بر درگهِ دیرِ مغان

بر درگهِ دیرِ مغان شاپور گشتم معتکف

آب سلامت ریخته، خاک ملامت بیخته! (شاپور تهرانی)

«… در اولِ جلوس شاه عباس در قزوین؛ شاپور را ملاقات کردم و با یکدیگر صحبت‌ها داشتیم، امروز در مراتب حال باطنی و ظاهری ترقی فرموده و اشعار بسیار خوب گفته و الحق هر قسم سخن را چنان‌که باید و شاید می‌گوید. وی به‌غایت سلیم نفس، خوش طبیعت، درویش نهاد، کامل فطرت آمده و تتبع سخن نیز بسیار کرده و با مخلص یاران عراق، اشعار طرحی و غیره بسیار گفته‌است و دیوانش قریب به ده هزار بیت می‌باشد….»¹

این گفتاری از تقی‌الدین اوحدی بلیانی (زاده‌ی 945 خورشیدی- 973 ق) نویسنده‌ی «عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین» بود که در آغاز فرمانروایی شاه عباس صفوی (سده‌ی 10 و 11 هجری) با شاپور تهرانی که هنوز بیست و اندی از زندگی‌اش نمی‌گذشته، دیدار داشته است. برابر با داده‌های گردآوری شده از تذکره‌ها و دفترهای ادبی، ارجاسب پور خواجگی شاپور تهرانی نام سراینده‌ی گمنام عصر صفوی است که امروز جز چند گفتار از کارشناسان و تذکره‌نویسان، سخنی از او در میان نیست. اگرچه نام راستینش به نام نیای او (امیدی تهرانی) ارجاسب گذاشته شده، اما نام او را گاه شرف‌الدین نیز خوانده‌اند که با پاژنام «فریبی» می‌سروده (تنها در سه غزل) و سپس نام شاپور را بر خود نهاده است.

آهِ «فریبی»ِ حزین کرد چو در چمن گذر

کس نشنید بعد از این ناله‌ی عندلیب را

خاندان

پیش از شاپور، کهن‌ترین چهره‌ای که از خاندان او شایسته‌ی بازشناسی است، خواجه شیخ‌علی تهرانی‌ است که در میانه‌ی دوره‌ی تیموری می‌زیسته و چنان‌که از «مجالس‌النفائس» (نوشته‌ی امیر علی‌شیر نوایی) برمی‌آید همچون پدرانش، از بزرگان ری بوده است. او  را سه پسر با نام‌های ارجاسب، لهراسب و گشتاسب بود. از میان آن‌ها خواجه‌ ارجاسب همان است که امیدی نام گرفت و سراینده‌ای نام‌آور شد. در ترجمه‌ای از «مجالس‌النفائس» که به‌وسیله‌ی حکیم شاه‌ محمد قزوینی انجام شده است، امینی چکامه‌سرای هم‌روزگار با امیدی، چون نام‌ برادران خواجه ارجاسب را شنید به طنازی با اوگفت: «مولانا، مادر تو شاهنامه بوده است!»

آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاریست با عنوان «بر درگهِ دیرِ مغان»، به قلم فرشید ابراهیمی که در تازه‌ترین شماره امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه ششم (تاریخ و باستان‌شناسی) امرداد شماره 452 بخوانید.

شماره‌ی 452 هفته‌نامه‌ی به همراه ویژه‌نامه‌ی نوروز و زرتشت‌نامه‌ (48 رویه)، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان است.

خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به مجله‌ی نوروزی و هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.

فروش اینترنتی هفته‌نامه امرداد شماره‌ی 452 به همراه مجله نوروزی 1401 خورشیدی

اشتراک ایمیلی هفته‌نامه امرداد