دکتر احسان یارشاطر، زبانشناس و ادیب نامآور کشورمان دیروز، یکشنبه، ۱۱ شهریورماه ۱۳۹۷ خورشیدی، در رنج و شکنج دوری از مام میهن، در کالیفرنیای ایالات متحدهی آمریکا درگذشت. این فرزانهی فرّمند با دلی دریایی و سینهای سینایی چشم بر زروزیور زندگی پوشاند و هر آنچه از زندگی داشت بر سر بالندگی زبان فارسی نهاد.
احسان یارشاطر در خانوادهای کاشانیتبار در همدان زاده شد. سال یکم و دوم دبستان را در دبستانهای آلیانس یهودیان و تایید همدان گذراند. سپس همراه خانوادهاش به کرمانشاه و سپس به تهران کوچید. احسان یارشاطر دکترای زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه تهران گذراند و پس از چندی با بورس شورای فرهنگی بریتانیا در تهران به لندن رفت و در آنجا در مدرسهی مطالعات مشرقزمین و آفریقای دانشگاه لندن دکترای فرهنگ و زبانهای باستانی ایران را دریافت کرد. دکتر یارشاطر در لندن زیر نظر بزرگانی چون والتر هنینگ و مری بویس پروریده شد.
زندهیاد دکتر یارشاطر در درازای زندگی پربارشان بنیادگذار چندین نهاد فرهنگی بودند: «دانشنامهی ایران و اسلام»، «دانشنامهی ایرانیکا» و «بنیاد ترجمه و نشر کتاب».
هزینهی دانشنامهی ایرانیکا، بزرگترین پروژهی ایرانشناسی جهان، از سوی سازمان برنامه و بودجه پرداخت میشد ولی پس از رخدادهای سال ۱۳۵۷ خورشیدی این بودجه قطع شد و زندهیاد احسان یارشاطر بناچار کلکسیون شخصی خود را، که در بر دارندهی آفرینههای (:آثار) تاریخی بود، به دیرینکدهی (:موزهی) متروپولیتن فروخت. او اینچنین از خود گذشت تا چراغ فرهنگ ایران را فروزان نگاه دارد. اکنون این دانشنامهی ارزنده در دانشگاه کلمبیا چاپ میشود. نزدیک به ۴۰ ویراستار و ۳۰۰ نویسندهی کارآزموده در زمینهی گردآوری و ساماندهی این آفرینهی سترگ شرکت داشتهاند.
دکتر یارشاطر نزدیک به ۱۰ کتاب به زبان انگلیسی نگاشتهاند و کتابهای ایشان به زبان فارسی چنین است: «الاشارات و التنبیهات» (نوشتهی پورسینا، ترجمهی دکتر یارشاطر)، «پنج رساله» (نوشتهی پورسینا، ترجمهی دکتر یارشاطر)، «شعر فارسی در عهد شاهرخ»، «داستانهای شاهنامه»، «داستانهای ایران باستان»، «نقاشی نوین» و «برگزیدهی داستانهای شاهنامه».
در سال ۱۳۳۳ دکتر یارشاطر «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» را بنیاد نهاد تا بهترین آفرینههای ادبی جهان به زبان فارسی ترجمه شود. دکتر یارشاطر در نیویورک بنیاد ایرانشناسیای گشود که دربردارندهی کتابخانهی شخصی زندهیاد سعید نفیسی و خود ایشان بود. او سراسر کوشید تا آفرینههای کلاسیک ایران به زبانهای غربی ترجمه شود. به سخنی، با گشایش بنیاد ایرانشناسی و بنگاه ترجمه و نشر کتاب آفرینههای ایرانی به جهان نمایانده شد و آفرینههای برگزیدهی جهانی به زبان فارسی برای بهرهگیری پارسیزبانان آماده شد.
هفتهنامهی اَمُرداد درگذشت این استاد بزرگ را به همهی ایرانیان جهان و هازمان (:جامعهی) زبانشناسی و ادبی کشور و بهویژه خویشان و آشنایان زندهیاد دکتر احسان یارشاطر آرامشباد میگوید و از درگاه خداوند شادی و آرامش روان آن درگذشته را خواهان است.
4 پاسخ
با سپاس از نویسندگی گرامی این نوشتار و پیشکش هزاران درود به پیشگاه روانشاد استاد دکتر یارشاطر که ایشان نیز در امتداد خط استادشان ایراهیم پورداوود، خدمتگزار راستین فرهنگ ایرانی بودن. آخرین باری که بنده رخصتی پیش آمد تا با این بزرگوار صحبت کنم و صدای ایشان را بشنوم، برای عرض شادباش نوروز 1389 بود. روانشان شاد و به سرای روشن نیکان.
روان دکتر احسان یار شاطر شاد باد.هرکس بفرهنگ این سرزمین خدمت کند اورا سپاس.
روان این فرهیخته ایراندوست و عاشق فرهنگ ایران شاد باد. او می گفت: "وطن من زبان و فرهنگ پارسی است". و تا زیست در راه شکوفایی فرهنگ پارسی کوشید. یادش گرامی باد.
خداوند روح بزرگ این بزرگ مرد عاشق ایران را شاد گرداند.