بهتازگی کتابی سرشار از نکتهیابیهای علمی و پژوهشی دربارهی دورهای پُرآشوب از تاریخ ایران منتشر شده است. این کتاب «شاهنامه و پایان ساسانیان» نام دارد و نوشتهی دکتر زاگرس زند، استاد دانشگاه، است. او با ژرفنگریای زمانبَر و روشمندانه، دامنهی آگاهیهای ما را گسترش داده و یادآور ارزشهای کممانند تاریخی شاهنامه شده است. دکتر زند در جایجای کتاب گواه میآورَد که «تاریخنگاری فردوسی نشانگر باریکبینی و اهمیت دادن او به روایت جزییات تاریخی است».
پژوهش تاریخنگارانهی زند و رنجی که برای نوشتن چنین کتاب پُربار و راهگشایی بر خود هموار کرده، اثری ماندگار پدید آورده است. ارزشهای بسیار این اثر را در یادداشتی که دکتر جلال خالقیمطلق در آغاز کتاب نوشته است، میتوان بازشناخت. پیشنهاد ما به دوستداران شاهنامه آن است که خواندن کتاب «شاهنامه و پایان ساسانیان» را از دست ندهند. این کتاب را انتشارات موقوفات دکتر محمود افشار چاپ کرده است. از دکتر زاگرس زند سپاسگزاریم که پاسخگوی چند پرسش ما دربارهی ارزشهای تاریخی شاهنامه بود.
– نخستین پرسشی که بهگمانم باید پیش کشید این است که برای بازسازی و شناخت تاریخ ساسانیان، تا چه اندازه به شاهنامه نیاز داریم؟
– برخی ساسانیشناسان پیشتر به این مساله توجه و اشاره کردهاند که شاهنامه منبع تاریخی باارزشی است. اما برای ارزیابی و سنجش باریکبینانهی دادهها و روایت شاهنامه (که گاه افسانهآمیز، گاه فشرده و گاه مبهم هستند) بررسیها و واکاویهای دقیق و علمی نیاز است که به تمامی انجام نشده است. گاه یک دادهی تاریخی را تنها شاهنامه دارد و در دیگر منابع تاریخی دیده نمیشود. پیشتر برخی ساسانیشناسان گفتهاند که پارهای روایتهای شاهنامه (دربارهی نام شهرها و کسان و سال رویدادها و…) در سنجش با دیگر منابع تاریخی، بیپایه نیست و چهبسا درستتر از روایتهای دیگر نیز باشد، اما اگر از آنها دلیل و سندی برای این سخن میخواستید، نمیتوانستند پاسخ بدهند. برخی از آنها هم چندان توجهی به بخش ساسانیان شاهنامه و ارزشهای تاریخی این متن نکردهاند و تنها گفتهاند که روایت شاهنامه اگر در دیگر متنهای تاریخی آمده باشد، درست است و اگر نه، آن را باید به حساب روایتی ادبی گذاشت و آن را نگاهی احساسی از سوی ایرانیان به گذشتهی تاریخی خود گمان بُرد.
آنچه در بالا آمده است بخشی از گزارشیست با عنوان «فردوسی ایرانیترین تاریخنگار است»، به قلم شهداد حیدری در گفتوگو با زاگرس زند که در تازهترین شمارهی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این گزارش را در رویهی چهارم (شاهنامه) شماره 451 هفتهنامهی امرداد بخوانید.
«امرداد» شمارهی 451 از دوشنبه، 11 بهمنماه 1400 خورشیدی، در روزنامهفروشیها و نمایندگیهای امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.
3 پاسخ
علمی = دانشی ، دانشوَرانه ، دانشوَری
منتشر شدن = پَراکنده شدن ، پَراپخشیدن ، نِشاریدن ( نَشر اربیده ی نِشار است ، نِشار : نِ – شار : نِ = به سوی پایین ، شار = ریختن )
پَر ، پَرا ، پیرا : پیشوند = پیرامون ، دُور و بَر
اهمیت = مَهَندی ، اَهومَندی/ هومَندی ( اَهو / هو = خوب )
جزئیات = پاردِگان ، پَردِگان ، ریزبخشِگان ، پِرگِنان ( پِرجِنه یا بیلیکی = ریز در گویش سِمنانی )، بِسیگان ( بِس در آبِستَن به مینه چیز کوچک :
آبِستَن : آ – بِس – تَن = در تَن چیزی خُرد آمدن)
رستم و نیاکان رستم اهل زابل، سیستان و نیمروز بودند
هومد جان .. مدتی نبودی ، دلمان برایت تنگ شده بود
شما برای زبان فارسی ، یک سرمایه بزرگی می باشی – خدا پشت و پناهت .