نصب داربست برای جلوگیری از فروریختن تاق کسرا

بنیاد بین‌المللی حفاظت از میراث در مناطق درگیر برای جلوگیری از فروپاشی بیشتر، در یک اقدام اضطراری تاق کسرا را به داربست‌های تخصصی مجهز خواهد کرد.

به گزارش مهر، تاق تیسفون (تاق کسری) در ۴۰ کیلومتری جنوب بغداد در سده‌ی ششم پس از میلاد ساخته شده است. این تاق بزرگترین تاق آجری جهان و بزرگترین تاق ایستاده است که تا دوران مدرن ساخته شده است. این کاخ بخشی از مجموعه کاخ‌های ساسانی است که با بلندای ۳۷ متر و عرض ۲۶ متر آن را به یک بنای تاریخی و فرهنگی منحصر به فرد تبدیل کرده است.

این سازه‌ی تاریخی در حال فروپاشی مورد توجه جهانی قرار دارد اما اقدامات حفاظتی مناسبی از آن نمی‌شود ولی به تازگی بنیاد بین‌المللی حفاظت از میراث در مناطق درگیر (الیف) در سوئیس اعلام کرده که تاق کسری یک چالش حفاظتی بسیار مهم است و مجموعه‌ای از ریزش‌های جزئی تاق آجری در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ ضرورت اقدامات تثبیت آن را نشان می‌دهد. پس از ارزیابی حفاظتی ALIPH که به درخواست وزارت فرهنگ، گردشگری و آثار باستانی عراق در نوامبر ۲۰۲۰ تامین مالی شد، این پروژه اقدامات اضطراری فوری توصیه شده را اجرا خواهد کرد.

برای جلوگیری از فروپاشی بیشتر، این پروژه دارای داربست‌های تخصصی خواهد بود که تاق را پشتیبانی می‌کند و حس‌گرهایی را برای نظارت بر شکاف‌های بنا نصب می‌کند. این کار توسط یک اسکن سه بعدی با وضوح بالا پشتیبانی می‌شود که از سوی ALIPH تامین می‌شود و توسط ICONEM ) یک استارت آپ نوآورانه که در دیجیتالی کردن سایت‌های میراث فرهنگی در معرض خطر به صورت سه بعدی تخصص دارد) در ژانویه ۲۰۲۱ تهیه شده است. پس از تثبیت تاق، تیم‌های گوناگونی طرح حفاظت کامل از این سازه را گسترش خواهند داد.

«بنیاد الف» سال ۲۰۱۷ و در پاسخ به ویرانی بزرگی که در چند سال گذشته به میراث فرهنگی وارد شده، با آرمان پاسداری از میراث ملموس و ناملموس بنیادگذاری شد و می‌خواهد پروژه‌هایی را  توسط محیط‌های آموزشی و موسسه‌های میراث فرهنگی و انجمن‌های بین‌المللی به سرانجام برساند. تا امروز نیز ۱۰۰ پروژه در ۲۲ کشور را با اعتباری معادل ۳۵ میلیون دلار به نتیجه رسانده است، اما نکته‌ مهم‌تر اینکه ۲۸ پروژه از این تعداد از سال ۲۰۱۸ تا امروز در عراق انجام شده و مبلغی حدود ۹/۲ میلیون دلار برای این کشور هزینه کرده است.

نزدیک به یک‌سال پیش وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از همراهی (موافقت) سازمان برنامه و بودجه برای مرمت تاق کسرا، میراث پُرآوازه‌ی بر جای مانده از دوران ساسانیان، خبر داد. علی‌اصغر مونسان درباره ریختن بخشی از دیوار تاق کسرا که در کشور عراق جای دارد، گفت: «به دلیل اهمیت تاریخی این آثار باستانی با آقای نوبخت در دولت صحبت‌هایی انجام و موافقت ایشان برای پرداخت هزینه مرمت اعلام و قرار شد، پس از برآوردهای مالی، سازمان برنامه و بودجه اعتباراتی برای احیا و مرمت این اثر تاریخی در نظر بگیرد و در اختیار وزارت میراث فرهنگی قرار دهد».

وی با گفتن این که نامه رسمی این درخواست نیز روز گذشته به سازمان برنامه فرستاده شده، گفت: «کارشناسان میراث فرهنگی ایران به محض تحقق اعتبارات با هماهنگی همتایان عراقی به محوطه‌ی تاق کسرا اعزام و عملیات مرمت و احیا را آغاز می‌کنند».

مونسان درباره‌ی برآوردهای مالی نخستین برای مرمت تاق کسرا گفت: «بر اساس عکس ها و تصاویر ارسالی، برای مرمت به اعتباری حدود ۶۰۰ هزار دلار نیاز است که به محض تامین شدن آن، کارشناسان به کشور عراق اعزام می شوند». (ایرنا، ۲۳ دی 1399)

با وجود همه‌ی درخواست‌ها برای پیشگام شدن وزارتخانه میراث‌فرهنگی کشورمان در زمینه‌ی مطالعه، مرمت و نجات تاق کسرا، اما سرانجام بنیاد «الف» در ژنو راه را برای مرمت تاق کسرا باز کرد و در نخستین قدم اعلام کرد که ۷۰۰ هزار دلار برای پژوهش و نجات این بنای تاریخی هزینه می‌کند.

نهم بهمن‌ماه (۲۸ ژانویه ۲۰۲۱) بنیاد بین‌المللی «الف» در ژنو در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرده که با اختصاص مبلغ ۷۰۰ هزار دلار کار مرمت و حفاظت از تاق کسرا را به سرانجام می‌رساند.

این بنیاد یک ماه پس از درخواست اولیه عراق، یعنی در نوامبر ۲۰۲۰ یک ماموریت ارزیابی حفظِ تاق کسرا را با همکاری دانشگاه پنسیلوانیا انجام داد تا اقدامات فوری برای این بنای تاریخی را تعریف کند و در نهایت با کمک مستندنگاریِ سه‌بعدی، اسکن‌های با رزولوشن بالا از بنا انجام و سنسورهایی برای برررسی ترک‌های ایجادشده روی بنا نصب شود.