چاپخانه‌ی راستی یکی از ارزشمندترین نهادهای فرهنگی زرتشتیان ایران است که از سال ۱۳۲۸ خورشیدی با چاپ کتاب، سالنما و کتاب اوستا نقش شایسته‌ای در پیشرفت فرهنگی زرتشتیان بر دوش داشته است. روانشاد کیخسرو خسرویانی بنیان‌گذار این چاپخانه بیست‌وسه سال پیش در چنین روزی چشم از جهان فرو بست.
کیخسرو خسرویانی در صدوسومین سال زایش
كیخسرو خسرویانی در سال ۱۲۹۷ خورشیدی یعنی صدوسه سال پیش در رحمت‌آباد یزد چشم به جهان گشود. او علاقه فراوان به درس و آموزش دینی داشت و با راهنمایی میرزا سروش لهراسب توانست مدرك ششم ابتدایی را بگیرد.
در سن ۱۴ سالگی برای دانش‌اندوزی و درآمد بیشتر به هندوستان رفت. سفر او ۱۲ سال به درازا کشید و در سن ۲۶ سالگی به ایران بازگشت. کیخسرو خسرویانی (راستی) پس از مدتی زندگی در رحمت آباد به تهران آمد و در خیابان منوچهری در مغازه‌ای به نام راستی سرگرم به كار فروش نوشت‌افزار شد.
کیخسرو خسرویانی چاپخانه و اوستا
به هنگام کار در فروشگاه نوشت‌افزار دریافت که چاپخانه‌ها آشنایی و آگاهی کمی از واژگان اوستایی و دیگر نوشته‌های زرتشتی دارند و از این رو کارهای چاپی زرتشتیان با لغزش‌ها و اشتباه‌های بسیاری چاپ می‌شود. با اینکه سررشته‌ای در چاپ و چاپخانه‌داری نداشت به یاری اورمزد، ماشین چاپ كوچكی با همه‌ی لوازم آن خریداری كرد و در فروشگاه نوشت‌افزار راستی آن را به کار انداخت. تا آن روزگار زرتشتی دیگری در ایران دست به این کار نزده بود. از چاپ و کارت و آگهی و جزوه‌های کوچک دینی آغاز کرد سپس در اندیشه‌ی چاپ کتاب اوستا فرو رفت. کیخسرو خسرویانی توانست با یاری روانشاد موبد رستم شهزادی و سازمان فروهر، ماتریس حروف دین‌دبیره را از هندوستان وارد ایران کند و در سال ۱۳۴۵ خورشیدی نخستین آموزش‌نامه‌ی حروف دین‌دبیره را به چاپ رساند. پس از این كتاب اوستا با برگردان و قلم روانشاد موبد اردشیر آذرگشسب و موبد رشید شهمردان در چاپخانه راستی به چاپ رسید.
کیخسرو خسرویانی و سالنمای زرتشتی
تا سال ۱۳۲۸ خورشیدی زرتشتیان از داشتن سالنمای زرتشتی محروم بودند و هیچ گونه سالنمایی كه نام روزهای زرتشتی را داشته باشد در دسترس نبود. او در این سال سالنمای کوچک جیبی و دیواری با شکل ویژه‌ی سالنمای راستی را چاپ كرد و این کار پس از درگذشت آن روانشاد با پشتکار و سخت‌کوشی دخترش مهندس پریرخ خسرویانی ادامه دارد. شوربختانه سالنماهای ۴ سال نخست اینک در دسترس نیست و نخستین سالنمایی که نمونه‌ای از آن موجود است، سالنمای سال ۱۳۳۲ خورشیدی است. با این حساب سالنمای 1401 خورشیدی که به زودی چاپ خواهد شد، هفتادوسومین سالنمای چاپ شده‌ی این چاپخانه است.
مجله هوخت كه درآن زمان تنها نشریه زرتشتی بود و با سردبیری روانشاد اردشیر جهانیان اداره می‌شد نیز از کارهای چاپخانه‌ی راستی است. از آغاز تا پایان مجله‌ی هوخت در چاپخانه راستی به چاپ رسید. پس از آن چند سالی چاپ مجله فروهر نیز در چاپخانه راستی انجام می گرفت.
رفته‌رفته بر حجم و وسعت کار چاپخانه راستی افزوده شد. به همین دلیل پیش از سال ۱۳۵۲ به جای بزرگتری در خیابان انقلاب انتقال یافت و با ۱۵ ماشین پیشرفته‌ی آلمانی در زمینه‌ی حروفچینی، لیتوگرافی و صحافی کار خود را توسعه داد تا جایی كه به غیر از آثار تخصصی مربوط به زرتشتیان، آثار ناشران دیگر را در زمینه‌های گوناگون نیز به چاپ رساند.
این چاپخانه از سال ۱۳۵۲ تا ۶۲ خورشیدی با چاپ انواع «کتاب»، «سربرگ» و جزوه، یکی از سه چاپخانه بزرگ ایران پس از چاپخانه «اقبال» و «روزنامه کیهان» بود اما پس از سال ۱۳۶۲ خورشیدی به دلیل بیماری کیخسرو راستی تعطیل و بسته شد. برادران روانشاد شریک وی بوده‌اند که آنان نیز به شوند بیماری و سالمندی توانا به ادامه‌ی کار نبودند.
کیخسرو خسرویانی و مهرش به زرتشتیان
کیخسرو خسرویانی فردی قدرشناس، نیکوکار و خوش‌حساب بود. در سال ۱۳۷۳ خورشیدی از سوی سازمان تامین اجتماعی به دریافت خوش حساب‌ترین كارفرما در تهران برگزیده شد، همچنین از پیشگامان در بنیاد اتحادیه‌ی چاپخانه‌داران تهران بود. او همیشه می‌گفت: دو چیز را در زندگانی دوست دارم، یكی گل و دیگری جامعه‌ی زرتشتیان را .گل را برای یك روز و جامعه‌ی زرتشتیان را برای همیشه.
روانشاد کیخسرو خسرویانی روز ورهرام‌ایزد و آذرماه ۳۷۳۶ زرتشتی برابر با ۱۴ آذرماه ۱۳۷۷ خورشیدی در تهران در گذشت و جاودانه شد. یادش گرامی و راهش پایدار باد.
روانشاد کیخسرو خسرویانی بر سردر چاپخانه‌ی راستی در سال ۱۳۲۸ خورشیدی
4 پاسخ
روح بزرگوارشان شاد که با کردار نیکشان از خود نامی بزرگ بجای گذاشتند.
خدایش بیامرزاد و سرای سرود جایگاهش.
من دوروپر سه سال در سالهای 1367 تا 70 در دوره دبیرستانم در چاپخانه خ ملک اراک کار می کردم.
چه دنیایی دارد چاپخانه و چه صفایی و البته چه زحمتی و دقتی . یادش بخیر.
پیش از آمدن کامپیوتر برای چاپ نوشتارها فقط و فقط چاپخانه بود. اما با آمدن این جعبه جادویی، چاپخانه آن انحصار خود را از دست داد.چراکه کامپیوتر میتواند برگه های با سایز آ5 تا آ3 را با سرعت و دقت و زیبایی و تنوع بسیار به چاپ رساند(پرینت نماید). البته به این معنا نیست که چاپخانه از رده خارج شد. هرگز . فقط انحصارش را از دست داد . همانند سینما که با آمدن سی دی و فلش، دیگر سینما آن انحصارش را از دست داد اما سینما همچنان سینماست.
به هر روی، چاپخانه و نوا و صدای ماشینهای چاپ، صدای گذر پشت سرهمِ کاغذها از مسیر رولهای دستگاه چاپ و …. و نوشتارها و مطالعه آنها و …. چیدمان حروف و تست و غلطگیری اولین برگه چاپ شده و …. . واقعا دنیایی دارد.
خدا همه دست اندرکاران دنیای نوشتار و چاپ و روزنامه و هفته نامه و …. را یاری نماید. و نیز درود و دستمریزاد به دست اندرکاران امردادنامه ازبرای کوشش های بیدریغشان. سپاس
سلام بر شما
آدرس دقیق چاپخانه راستی در خیابان راستی و همچنین خیابان انقلاب مشخص است آیا؟
ایشان در قصرفیروزه به خاک سپرده شده اند؟
دفتر فعلی چاپخانه راستی و انتشارات کجاست؟
سپاس از پاسخگویی
مکان چاپخانه راستی در خیابان انقلاب روبروی خیابان فرصت است. که در حال حاضر تعطیل است. در حال حاضر دفتر نشر سالنمای راستی در خیابان حافظ نبش ولدی درحال کار است. روانشاد کیخسرو خسرویانی راستی در سال 1377 خورشیدی در ارامگاه قصر فیروزه به خاک سپرده شدند.