شب‌گذشته بخش شمال غربی میدان حسن‌آباد نامور به هشت‌گنبدان به انگیزه اتصال سیم‌های برق در آتش سوخت و افزون بر ویرانی اشکوبه دوم، یکی از گنبدها کامل از بین رفت و دیگری نیز آسیب بالایی دیده‌است.
ماموران آتش‌نشانی برای خاموش کردن آتش نتوانستند از در قاراج به مکان آتش‌سوزی ورود پیدا کنند به‌همین‌روی از اشکوبه دوم با بریدن نرده‌ها و پنجره‌ها وارد بنا شدند.
جلال ملکی کارشناس و سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار امرداد گفت: «ساعت 18/21 شب گذشته در میدان حسن‌آباد اعلام آتش‌سوزی شد.
از هفت ایستگاه آتش‌نشانی به همراه چند دستگاه نردبان بالابر الکتریکی، تانکرهای آب برای خاموش کردن آتش به محل آمدند و عوامل شهرداری مناطق 11 و 12 نیز باشنده بودند.
پشت بنای تاریخی هشت‌گنبد انبار بزرگ 1500 متری وجود دارد که محل نگه‌داری ابزار یراق است. بررسی‌های نخستین نشان می‌دهد آتش بدون درنگ به اشکوبه دوم و بخش شیروانی انبار سرایت کرده و از راه سقف به سقف بنای تاریخی گسترش یافته‌است.»
آگاهی‌رسانی دیر صورت گرفته و نیروها به جاهای دیگر فرستاده شده‌بودند
ملکی از چگونگی کارکرد نیروهای آتش‌نشانی گفت: « اگرچه ایستگاه آتش‌نشانی درست کنار مکان آتش‌سوزی جای دارد ولی بدون درنگ نتوانستند برای خاموش کردن آتش ورود پیدا کنند زیرا آگاهی رسانی به آتش‌نشانی دیر صورت گرفت و از سوی دیگر چند دقیقه پیش از این رخداد دو حریق در جاهای دیگری پدید آمده بود که نیروها به‌آن‌جاها فرستاده شده‌بودند به‌همین‌روی نیرو از ایستگاه‌های دیگر پس از پنج دقیقه به محل رسیدند ( مردمی که در پیرامون ایستاده بودند به وی خرده گرفتند که چرا آگاهی‌رسانی دیر صورت گرفته درحالی‌که ایستگاه درست پشت بنا جای دارد و چرا هیچ نیروی در ایستگاه نمانده است!) و هنگامی که نیروها رسیدند انبار پشتی و سقف در آتش بودند و شعله‌های آتش از پنجره‌ها بیرون می‌زد. خاموش کردن آتش 45 دقیقه به درازا کشید سپس وارد مرحله لکه‌گیری شدیم که تا بامداد ادامه داشت.
لکه‌گیری با آب‌کم انجام شد و هم‌اکنون نیز نیروها در حال بررسی بیشتر هستند تا آتشی برجای نمانده‌باشد.»
چرا بناهای تاریخی که شناسنامه شهر هستند بایستی انبار یا کارگاه باشند؟
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی در ادامه افزود: «خوشبختانه نمای بیرونی هشت‌گنبدان که بخشی از شناسه شهر تهران است، آسیبی ندیده و تنها در جاهایی دودزده شده‌است ولی شوربختانه یکی از گنبدها کامل ذوب شده و دیگری از شکل راستین خود درآمده‌است. سقف چوبی بنا از بین رفت و خوشبختانه تلفات جانی نداریم.
دو سال پیش نیز گوشه جنوب غربی، راسته کاموا فروشی دچار آتش‌سوزی شد ولی به این گستردگی نبود.»
وی در ادامه اشاره به کاربرهای بناهای تاریخی کرد که بهتر است مسوولان بناهای تاریخی شهر تهران ریزبینی بیشتری داشته باشند. این‌گونه بناها نبایستی کاربری کارگاه یا انباری داشته باشند هرچه باشد آنان شناسنامه شهر به‌شمار می‌آیند.
آتش در کمین گنبدهای دیگر هشت‌گنبدان
فروشگاه‌های راسته کاموافروشان که ساعات پایانی کار روزانه را سپری می‌کردند با چشم خود چگونگی اتصال و جرقه زدن سیم‌های بالای گاراژ را دیده بودند در گفت‌گو با امرداد گفتند: «ورودی انباری که گفته می‌شود آتش گرفته، از گاراژ است که کنار بانک صادرات جای دارد. آتش‌نشانان پس از رسیدن بسیار کوشش کردند در گاراژ را باز کنند و همین زمان آتش شعله‌ورتر شده و به اشکوبه دوم رسیده بود. با هجوم مردم گاهی کار به کندی صورت می‌گرفت. ما که تا ساعت دوازده اینجا بودیم آتش خاموش شده بود ولی هنوز دود در محل وجود داشت.»
یکی از کاموافروشان از آسیب‌پذیر بودن راسته کاموفروشان گفت: «اشکوبه بالا بسیار خطرناک است کسانی که در آن‌جا کار می‌کنند هیچ‌کدام پروانه کار ندارد و چنان برخوردی با بنا کرده‌اند که مانند دینامیت شده‌است. اگرچه هر دوسه ماه یک‌بار کنترل می‌کنیم ولی سیم‌کشی‌ها بسیار خطرناک است و بیش از این کاری از ما برنمی‌آید.»
میراث‌فرهنگی دلسوز شهر نیست
فروشنده دیگری گفت: «دو هفته پیش به میراث فرهنگی رفتم و گزارش کردم که برخی با زدن کولرهای گازی شناسه این بنای تاریخی را از بین برده‌اند. کولرها در کنار یک‌دیگر جا داده شده‌اند و براثر گرمای بالا اصطحکاک پدید آمده و انگیزه‌ای برای زدن جرقه و آتش‌سوزی شود؛ مواد اولیه‌ی این راسته نیز به‌مانند بنزین است و در آبدارخانه‌ها پیک‌نیک گازی دارند. اگر اینجا آتش بگیرد چه کسی پاسخگو خواهد بود. همچنین برخی نیز با گذاشتن درهای کره‌کره‌ای شناسه بنا را بیش‌از هر چیزی نابود کرده‌اند.»
وی با گلایه بسیار از سازمان میراث‌فرهنگی تهران گفت: «کارکنان میراث در سازمان روز را به شب رسانده و حقوقی سرماه می‌گیرند و هیچ دلسوزی برای کشور ندارند. اگر رسیدگی وجود داشت رخداد دیشبی رخ نمی‌داد.»
ادیگر فروشنده نیز از کارکرد برخی مغازه‌داران میدان حسن‌آباد گفت: «برخی سقف فروشگاه‌ها را سوراخ کرده و موتور کولرگازی‌شان را در بخش شیروانی کار گذاشته‌اند که همگی آتش‌زا است و اگر رسیدگی نشود چند روز دیگر اینجا نیز در آتش خواهد سوخت. کارشناسان میراث فرهنگی که پروانه جابه‌جا کردن یک آجر را به کسی نمی‌دهند همه چیز را رها کرده‌اند، اشکوبه بالا را بازرسی کنند و ببینند چه وضعی دارد. مغازه‌داران هیچ دلسوزی نمی‌کنند و تنها در اندیشه درآمد بالا هستند.»
مردمی که نگران شهر هستند
روزنامه‌فروشی که روبه‌روی ایستگاه آتش‌نشانی کار می‌کند گفت که انبار جاهد همه سنگ و فِرز است و چند میلیارد کالا در انبار داشت هنگامی که وضعیت را چنین دید، حالش دگرگون شدن و با اورژانس به بیمارستان بردند. دفتر اسناد هم در اشکوب بالا جای داشت که به افروخته‌تر شدن آتش کمک بیشتری کرده‌است کاغذهای قدیمی اسناد مانند کاغذهای امروزی نیستند و هنوز لابه‌لای آن‌ها آتش وجود دارد.
بانویی که بسیار نگران رخدادها را مورد بررسی قرار می‌داد گفت: اینجا هشت‌گنبدون نام دارد دو گنبدش در زمان پهلوی بانک ملی شد و تنها نمایی از آن‌ها ساختند و در این آتش‌سوزی نیز دو گنبد دیگر ویران شد.
دفتر اسناد 39 نیز در سال 1309 بنا شد و دکتر مصدق وصیت‌نامه‌اش را آن‌هنگام در اینجا نوشت. این مکان دارای ارزش بالایی بود زیرا مرکز ثقل شهر بود و مجلس و باغ‌شاه در این نزدیکی جای داشتند. سر بریده‌ی میرزاکوچک‌خان و گور کلهر یکی از نویسندگان شناخته شده در این آتش‌نشانی به خاک سپرده شده بودند. لوازم یدکی خوردرو بنز نیز در این گوشه جای داشته است.
هر سال بناهای تاریخی تهران، شناسنامه‌های شهر تهران دچار آتش‌سوزی و یا به انگیزه‌هایی دچار ویرانی می‌شوند. هر آتش‌سوزی زنگ خطری برای رخدادهای بزرگتر دیگری است که در کمین شهر و شهروندانش نشسته است. مسوولان بایستی بیش از هر زمان دیگر به بازرسی بافت تاریخی بپردازند تا بیش از این آسیب نبینند.
یکی از گنبدهای هشت گنبدان کامل ویران شده‌است
در قاجاری که ورودی به انبار بوده‌است و نیروهای آتش‌نشانی نتوانستند از آن ورود پیدا کنند
ایستگاه آتش‌نشانی که در کنار بنای تاریخی میدان حسن‌آباد جای دارد ولی گفته شده که دیر از آتش‌سوزی آگاهی پیدا کردند
کاغذهای دفتر اسناد رسمی شماره 39 که در آتش سوختند
دفتردار اسناد رسمی 39 که با ناراحتی گوشه‌ای ایستاده‌است
اشکوبه دوم راسته کاموافروشان است که سقف بنا را برای گذر دادن لوله‌های کولرگازی سوراخ کرده‌اند
اوضاع آشفته اشکوبه دوم راسته‌ی کاموافروشان
سیم‌های برقی که هر لحظه امکان جرقه و آتش‌سوزی دارند
سیم‌هایی که رها شده‌اند
لوله‌های کولرگازی که به بخش شیرونی که دارای سقفی چوبی هستند، برده شده‌است
نمای بازتری از بخش شمال غربی میدان حسن‌آباد که در آتش‌سوزی آسیب دید
بخش جنوب شرقی میدان که در دوره پهلوی آسیب دید
گوشه شمال شرقی که آسیب ندیده است
راسته کاموافروشان که صاحبان مغازه با گذاشتن درب‌های کرکره‌ای شناسه اصلی بنا را نیز از بین برده‌اند
فرتور از مارال آریایی است.
0256
