غبار فراموشی بر تنِ آتشکده‌ی ساسانی روستای «سیاه سیاه میلَگه باباخان» در شهرستان شاه آباد (اسلام آباد کنونی) کرمانشاه نشسته و در گوشه ای به حال خود رها شده است. هم اینک ویرانه‌های این چهارتاقی در تیررَس تاراجگران یادمان های تاریخی – فرهنگی جای گرفته است.
به گزارش اَمرداد، بخت آن، همچون نام روستایش سیاه است! در گوشه ای رها شده و غبار فراموشی بر چهره‌اَش نشسته است. سال‌های سال است که کسی سراغی از آن نمی‌گیرد. سال‌های پرآوازگی و شکوهش را به یاد می آورد. همان روزگاری را که در کنار چشمه‌ای روان و انبوه درختان سر سبز و کوه‌های سر به آسمان کشیده، نفس می‌کشید. اما … اما امروز روزگار غم‌باری دارد. ده سالی می‌شود که از ثبت ملی آن گذشته، ولی کسی یادی از آن نکرده است. تو گویی که تنها و غریب در گوشه‌ای نشسته و چشم به راه رسیدگی مدیران و سرپرستان(:مسوولان) است تا شاید شکوه از دست رفته‌ی خویش را باز یابد، شاید…
آتشکده‌ی ساسانی «میل میلَه گَه» کرمانشاه یکی از ارزشمندترین آتشکده‌های باختر(:غرب) ایران است. این یادمان که به باور مردم روستا جایگاه خاک‌سپاری امام زاده‌ای بوده است در دهه‌ی پنجاه خورشیدی مورد بررسی برای شناسایی و بازسازی آرامگاه آن جای می‌گیرد. پس از بررسی و خاکبرداری آن، عناصر وابسته به یک چهارتاقی آشکار می‌شود. با این همه مورد اَرج مردم روستا و منطقه جای گرفته و به زیارت آن می‌آیند و ضمن فدیه جانوران(:قربانی حیوانات)، نذرهایی نیز، به آن پیشکش می‌کنند. مایه‌ی شگفتی است که از آن روزگار تا یک دهه پیش که این یادمان ساسانی به ثبت ملی می‌رسد، به حال خود رها شده بوده است. هر چند ثبت ملی آن نیز، مَرهمی برای پوشاندن زخم‌های آن نبوده و این یادگار نیاکانی در گوشه‌ای به دست فراموشی سپرده شده است. از سویی، این یادمان ساسانی در تیررَس تاراجگران جای گرفته و نابخردان فرو مایه، پایه‌های سنگی ستون‌ها را شکسته و در درون چهارتاقی آتش روشن کرده‌اند که هنوز هم خاکستر آن به چشم می‌خورد. عوامل طبیعی، محیطی و بیولوژیکی (گل سنگ‌ها) نیز، رَحمی به آن نکرده و آسیب‌های فراوانی را به آن رسانده است. اما بی‌گمان بدترین درد این آتشکده‌ی ساسانی، رها کردن آن از سوی سرپرست آن، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. همچنین پایه ستون‌های سنگی آن یکی از بی‌همتاترین(:منحصر به فرد) نمونه‌های موجود در کشور بوده و بایسته(:ضروری) است سازمان میراث فرهنگی تمهیدات ویژه‌ای را برای پاسداری و نگهداری از آن‌ها به کار گرفته و یا آن‌ها را به جای بهتر و زیبنده‌تری جا‌به‌جا کند.
به گزارش اَمرداد، چهارتاقی نامدار به «میل میلَه گَه» بر روی پشته‌ی کوتاهی از سنگ‌های ماسه‌ای جای گرفته است که گوشه‌های آن در جهات اصلی ساخته شده است. این چهارتاقی از چهار پایه‌ی مکعب مستطیل جدا از هم تشکیل شده است. هر چند از سقف سازه هیچ اثری برجای نمانده، ولی می‌توان بر مبنای چهارتاقی‌های همانند، چنین پنداشت که در زمان آبادانی، تاق‌هایی از دو سو، پایه‌ها را به یک دیگر مرتبط می‌کرده و گنبدی دایره‌ای شکل، اجزای این مجموعه را به هم پیوند می‌داده است. پایه‌ها یا جرزها با بهره از لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده اند. در مرز میان پایه‌ها، ورودی‌هایی در چهار جهت اصلی جای دارد که همانند بیشتر چهارتاقی‌های روزگار ساسانی به راهرو طواف پشت جرزها پیوند می‌خورند. هر چند راهرو طواف به درستی دیده نمی‌شود، ولی شواهد نشان می‌دهد که چهارتاقی دارای راهرو طواف بوده است. این چهارتاقی، هسته‌ی اصلی برجای مانده از سازه‌ی بزرگ‌تری است که پیوست‌های(:ملحقات) آن در زیر خاک بوده و با انجام کاوش‌های باستان شناختی وضعیت آن روشن خواهد شد. فضای مرکزی این چهارتاقی، بدون در نظر گرفتن فضای میان جرزها، دارای پلان مربعی به اندازه‌ی 5/ 10 * 5/15 سانتی‌متر است. کف این فضا و راهروهای پیرامون آن، با قلوه سنگ‌های کمابیش ریز و ملات گچ، کف‌سازی شده است. از همین روی برای پدیداری سطحی صاف و هموار، در کف سازه قلوه سنگ‌ها را در ملات گچ فرو کرده(:غوطه ور) و سپس روی آن را با لایه‌ی کمابیش کلفتی از ملات گچ‌اندود کرده اند. در کف فضای مرکزی سکویی وجود دارد. این سکو با کاراسته‌های(:مصالح) لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده که بخش مرکزی آن در گذشته از سوی افراد نا آگاه برای شناسایی گور امام‌زاده ویران شده است. در درون سکو شماری پایه ی گچی جا سازی شده که شوربختانه(:متاسفانه) کنجکاوی مردمان روستا آنان را به جست‌و‌جو و کَند‌و‌کاو در کف سازه وا داشته و از این رو عناصر به‌کار رفته در این چهارتاقی را از میان برده است. از دیگر عناصری که در این چهارتاقی دیده می‌شود، شمار چهار پایه‌ی سنگی از جنس سنگ‌های آهکی است که تنها یکی از آن‌ها کمابیش سالم برجای مانده است (در هنگام ثبت این یادمان دو تای آن کامل سالم بوده است!). نمونه‌ی این پایه‌های سنگی را می‌توان در محوطه‌ی آتشکده «شیان» و تپه دژ شیان در همین شهرستان شاه آباد که بر اثر کاوش‌های نجات‌بخشی به دست آمده، دید و سنجید. آتشکده‌ی «میل میله گَه» اگر چه همانند بسیاری از آتشکده‌های روزگار ساسانی از جمله آتشکده‌های «چین ژیه» ایلام و «تُرنگ تپه» است، ولی به گونه‌ی شگفت‌انگیزی همانند آتشکده‌ی شیان است. همچنین گاهنگاری این آتشکده را می‌توان به سده‌های میانه‌ی روزگار ساسانی نسبت داد.
آتشکده‌ی «میل میلَه گَه» در 8 بهمن ماه 1385 با شماره ی 17046 به ثبت ملی رسیده است.
در نگاشتن این گزارش از جُستار(:مقاله)، یوسف مرادی، باستان‌شناس کرمانشاهی بهره برده شده است.
ولگردان با خیال آسوده در کنار یادمان ملی آتش روشن کرده و به آن آسیب می رسانند
موقعیت جایگیری این یادمان ساسانی و رها کردن آن بسیار اندوه بار است
آتشکده ساسانی میل میله گه در شاه آباد کرمانشاه
شکستگی پایه های سنگی ستون ها
جرزهای بر جای مانده
نمونه ای از سفال های برجای مانده
چهار پایه ستونی که برجای مانده و یکی از منحصر به فردترین نمونه های پایه ستون است، ولی رو به نابودی است
ساخت و سازها و خانه ها در حریم یادمان ساسانی
دور نمایی از آتشکده میل میله گه و روزگار امروزینش
عکس از سیاوش آریا است.
6744
یک پاسخ
هیچ ملتی و کشوری تو هیچ دوره تاریخی مانند ما کمر به نابودی تاریخ و فرهگشون نبستن