان وحتی خود آذربایجان باید باز پس گرفته شود این خواسته همه آذری زبان های این مرز و بوم است.
ان شالله به آغوش ایران عزیز برگرده
دولت ایران نباید بیخیال باشه
سلام و احترام
بابت قرار دادن نقشه های قدیمی در سایت سپاسگزارم خیلی دنبال این نقشه ها بودم
نمیدونم چطور بیان کنم که چه حالی دارم.چقدر احساس غرور دارم وقتی میبینم عشق به وطن حتی بعد از ۲۰۰ سال در قلب نخجوانی ها زنده است
امیدوارم به لطف و مدد الهی این اتفاق بیفته و بحرین و نخجوان به ایران برگردند. خدایا خودت یار و یاور کشور عزیزم باش و مکر و حیله دشمنان رو به خودشون برگردون
ان شاءالله با تثبیت قدرت نظامی و اقتصادی به سراغ این پاره های وطن بریم و با هوش و زکاوت مسئولین ، جشن بگیریم بازگشت نخجوانی ها و بحرینی ها رو
مثل تمام اقوام دوست داشتی دیگه مون
چیزی که با زور گرفتن باید با زورم پس گرفته شه کلا تاریخ اینجوری بوده
سلام
آرزوی بنده ست سرزمین هایی ک طی قرارداد ننگین ترکمنچای و گلستان از ایران عزیزمان جدا شدند باز پس بگیریم
روسیه چند شهر اوکراین را که اصلا روسی تبار نبودن را ضمیمه خاک خودش کرد … کاش میشد ایران هم نسبت به بازگرداندن شهرهای جدا شده خودش که در زمان شاهان بی عرضه ازدست داد رو با همه پرسی و یا هر طریق دیگری اقدام کنه و ضمیمه خاک پاک وطن نماید.
با آزمایش ژنتیک(الان شرکت های خصوصی توی آلمان با آب دهان اصل و ریشه ات رو در میارن)ثابت کنیم که مردم جمهوری باکو و نخجوان ذاتا و ژنتیکی قوم ایرانی و آریایی هستن که بخاطر حاکمان ترک تبار،زبانشون عوض شد(قیافه و چشم های و فک و گونه ترک ها تابلو ان)ما ترک نیستیم،آذری هستیم.
اکنون لازمه فناوری تشخیص ژنتیک افراد رو بدست بیاریم
یعنی میشه؟ یعنی میشه این اتفاق و با چشم ببینیم؟ یعنی میشه این اتفاق رو در زمان های آینده با آب و تاب و افتخار به بچه ها و نوه هامون تعریف کنیم؟ یعنی میشه؟؟ با این کار فکر کنم برای سالهای زیادی مردممون حس غرور و افتخار و شادی و فراموش نکنن . به امید اون روز
نخجوان باید به ایران ملحق بشه چون هیچ مرزی با باکو نداره و با این کار هم مشکل کوریدور زنگزور حل میشه برای ایران هم مردم نخجوان منطقه وسیع تری برای رفت و آمد و زندگی در اختیار دارن
دوستان اذربایجانی نخجوانی زیادی در ونکور دارم انها اصالتا خود را ایرانی میداند در حرفهایشان همیشه از ایران و ایرانی باغرور صحبت میکنند حتی از تاریخ ایران با حیجان و غرور و بزرگی یاد میکنند ارزوی انها بازگشت به مام وطن ایران است جاوید ایران و جاوید ایرانیان
تا بادی نباشد برگی از درخت نخواهد ریخت الان به لطف خدا زمان آن فراهم شده که حتی شده از طریق نه زور بلکه حقوق بین الملل ودمکراتیک و پایان بخشیدن به جنگ ارمنی و آذری برای تصرف خاک ارمنستانو اتصال نخجوان ، آسانترین کار الحاق نخجوان به ایران است تا این تاج به سر جای خودش برگردد واکنون که تنش هست زمان الحاقش به ایران و در وله دوم به ارمنستان می باشد
اشکم سرازیر شد وقتی مقاله رو خوندم..یاد مادرم افتادم که وقتی مدت زیادی نمی بینمش وبه آغوشش وزیر نوازشش نمیرم دنیا برام جهنم میشه…وآغوش مادر بهترین جاوارامش بخش ترین جای دنیاست… مردم شریف نخجوان نیز همین حس را نسبت به ایران دارند..مام میهن..ایران عزیز..ای وطن ارام بخش…
امیدوارم که روزی ببینیم که هفده شهر قفقاز..من جمله نخجوان عزیز نیز در آغوش وطن عزیزمان ایران ..ارام گیرند..آمین
ایران در حال حاضر به دلیل نداشتن اتحاد در داخل کشور نمی‌تواند این کار را انجام دهد و عواقب سنگینی در پی خواهد داشت… زمانی داخل کشور آرام و بدون التهاب بود چرا این کارو نکردن که الان به این فکر افتادن زمانی که داشتن مرز های دریایی باروسیه مشخص میکردن چرا این فکر رو نکردن که الان با این اوضاع مملکت به این فکر افتادن… اینها نتونستن حق آبه هیرمند رو از طالبان بگیرن بعد میخان بخشی ازخاک کشور دیگه رو به ایران منتقل کنند
یکی دانستن زبان اذری با ترکی کاملا اشتباهه.زبان اذری تقریبا از بین رفته و متاسفانه ما زبان متجاوزین به ایران یعنی ترکهای عثمانی رو به ارث بردیم.اینو گفتم تا بفهمونم که ارتباط زبانی مردم نخجوان و ترکیه از چه نوعیه
نخجوان عزیز تکه ای از ایران بوده و باید برگرده به ایران این آرزوی هر ایرانی با هویت واصیل
امیدوارم تاج ایران به ایران برگرده..برای این بازگشت .باید همه تلاش کنیم .واز هیچ کمکی دریغ نکنیم
برای عزت ایران جان میدهم..
من برای التیام زخم قرارداد ننگین ترکمنچای حاضر به جان دادن برای میهن هستم.
همین الان مستند جدایی منطقه قفقاز رو دیده بودم حالم خراب بود تمامی نظرات رو خوندم و حالم بهتر شد امیدوارم روند معکوسش روزی آغاز بشه