یک عمرِ پربار فرهنگی

29 سال پیش در تاریخ 22 امرداد 1368 استاد علی سامی-محقق، نویسنده و مدرس، پس از یک عمر پربار فرهنگی در سن80 سالگی چهره در نقاب خاک کشید. نام خاندان سامی در تاریخ و فرهنگ چندین دهه اخیر فارس، نامی همراه با شعر و ادب و فرهنگ است، چرا که تا چهار نسل از اعضای این خانواده دارای عنوان علمی و ادبی و در زمان خود مرجع خدمات فرهنگی بوده‌اند.

نخستین فرد نامور خانواده سامی، ملاآقا بابا سامی از دانشمندان و شعرای قرن سیزدهم هجری بود و دومین فرد سرشناس از این خاندان آخوند مولی علی فرزند ملا آقا بابا، از فقها و فضلا و متکلمین قرن سیزدهم و اوایل سده‌ی چهاردهم و سومین فرزند نامور این خاندان آقا بزرگ سامی فرزند غلامعلی بود که از دانشمندان معاصر و از پیش قدمان نهضت آزادیخواهی و خدمات فرهنگی به شمار می‌آید و به مدت 40 سال با سمت دبیری در دبیرستان‌ها، به تدریس ادبیات فارسی و علوم عربی و فقهی مشغول و همچنین در نقاشی و مینیاتورسازی استاد بود.

مرحوم استاد علی سامی فرزند آقا بزرگ از دانشمندان و محققین پرکار فارس در سال 1289 شمسی در شیراز و در خانواده‌ای کازرونی الاصل (سلسله موالی کازرون) زاده شد. ایشان پس از تحصیلات مقدماتی، در رشته تاریخ و ادبیات و باستان‌شناسی مشغول تحصیل و هم در آن زمینه به کار مشغول شد و علم و عمل را در هم آمیخت. مشاغل گوناگون فرهنگی را یکی پس از دیگری گذراند و در هر کدام منشاء خدمات موثر گردید. برجسته‌ترین مشاغل اداری ایشان ریاست اداره باستان‌شناسی فارس و بنگاه علمی تخت جمشید و کاوش‌های علمی پاسارگاد و تپه‌های پیش از تاریخ اطراف مرودشت بود، که از اسفندماه 1318 تا 1340(سال بازنشستگی) به آن‌ها اشغال داشت.

وی اقدامات شایان توجهی در قسمت کاوش‌های علمی و تحقیقات باستان‌شناسی و تعمیر و مرمت تکایا و آثار باستانی انجام داده که از آن جمله کاوش‌های مهم در تخت جمشید و تعمیر مدرسه خان و مرمت تکایا و آرامگاه‌های بزرگان و عرفای شیراز است که شرح آن‌ها در کتاب گزارش‌های باستان‌شناسی، مجلد دوم و سوم آمده است. استاد سامی در طول حیات خویش سخنرانی‌های سودمندی در مجامع بزرگ فرهنگی و دانشگاهی ایران و خارج داشتند و تألیفات محققانه‌ای در فن خود فراهم و علاوه بر این‌ها سلسله مقالاتی در مجلات و روزنامه‌های وزین علمی منتشر کردند.

مرحوم سامی که گه گاه هم به سرودن شعر می‌پرداخت، سال‌های بازنشستگی را به تدریس در دانشگاه شیراز و تألیف و پژوهش گذراند، که بخشی از آثار چاپ شده ایشان به این شرح است: کتاب تمدن هخامنشی 3جلد -پارس در عهد باستانی –گزارش‌های باستان شناسی -روزها و یادها -تمدن ساسانی 3جلد -نقش ایران در فرهنگ اسلامی -مقام دانش در ایران باستان -خط و تحول آن در شرق باستان -آثار باستانی جلگه مرودشت و غیره.