زنده‌نام محمدعلی اسلامی ندوشن در کتاب «نوشته‌های بی‌سرنوشت» می‌گوید: انسان خوب در شاهنامه چگونه کسی است؟ انسانی است که به زحمت می‌شود گفت که با امروز مناسبت دارد. کما آنکه حتی در آن زمان‌ها هم کسانی که در شاهنامه به خوبی شناخته شده‌اند، جای محکمی در زندگی نیافته‌اند. کمابیش همه‌ی آن‌ها خیلی زود مرده‌اند و آن تعداد کسانی هم که زندگی کرده‌اند زندگی آن‌ها با کشمکش و رنج همراه بوده است.
به هر حال برای ما که در کار بدرود با گذشته هستیم، خالی از فایده نیست که ببینیم گذشتگان نسبت به انسان خوب و انسان بد چه دیدگاهی داشته‌اند، زیرا شاهنامه چکیدهی فرهنگ و فرزانگی ایران پیش از اسلام است و تنها در این کتاب است که ما می‌توانیم به ذخیره‌ای از تجربه‌ها و آمیخته‌های پدران خود در طی نزدیک دو هزار سال دست یابیم.
در اینجا از چند تن از برجستگان شاهنامه بر پایه‌ی بازگفت اسلامی ندوشن یاد می‌کنیم:
نخست فریدون: نخستین این انسان‌های خوب فریدون است که او را (فریدون فرّخ) خوانده‌اند. این مرد که زندگی شگفت‌آوری دارد، مدتی پنهانی زندگی می‌کند، مانند دانه‌ای که باید چندی زیر زمین بماند تا به ثمر برسد و بَر بدهد. حتی مادرش از او دور است و گاوی او را در کودکی شیر می‌دهد. پس از آنکه به سن رشد رسید، جانش را بر کف دست می‌نهد و به هم‌دستی کاوه بر ضد ضحاک به پای می‌خیزد. همبستگی این دو همبستگی عجیبی است، همبستگی جوانک مطرودی است با آهنگری بینوا، بر ضد بزرگ‌ترین قدرت زمان.
ولی سرانجام فریدون پیروز می‌شود، زیرا دیگر وقت آن است که نیکی بر بدی پیروز شود. خوبی فریدون در چیست؟ نخست در آن است که نمایندهی شر یعنی ضحاک ماردوش را از میان برمی‌دارد. پس از آمدن او و رفتن ضحاک، زمانه بی‌اندوه می‌شود و مردم راه ایزدی در پیش می‌گیرند و دل از داوری‌ها می‌پردازند، یعنی اختلاف‌های خود را کنار می‌گذارند، و فرزانگان شادمان می‌شوند.
روش فریدون در پادشاهی آن است که گرد کشور می‌شود و هر جای ناآبادی را که دید آباد می‌کند و هر بیدادی وجود داشت در رفع آن می‌کوشد. بدین‌گونه در زمان او کشور خرم می‌شود و به جای علف‌های هرزه سرو و گلبن می‌روید …
آنچه در بالا آمده است بخشی از گزارشی‌ست با عنوان «شاهنامه چکیدهی فرهنگ و فرزانگی ایران‌زمین» به قلم آناهید خزیر که در تازه‌ترین شماره امرداد چاپ شده است.
متن کامل این گزارش را در رویه‌ی چهارم (ادب و هنر) امرداد شماره 454 بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 454 از دوشنبه، نوزدهم اردیبهشت‌ماه، 1401 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان خواهد بود.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
