تارنمای میراث جهانی یونسکو نام‌های تازه‌ای از سایت‌های باستانی ایران را در فهرست موقت خود جای داده است که نام محوطه‌ی باستانی چگاسفلی، چشم‌انداز فرهنگی بندر تاریخی کنگ، معماری تاریخی در سواحل شمالی خلیج فارس و چند یادمان تاریخی دیگر در میان آن‌ها به چشم می‌خورد.
ایران چندگاهی‌ست که پرونده‌های تازه‌ای برای جای گرفتن در فهرست موقت میراث جهانی به یونسکو پیشنهاد داده که در این میان پرونده‌هایی مانند چگاسفلی به چشم می‌خورد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها سایت میراث جهانی یونسکو نام‌های تازه‌ای از سایت‌های باستانی ایران را در فهرست موقت خود جای داده است که نام محوطه‌ی باستانی چگاسفلی نیز در میان آن‌ها به چشم می‌خورد.
با نگاهی به سایت یونسکو می‌توان دریافت که در تاریخ ۲۰۲۱/۰۸/۲۴ سایت‌هایی از جمله چشم‌انداز فرهنگی بندر تاریخی کنگ، معماری تاریخی در سواحل شمالی خلیج فارس (سیراف، کنگ، لافت، کیش و مکران)، مجتمع و مقبره شیخ احمد جام خانگاه (مزار جام) و البته چگاسفلی در فهرست موقت میراث جهانی جای گرفته‌اند تا با تکمیل شدن پرونده آن‌ها و فراهم شدن شرایط در فهرست جهانی یونسکو جای گیرند.
سایت پیشاتاریخ چگاسفلی در جنوب بهبهان و در فاصله کمی از سواحل شمالی خلیج فارس جای گرفته است. در دهه‌ی ۱۹۷۰، در یک بررسی باستان‌شناسی ازسوی هانس نیسن از موسسه‌ی شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو و دانشگاه فرای برلین، این مکان را شناسایی و به عنوان گسترده‌ترین مکان پیشاتاریخ در دشت زهره شناخته شد.
در نتیجه‌ی کاوش‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ که به سرپرستی عباس مقدم در چهارچوب پروژه پیشاتاریخ زهره انجام شد، سنت گورسپاری شش هزارساله با معماری ویژه‌ی آرامگاه شناسایی شد. در این منطقه معماری گورهای پیشاتاریخ از دید تکنیک ساخت، شکل و عملکرد به اوج شکوه خود رسیده است تا جایی که کهن‌‌ترین گورهای آجری در گورستان چگاسفلی کشف شده است. هنر چگاسفلی آن‌قدر با سنت آیینی و نمادین رایج در آن پیوند دارد که نقش‌های روی سفال، نقش‌های نگاشته شده بر روی سنگ‌افراشته‌های آیینی و… نشان از تمدنی هزاران ساله دارد و روشن‌‌ترین شواهد از تاریخ تمدن بشری در منطقه‌ی خلیج‌فارس است. پژوهش‌های باستان‌شناسی نشان داده است که برای نخستین‌بار در تاریخ فرهنگی بشر در شش هزار سال پیش، گورستان از منطقه مسکونی جدا شده است.
معماری و شهرسازی بنادر تاریخی ایران در خلیج فارس
پرونده‌ی ثبت معماری و شهرسازی بنادر تاریخی ایران در خلیج‌فارس مانند سیراف، کنگ، لافت، کیش و مکران نیز در چهارچوب یک پرونده‌ی سریالی متشکل از بافت تاریخی شهری بنادر، نواحی ساحلی، میراث ملموس و ناملموس است که پیوند مستقیمی با یکدیگر دارند و به ارتباط شهرها دریا و مردمشان می‌پردازد. این بنادر تاریخی روایتگر بخشی از میراث دریایی مردمان خلیج فارس هستند که یاد و خاطره‌ی آن هنوز در حافظه‌ی مشترک و جمعی ساکنان آن زنده است. تاریخچه‌ی آن‌ها به دوره‌ی اشکانیان و ساسانیان بازمی‌گردد که در این دوران تجارت و سفرهای دریایی آغاز شده است. تداوم سکونت‌گاه‌ها از دوره‌ی ساسانی و پس از اسلام تا به امروز معماری و شهرسازی سواحل خلیج فارس را با سنت‌ها و شیوه‌ی زندگی برجسته خود در میان بنادر تاریخی ایران در این منطقه شکل داده است.
چشم‌انداز فرهنگی کنگ
پرونده چشم‌انداز فرهنگی کنگ نیز یکی دیگر از پرونده‌های تازه‌ای است که ازسوی ایران در فهرست موقت میراث جهانی جای گرفته است. این پرونده ترکیبی جدایی‌ناپذیر از یک شهر بندری با معماری ویژه، یک سیستم هوشمند جمع‌آوری آب و آبیاری در کنار میراث ناملموس پرمایه(:غنی) و چشمگیر آن است که با چشم‌اندازهای طبیعی و دست‌ساز زیبا احاطه شده است.
کنگ یکی از بهترین تعاملات دریایی، معماری، کاربری زمین و فرهنگ است. بندر تاریخی کنگ مهمترین مکان در تولید کشتی‌ها و کشتی‌های باری و بادبانی است، با موقعیت ژئواستراتژیک منحصر به فرد بندر و به لطف مزایای طبیعی، این بندر مدت‌ها مرکز تبادلات تجاری بوده است. کنگ مهمترین مکان برای یافتن بهترین دریانوردان بوده و هنوز هم بهترین مکان برای نگهداری و سفارش کشتی‌های سنتی به نام «لنج» است. کنگ در درازای تاریخ توانسته بافت سنتی و تاریخی خود را حفظ کند. عناصر معماری و سنتی ایران مانند بادگیرها (بادگیر)، کوچه‌های باریک، فن‌آوری‌های ارزشمند دریانوردی و تبدیل شدن آن به محلی برای تبادلات فرهنگی و تجاری، دوره‌های تاریخی را در این منطقه با توسعه شهر پیوند داده است.
درختان با عمر دراز ایران
درختان با عمر طولانی یکی دیگر از پرونده‌های در فهرست انتظار ثبت ایران است. این درختان به عنوان مخازن ژنتیکی، گیاه شناسی، فرهنگی و حتی تاریخی در جهان شناخته می‌شوند و تلاش‌های بی‌شماری برای نگهداری و حفاظت از آن‌ها وجود دارد. کیفیت، شمار و گوناگونی درختان با عمر طولانی در ایران چشمگیر و شگفت‌انگیز است. بیش از ۲۰۰۰ درخت با عمر طولانی در ایران شناسایی و اطلاعات آن‌ها ثبت شد.
شاید بتوان از سرو ابرکوه به عنوان شاخص‌ترین اثر این پرونده یاد کرد. این درخت با بلندای ۲۵ متر و با محیط ۱۱.۵ متر بیش از چهار هزار سال عمر دارد و به‌گمانی یکی از کهن‌ترین‌ترین موجودات زنده‌ی جهان در آسیا است.
آرامگاه شیخ احمد جام خانگاه (مزار جام)
مجموعه‌ی مقبره شیخ احمد جم حاصل دگرگونی‌های دوره‌های مختلف تاریخی است و شامل آثار پرشماری از دوره‌های سلجوقی، تیموری، صفوی و قاجار است. در این بقعه عناصر معماری پیرامون یک حیاط مرکزی بزرگ شکل گرفته است. این سازه به عنوان یکی از شاهکارهای هنر تزئینی در معماری اسلامی باقی مانده است. بناهای ارزشمند این مجموعه حاصل اندیشه و تجربه معماری ایرانی در ترکیب با عرفان اسلامی است.
