شاید کمتر ایرنی بداند امیرکبیر صدراعظم ایران در زمان ناصرالدینشاه که در حمام فین کاشان به قتل رسید در شهر کربلا در کشور عراق به خاک سپرده شد. گفته شده شعری حماسى پرسوز بر روی سنگ گور امیرکبیر در کربلا نقش بسته، این مزار در دوره حکومت بعث عراق کاملا صاف شده است.
در ابتدا پیکر امیرکبیر در گورستانی در پشت مشهد کاشان به خاک سپرده شد. اما چند ماه بعد، با تلاش همسرش عزت الدوله، پیکر امیرکبیر را به کربلا بردند و در اتاقی که در آن به سوی صحن امام حسین باز میشود، به خاک سپردند. محل دقیق مزار امیر در حجره جنوب شرقی صحن ، یا حیاط مسقف شدهی کنونی حرم امام حسین، قرار دارد. به عبارت دیگر کسانی که در صف نخست نماز جماعت، در مکان مسقف شده کنونی بایستند، مزار امیر در موازات شانه چپ آنها جای میگیرد. پس از مرمتهای جدید، سنگ مزاری برای ایشان، روی دیوار حجره نصب شده است تا نشانی از آن بزرگمرد باشد.
بنا به نوشته میرزا جعفرخان حقایق نگار خورموجی، تنها تاریخنگار راستگوی روزگار ناصرالدینشاه، به پافشاری عزت الدوله همسر امیرکبیر راه جدا از مادر و برادر خود داشت و بارها از سوی خود و دخترانش، ناصرالدین شاه و مهدعلیا را به باد فحش و ناسزا گرفته بوند، پس از چند ماه پیکر امیرکبیر از گورستان کاشان به کربلا انتقال یافت. با زیاد شدن پیکرهایی که برای دفن به عراق فرستاده میشدند، دولت عثمانی اعتراض کرده و محدودیتهایی برای آن برقرار کرد. میرزا احمدخان امیرزاده ساعدالملک پسر امیرکبیر و برادرش میرزا حسنخان وزیر نظام نیز در کربلا و کنار او مدفون شدند. شاه در سفر کربلای خود به سال 1287 مهی (:هجری قمری) از مزار امیرکبیر دیدن کرد و برای قربانی سالهای جوانی و جهالت خود فاتحهای خواند.
سالیان بعد ،هنگامی که باقرخان کاظمی وزیر مختار وقت ایران در عراق در دوران پادشاهی رضاشاه به کربلا رفت، وضعیت اسفناک رواقها و اتاقهایی که جنازه برخی از سلاطین و بزرگان و علمای بزرگ ایران در آنها مدفون هستند را مشاهده کرد. مبالغ فرستاده شده از سوی ایران به بازماندگان عراق حیف و میل میشد و مزار امیرکبیر در وضعیتی نامناسب قرار داشت. او تصمیم به تعمیر و نظافت مقبره گرفت و آن اتاقی را که تبدیل به قهوه خانه ای کثیف و پر از زباله شده بود، به طوری که روی مزارها از شدت گردوغبار خوانده نمیشدند را پاکسازی کرد. سنگها را شستند، اتاق را سفید کردند و چراغ برق کشیدند. به طوری که ظاهر آبرومند جدید آن باعث تمجید و تحسین همهی ایرانیان شد.
مزار سلاطین قاجار از قبیل مقبره آقامحمدخان قاجار پایهگذار دودمان قاجار در نجف و مزار مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه و سلطان احمدشاه در رواق کوچکی پشت مسجد بزرگ امام حسین (ع) در کربلا است.
سروده نوشته شده روی سنگ گور امیرکبیر در کربلا را میخوانیم:
آه که در این جهان دون، از صدمات این غما
عالم روز واپسین، گشت عیان به عالما
خاک ملال از جهان، رفت به هفتمآسمان
رفت به گلشنِ جنان، وارثِ آصفِ جما
کارگشای متقی، حارسِ ملک دین، تقی
آنکه زسهم او شقی، شد بسوی جهنما
رادامیرِ دادخواه، میرِ جهانیانپناه
آنکه بسوخت نظم او، خَرگهِ تُرک و دیلما
دولتِ خسروِ عجم، کرد چنان بری زغم
کز کف دیو، دست جم، بازگرفت خاتما
تیغِ یلانِ تیزرو، ماند بهکف چو ماهِ نو
رفت به قلعهای گرو، نیزه و گُرزِ رُستما
آه زچرخِ واژگون، کز حرکات بیسکون
کرد به خاک سرنگون، سروِ سهی، دمادما
خاصهاتابکِ زَمَن، بندۀ خاص ذوالمنن
کرد سیاه، تن به تن، رستم و سام و نِیرما
دادگری بنای او، ابرِ کرم، عطای او
شعر من و ثنای او، هست چه قطره و یما
بست چه بار زین سفر، روحِ امیرِ نامور
شد مدار تا مدر، ماه صفر، محرما
هاتفِ رحمت خدا، خواند به گوش، این ندا
کز در بندگی درا، تا که شوی مکرما
سال وفات او ز غم، کِلکِ سرور، زد رقم
گفت که بی زیاد و کم، آهِ امیر اعظما
