همزمان با پنجاهمین روز بهار (۱۹ اردیبهشت‌ماه) یادآور آیین قزوینی‌ها برای نیایش باران یا نماز شکرگزاری است. به‌گفته‌ی کارشناسان آیین باران‌خواهی از دوران اشکانیان در قزوین برگزار می‌شده است و هم‌اکنون نیز به عنوان «پنجاه به‌در» از سوی مردم قزوین گرامی داشته می‌شود.
به گزارش ایسنا ۱۹ اردیبهشت همزمان با پنجاهمین روز بهار برای مردم قزوین روزویژه‌ای است، در حالی که در سراسر کشور نوروز با برگزاری سیزده‌به‌در به پایان می‌رسد اما در قزوین دیدوبازدیدها تا «پنجاه به‌در» کم‌وبیش وجود دارد. پنجاه به‌در روزی است که مردم قزوین نزدیک غروب در مصلی جنوبی شهر دور هم گرد می‌آیند و به پاس آیین کهن خود نماز باران می‌خوانند و با خوراکی‌های ویژه‌ی قزوین مانند «دیماج» این روز را کنار هم جشن می‌گیرند.
مراسم باران‌خواهی از سنت‌های کهن مردم، روزی است که با فرهنگ قزوینی‌ها آمیخته شده و یادآور سنت دیرینه مردم این گستره برای طلب باران است که در سال ۱۳۸۹ خورشیدی، در فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسید.
«پنجاه به‌در» آیین باران‌خواهی
محمدحسین سلیمانی، قزوین پژوه و پژوهشگر در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه ریشه‌ی آیین پنجاه‌به‌در به باورهای مردم قزوین به پیش از دوره اسلامی برمی‌گردد، یادآوری کرد: قزوین در نیمه‌ی شمالی فلات مرکزی ایران جای دارد و دارای اقلیم نیمه‌خشک است، همچنین رودخانه دایمی چندانی در حوزه شهر قزوین وجود ندارد و آب در این سرزمین کم است چرا که استقرار قزوین از دید نیاز جمعیتی نبوده بلکه بایستگی‌‌های استراتژیک نظامی باعث بنیادگذاری شهر قزوین شده است.
وی افزود: شهر قزوین در دوره ساسانی با توسعه دژ نظامی ایجاد شد. بنابراین موضوع آب برای زندگی مردم در نظر گرفته نشده بود؛ به همین دلیل در سرزمین کم‌آب قزوین مردمی که گذران زندگی آن‌ها بیشتر از باغ، باغستان و کشاورزی بود؛ همیشه درگیر موضوع آب بودند.
این قزوین‌شناس گفت: آنچه می‌توانیم بگوییم این است که در دوره‌ی ساسانی و اشکانی هرگاه خشکسالی حاکم می‌شد برای گریز از اهریمن خشکسالی، مردم به بیرون از شهر می‌رفتند و در دل باغستان به نیایش می‌پرداختند تا خداوند رحمت و برکت خودش را بر مردم نازل کند، آیین پنجاه به‌در نیز برخاسته از آیین تمنای باران است.
وی ادامه داد: حتی در سال‌هایی که باران به اندازه‌ی کافی می‌بارید و زمین سیراب می‌شد مردم برای سپاسگزای از این داده‌ی خداوندی، در روز ۱۹ اردیبهشت‌ماه در مصلی جمع می‌شدند. قزوین در گذشته ۲ مصلی داشت، مصلی جنوب بیرون دروازه‌ری بود که هم اکنون وجود دارد و دیگری مصلی شمالی بود که در دروازه درب کوشک در محدوده باغستان هزار جریب قرار داشت و هم اکنون از میان رفته است.
سلیمانی در دنباله افزود: به گفته برخی مصلی جنوبی قزوین که امروزه نیز آیین پنجاه به در آنجا برگزار می‌شود روزگاری نیایشگاه آناهیتا یا الهه‌ی آب بوده است اگرچه مستندات کافی در این حوزه وجود ندارد. همچنین درگذشته برخی از مردم نیز بر این باور بودند که امام رضا (ع) در سفر به قزوین در مسجدی در مصلی جنوبی نماز خواندند و این محل به گونه‌ای نیایشگاه عارفان بوده است، گذشته از اینکه مستندات کافی برای این موضوع هم وجود ندارد اما مردم باورهای مذهبی بسیاری در این‌باره دارند.
وی یادآور شد: با اینکه بسیاری از باورها در گذر زمان یا به سبب دگرگون‌شدن شیوه‌ی زندگی، از آداب و رسوم ما کنار گذاشته شده اما پنجاه به‌در آیینی است که مردم قزوین هنوز آن را برگزار می‌کنند و در دوره‌ی اسلامی همچنان این آیین نگاه داشته شده است.
این قزوین پژوه ادامه داد: بنابر این آیین، در پسین (:عصر) روز ۱۹ اردیبشهت، مردم قزوین به پاس آیین نیاکان به مصلی جنوبی شهر می‌روند و بساطی پهن می‌کنند؛ آش رشته، دیماج و هندوانه از غذاهای این حضور چندساعته در باغستان است؛ همچنین در این مراسم ۲ رکعت نماز در تمنای باران یا برای سپاسگزاری از داده‌های خداوندی می‌خوانند.
ادامه دیدوبازدیدهای قزوینی‌ها تا پنجاه به‌در
وی در ادامه گفت: باورهای دیگری نیز در این روز وجود دارد، مردم سنگ یا مُهری را به دیوار آب‌انبار موجود در مصلی می‌چسبانند و نیت می‌کنند، آن‌ها بر این باور هستند که اگر سنگ به دیوار آب‌انبار چسبید حاجت آن‌ها در همان سال اجابت می‌شود و اگر نچسبید سال بعد این کار را تکرار می‌کنند؛ این باور در دایره باورهای فرهنگ عامه قرار می‌گیرد.
سلیمانی یادآوری کرد: در روز نخست نوروز نیز دیدوبازدیدهای مردم قزوین محدود به آغاز سال تا ۱۲ فروردین نیست، بلکه مردم قزوین از نیمروز ۱۲ فروردین دیدوبازدیدها را متوقف و از ۱۴ فروردین‌ماه آن را از سرگرفته و تا پنجاه به‌در همچنان به دید وبازدید می‌روند، که بیشتر دیدوبازدیدها در این روزها از آشنایان دور است.
وی در پایان افزود: به‌تازگی برخی مسوولان مطرح کرده‌اند که روز پنجاه به‌در را به روز باران تغییر نام دهند و در تقویم ثبت کنند، اما به باور من اگر توانستند نام روز سیزده به‌در را با نام روز طبیعت جایگزین کنند آن زمان می‌توانند نام «پنجاه به‌در» را به نام «روز باران» تغییر دهند، بنابراین بهتر است به جای تغییر نام‌های تاریخی برای توسعه فعالیت‌های فرهنگی و هنری در کهن‌شهر قزوین کوشش شود.
