آموزشگاه‌های زرتشتیان یزد از آغاز تا کنون

«بشود ازجمله كسانی باشیم كه جهان را بسوی پیشرفت وآبادانی ومردم را بسوی راستی وپارسایی رهنمایند.»    (یسنا30- بند9 )

 

زرتشتیان از دیرباز به پیروی از آموزش‌های دینی خود اندیشه‌ و گفتار و كردارنیك پیوسته در فكر ایجاد بنا‌ها و موسسات خیریه بودند و بنا به احتیاجات زمان و مكان در آبادانی شهر و دیارو كشور خود كوشا بودند. نخستین كسی كه برای ایجاد مدارس به‌سبك كنونی پیش قدم شد، روانشاد «مانك جی لیمی جی هاتریا» از زرتشتیان ساكن هند -كه به پارسیان مشهورند- هستند. وی به‌سال 1233 خورشیدی به ایران مسافرت و پس از آگاهی از وضع نابسامان زرتشتیان آن زمان و بی‌سوادی آنان انجمنی به‌نام «انجمن اكابرپارسیان هند» برای یاری و مساعدت و جلب كمك و همراهی برای ایجاد مدارس در یزد و كرمان به تشویق خیراندیشان هرمحل، كه اغلب در هندوستان ساكن بودند، پرداخت و با تشویق آنان مدارسی در شهر یزد و كرمان و روستا‌های اطراف آن ایجاد نمود كه سال‌ها به تعلیم و تربیت نونهالان این آب و خاك مشغول بودند. نخستین كسی كه به‌ دعوت وی پاسخ داد، روانشاد خدابخش بهمرد نرسی‌آبادی بود كه خانه شخصی خود را به‌ مدرسه اختصاص داد كه اینك به‌ مدرسه دینی عمو خدابخش مشهور است. پس از وی مدارسی در یزد و روستا‌های اطراف آن ایجاد شد كه به‌ شرح كوتاهی از هر كدام می‌پردازم.

 

دبیرستان كیخسروی یزد

در سال 1268 خورشیدی روانشاد كیخسرو مهربان رستم كیخسروی آموزشگاهی در محله‌ زرتشتیان یزد به‌نام «كیخسروی» دایر نمود كه تا سال 1333 خورشیدی در مكانی در كنار خانه مسكونی وی دایر بود. در این سال به همت فرزندان موسس نامدار كیخسروان و شاپور كیخسروی و ارباب رستم گیو و جمشید امانت ساختمان جدید كنونی ایجاد كه اینك دایر و زیرنظر آموزش و پرورش یزد اداره می‌شود.

 

 

آموزشگاه پسرانه ودخترانه ماركار

(1344- 1250 خورشیدی) این دو تاریخ نمودار زندگی خاكی رادمرد نیكو‌كاری به‌ نام «پشوتن جی دوسابایی ماركار» است كه جز عشق به ‌ایران و خدمت به آن آرزویی در سر نداشت. وی به‌سال 1301 خورشیدی شروع به ایجاد آموزشگاه‌های خود در ایران و یزد نمود كه به ‌تدریج آن را تكمیل و به ‌سال 1312 خورشیدی ساختمان جدید موسسات ماركار كه شامل دبستان، دبیرستان و پرورشگاه و ساعت فردوسی در خیابان دهم فروردین میدان ماركاراست، ایجاد نمود.

سپس برای آموزش دختران، آموزشگاه دخترانه ماركار در ساختمانی جداگانه بنیاد نهاد كه همگی دایر به‌ سرپرستی انجمن زرتشتیان تهران، زیر نظر آموزش و پرورش یزد، اداره می‌شود. وی در طول عمرخود سه سفركوتاه در سال‌های 1303و 1313و 1328 خورشیدی برای گشایش یا بازدید از مدارس خود به ایران نموده است.

مجتمع دینی فرهنگی ورزشی ماركاردر تهران‌پارس ود انشگاه منابع طبیعی یزد و پارك ماركار، ازسرمایه ماركار و اهدایی انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی است.

 

دبستان خسروی یزد

در سال 1285 خورشیدی توسط ارباب خسرو شا‌ه‌جهان پایه‌گذاری و سال‌ها مخارج آن را پرداخت نمود، و زیر نظر سرپرستی خودش ادامه كار می‌داد. این مدرسه اینك دایر و زیر نظرآموزش و پرورش یزد اداره می‌شود.

 

 

دبستان دینیاری

فرزانه نیكوكار شادروان رستم موبد خسرو صداقت در سال 1295 خورشیدی برای تربیت فرزندان روحانیان زرتشتی این دبستان را پایه‌گذاری نمود كه ازسال 1316 تا 1328 خورشیدی سه كلاس دبیرستان به آن اضافه ولی ازسال 1330 پس از دو سال تعطیل به همت فرزندش فریدون پیشدادی و سرپرستی میزرا سروش لهراسب و مدیریت اسفندیار كاویانی مجددا دایر و اینك تنها مدرسه خاص زرتشتیان یزد است.

 

 

كودكستان رشید

درسال 1314 خورشیدی به كوشش ارباب رشید ایدون پایه‌گذاری و سال‌ها با سرمایه خود آن را اداره می‌نمود. پس از مدت‌ها به آموزش و پرورش یزد به‌شرط دایر بودن واگذار شد، كه اینك تعطیل است.

 

آموزشگاه‌های كوچه بیوك یزد

1. دبستان پسرانه هرمزد‌یاری كه در سال 1279 خورشیدی به همت روانشاد هرمزدیار شهریار پایه‌گذاری شده است.
2. دبستان فروغی كوچه بیوك در سال 1332 خورشیدی بر روی زمین اهدایی روانشاد شاهویر بمان فروغی و همیاری انجمن كوچه بیوك و اهالی محل ایجاد شده است كه دایر و زیر نظر آموزش وپرورش اداره می‌شود.
3. دبستان رستمی كوچه بیوك درسال 1304 خورشیدی به همت فرزانه نیكوكار رستم خداداد خودی كلاه پایه‌گذاری شده است.

 

آموزشگا‌ه‌های نرسی‌آباد

1. دبستان رستمی نرسی‌آباد در سال 1386 خورشیدی توسط فرزانه نیكوكار رستم خداداد نرسی‌آبادی بنیاد نهاده شد. كه اینك برای استفاده دانش‌آموزان به‌صورت باشگاه ورزشی زیرنظر انجمن محل اداره می‌شود.
2. دبستان مهر نرسی‌آباد به همت روانشاد مهربان بهرام فلاحت درسال 1313 خورشیدی احداث و در سال 1335 رسما به اداره آموزش و پرورش یزد واگذار شد كه اینكه در دو شیفت دخترانه وپسرانه دایر است.
3. آموزشگاه دخترانه خدابخش منیری كه درسال 1370 بر روی زمینی به‌ مساحت 3000 متر مربع اهدایی آقای خدابخش منیری پایه‌گذاری و اینك به‌صورت دبیرستان دخترانه خدابخش منیری پایه‌گذاری و زیر نظرآموزش وپرورش اداره می‌شود.

 

آموزشگاه‌های مریم‌آباد

1. دبستان ماهیاری مریم آباد بانی و موسس این دبستان روانشاد شهریار هرمزدیار است كه به‌سال 1265 خورشیدی بنیاد نهاد.
2. دبستان دخترانه رستمی مریم‌آباد درسال 1315 تهمینه خانم فرزند رستم به‌ نامگانه همسرش روانشاد رستم، مدرسه مزبور را ساختمان نمود.

 

آموزشگاه‌های رحمت‌آباد 

1. دبستان زمردی رحمت‌آباد: زیرنظر و سرپرستی استاد كیخسرو دینیار به‌صورت مكتب‌خانه اداره می‌شد. در سال 1326 خورشیدی به همت آقای هرمزدیار درست در ساختمان نوساز پایه‌گذاری و دایر شد.
2. دبستان جمشیدی رحمت‌آباد- درسال 1309 خورشیدی با همیاری اهالی در خانه‌ای شروع به‌ كار نمود و در سال 1313 خورشیدی روانشاد جمشید خدارحم نرسی‌آبادی ساختمانی جدید برای آن احداث كه اینك دایر و زیر نظرآموزش و پرورش یزد اداره می‌شود.

 

آموز‌شگاه‌های خرمشاه یزد

1. دبستان خدادادی در سال 1269 خورشیدی توسط شادروان خداداد رستم بهرام رشید خرمشاهی پایه‌گذاری گردیده است.
2. دبستان (مدرسه راهنمایی بهرام ایزدی) توسط نامبرده درسال 1355 خورشیدی بر روی زمین شخصی خود مدرسه مزبور را پایه‌گذاری نمود و به‌ اداره آموزش و پرورش یزد واگذار كرد و در جوار آن زمینی برای ساخت مدرسه به‌نام همسرش همایون رشید جوانمرد اهدا نمود كه اینك به‌نام مدرسه راهنمایی شهربانو دایر است.
3. دبستان اردشیری خرمشاه با سرمایه و همت روانشاد اردشیر كیخسرو ایرانی در سال 1304 خورشیدی رسما گشایش و تا مدت‌ها دایر بود كه پس از مدت كوتاهی تعطیل، چند سال پیش توسط آقای شهریار باستان بازسازی گردید، كه زیر نظرانجمن محل وآموزش وپرورش یزد اداره می‌شود.

 

آموزشگاه‌های قاسم آباد- اهرستان و خیرآباد

1. دبستان گشتاسبی قاسم آباد درسال 1272 خ به همت فرزانه نیكوكار گشتاسب سروش احداث درسال 1309 خ توسط خدامراد فرودی بازسازی گردید.
2. دبستان ماهیاری قاسم آباد- درسال 1302 خ با سرمایه روانشاد كیخسرو خداداد اشتری بنیاد وزیرنظر انجمن قاسم آباد اداره می‌شد.
3. دبستان جاماسبی اهرستان به همت روانشاد جاماسب ماندگار اهرستانی درسال 1287خ پایه‌گذاری گردیده است.
4. دبستان دخترانه رستمی اهرستان با سرمایه شهریار رستم اهرستانی بنا‌مگانه رستم خداداد بمان پایه‌گذاری و زیرنظر و مدیریت بانو آذرمیدخت كی‌نژاد اداره می‌شده است.
5. دبستان مهستی خیرآباد روانشاد مهربان سهراب ایرانی به‌نامگانه مادرش مهستی و زنج اردشیر پایه‌گذاری نموده است.
6. دبستان پسرانه خیرآباد درسال 1286 خ توسط خیراندیش رستم سنگ خیرآبادی بنیاد نهاده شده است.

 

دبستان‌های حومه ورستاق یزد

1. دبستان فریدونی نصرت‌آباد
2. اردشیری علی‌آباد

درسال 1301 خ با سرمایه وهمت روانشادان اردشیر مهربان فرهی و فریدون اسفندیار كسنویه و اردشیر اسفندیار نرسی‌آبادی دو دبستان مزبور ایجاد و سال‌ها مورد استفاده اهالی بود.

3.دبستان جمشیدی جعفرآباد

درسال 1321 خ با سرمایه و همت اهالی محل و سرپرستی یكی از اهالی به نام جمشید احداث اینك بعلت خالی شدن روستا بلا استفاده است.

4. دبیرستان روانشاد سرهنگ رستم رییسی درسال 1355 خورشیدی در صدرآباد رستاق یزد ساختمان و به آموزش و پرورش اهدا شد.

5- دبستان شاهپوری اله آباد- فرزانه نیكوكار شاهپور فریدون درسال 1315 خورشیدی و سال‌ها زیرنظر انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی اداره می‌شد، اینك زیرنظر آموزش وپرورش اشكذر است.

6.دبستان گودرزی اله آباد. درسال 1286 خ با سرمایه و سرپرستی روانشاد گودرز مهربان اله آبادی پایه‌گذاری گردیده است.

 

 

آموز‌شگاه‌های حوزه اردكان میبد

1.  دبستان خرمنی شریف‌آباد: توسط خیراندیش اردشیر كیامنش درسال 1308 خ پایه گذاری كه تا سال 1326 خ زیرنظرخورشید و خرمن كیامنش دختران موسس اداره می‌شد. پس از آن به انجمن محل واگذار گردید.
2. دبستان جمشیدی شریف‌آباد. درسال 1309  خ با سرمایه فرزانه نیكو‌كار جمشید خدارحم ایجاد و سال‌ها به سرپرستی استاد اردشیر دبستانی اداره می‌شد پس از آن توسط رستم ترك خدارحم تجدید بنا گردید و زیرنظر آموزش و پرورش اردكان است.
3. دبستان اردشیری مزرعه كلانتر در سال 1291 خ با سرمایه روانشاد اردشیر خسرو پایه‌گذاری و در سال 1318  توسط روانشاد جمشید بهرام بازسازی و تجدید بنا گردیده است.
4. دبستان بهرام گشتاسب حسن‌آباد میبد: توسط شادروان مهربان گشتاسب‌پور پارسی در سال 1330 خ برروی زمینی به‌مساحت 3000 مترمربع ساختمان و به‌نام پدرش بهرام گشتاسب به آموزش و پرورش میبد اهدا شد.

 

آموز‌شگاه‌های حوزه تفت و توابع

1. دبستان پسرانه رستمی راحت‌آباد: نخستین دبستان حوزه تفت است كه توسط روانشاد رستم امیران در سال 1278 خ پایه‌گذاری شده وسرمایه برای اداره دبستان و جایزه دانش‌آموزان ممتاز تعیین نموده است.
2. دبستان شیرین تفت: خیراندیشان خداداد مرزبان و بهرام مرزبان تفتی درسال 1305 خورشیدی در محله باغ خندان دبستان مزبور بنیاد نهادند.
3. دبستان دخترانه مرواریدی تفت: با سرمایه خیراندیش خدارحم مرزبان باغ خندان بنام‌گانه همسر خود مروارید بهرام بامس در سال 1304 خورشیدی مدرسه را پایه‌گذاری و در سال 1311 خورشیدی به انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی واگذار نمود.
4. دبیرستان خدابخش مسرتی: كه بر روی زمینی به مساحت 1300 مترمربع پایه‌گذاری وهم‌اكنون دایر و زیرنظرآموزش و پرورش تفت اداره می‌شود.
5. دبستان خدابخشی چم: درسال 1300 خورشیدی با سرمایه خیراندیش روانشاد خدابخش خداداد بهمردی چمی در روستای مزبور در كنار آتشكده چم دایر و به‌ انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی واگذار شد.
6. دبستان شیرین زین‌آباد: درسال 1298 خورشیدی با سرمایه‌ اهالی محل و اهالی زین‌آباد ساكن بمبئی احداث گردیده است.
7. دبستان شیرین مباركه:‌ روانشاد بهرام نوشیروان به‌نام همسرش شیرین در سال 1293 مدرسه مزبور را بنیان نهاد و در سال 1411 خورشیدی به‌نام آقای كیخسرو بهمردی مباركه امتیاز رسمی صادر شده است.

 

آموزشگاه‌های یادشده در بالا همگی بنیانگذاران آنها برای اداره و حقوق آموز‌گاران و تعمیرات سرمایه‌هایی معین و به انجمن‌های زرتشتیان ایرانی بمبئی و اكابر پارسیان هند واگذار نموده بودند كه از هند به‌ ایران حواله می‌شد ولی از سال 1350 به بعد به علل گوناگون دولت هند از ارسال وجوه خود‌داری و در نتیجه مدارس با كسر بودجه دچار شده بعضی تعطیل و تعدادی به كمك انجمن محل و اداره آموزش و پرورش اداره می‌شد تعدادی نیز به علت خشك و خالی شدن روستا‌ها تعطیل گردید.

هیچ یك از مدارس بالا اختصاص به‌ دانش‌آموزان زرتشتی نداشته و همه افراد زرتشتی و مسلمان به طور یكسان از مزایای آنها استفاده می‌نمودند.