کویر «ورزنه» بخشی از استان اصفهان است. چیزی نزدیک به صدکیلومتر دورتر از شهر اصفهان روستایی به نام ورزنه دیده می‌شود و کویری که هم‌نام روستا، «کویر ورزنه» نامگذاری شده است. از کویر ورزنه تا باختر استان یزد نیز دوری‌ای 150 کیلومتری است. پس می‌توان چنین پنداشت که ورزنه میانه‌ی دو استان اصفهان و یزد جای گرفته و زیبایی شگفت‌انگیزی به آن بخش از کشورمان ارزانی داشته است. آن زمانی هم که تالاب گاوخونی و رودخانه‌ی زاینده‌رود پُرآب بود و دیدنی‌هایش چشمان هر نگرنده‌ای را خیره می‌کرد، کویر ورزنه ارزش افزون‌تری از دید گردشگری داشت. از این کویر تا شهرهای اردستان و انارک و شهرضا، فاصله‌ی چندانی نیست.
کویر ورزنه به نامی دیگر هم شناخته شده است و آن را «کویر خارا» نامگذاری کرده‌اند؛ هرچند برخی نیز خارا و بیابان آن را با کویر ورزنه یکی نمی‌دانند و این دو را دو گستره‌ی جدا گمان می‌برند. از کویر خارا تا کویر ورزنه 30 کیلومتر دوری راه است. گستردگی این کویر زیبا نزدیک به 17 هزار هکتار است.
آن‌چه کویر ورزنه را ویژگی‌ای کم‌مانند می‌دهد تپه‌های ماسه‌ای آن است. هر کدام از آن برجستگی‌های طبیعی شکل‌های گوناگونی دارند؛ برخی هلالی‌اند و برخی هرمی. از این‌رو ورزنه در میان کویرهای ایران در شمار زیباترین‌ها است. اما با خشک‌شدن بخش‌های فراوانی از زاینده‌رود و تالاب گاوخونی، ورزنه نیز پاره‌ای از جاذبه‌های گردشگری خود را از دست داده است. یکی از سبب‌های رویش گیاهان و گِردآمدن حیات وحش در کویر ورزنه، بودن همان دو رودخانه و تالاب بود. با خشکیدن آن دو، گیاهان نیز سر برنمی‌آورند و حیات وحش نیز کمیاب می‌شود. زیست‌بوم ایران در بخش‌هایی، بر اثر خشکسالی، به چنین حال و روزی افتاده است!
به سبب تپه‌های ماسه‌ای ورزنه است که گردشگران امکان آن را می‌یابند تا به سرگرمی‌های ورزشی‌ای مانند سواری با موتورهای چهارچرخ و شترسواری و آفرودسواری را تجربه کنند و روزهای خوش و به‌یادماندنی را در کویر ورزنه بگذرانند. آن‌هایی هم که دل و شهامت چنین سرگرمی‌های پُرخطری را ندارند، می‌توانند با کویرگردی شادمانی دیدن کویر را تجربه کنند.
از پوشش جانوری کویر ورزنه یاد کردیم. در آن‌جا روبه‌ها و سارگپه‌ها تماشایی‌اند و شمار دیگری از حیات وحش. از چند دیدنیِ دیگر پیرامون کویر ورزنه هم باید یاد کرد. یکی برج کبوتر قورتان است و دیگری قلعه قورتان و نیز قلعه خرگوشی. برج قورتان از دید مهرازی کم‌مانند است. نمای بیرونی آن هیچ برآمدگی‌ای ندارد. بلندایی نزدیک به 30 متر دارد و از 12 پره‌ی نیم‌دایره‌ای شکل گرفته است. قورتان برجی کبوترخانه‌ای است. قورتان شاید تنها برج کبوترخانه‌ای ایران باشد که هنوز کبوترها در آن لانه می‌کنند.
ارگ یا قلعه قورتان نیز دیرینگی‌ای 1100 ساله دارد و در روزگار فرمانروایی آل‌بویه ساخته شده است. هر دو اثر، کبوترخانه و قلع قورتان تا کویر ورزنه 20 کیلومتر دوری دارند. قلعه خرگوشی نیز در 60 کیلومتری کویر ورزنه، یک کاروانسرای سنگی است که به روزگار چیرگی صفویان بر ایران ساخته شده است.
درباره‌ی ریشه‌شناسی نام ورزنه چنین گفته‌اند که به معنای «کِشت دانه» و یا شاید «کار بر روی زمین» است. به هر روی، این نامگذاری با پیشه و کار مردم ورزنه تناسب دارد. آن‌ها مردمانی کِشت‌ورز و کشاورز هستند، افزون بر این که در ساخت صنایع دستی، چیره‌دست‌اند و پارچه‌بافی سنتی در آن‌جا رونق بسیار دارد. از دید تاریخی نیز ورزنه روستایی کهن به‌شمار می‌رود پُل کهن ورزنه، کاروانسرای شاه‌عباسی آن، بادگیرهای دیرینه‌سال و آب‌انبارهای فراوان، گویای دیرینگی این روستا است. افزون بر آن از کبوترخانه‌هایی باید یاد کرد که نام و نشان آن‌ها در ورزنه فراوان است.
هوای کویر ورزنه در شب‌ها سرد است؛ به‌ویژه در پاییز و زمستان که سرما تا منفی 10 درجه هم می‌رسد. اما تابستان‌های ورزنه دلخواه است و بهترین زمان برای رفتن به آن‌جا در همان فصل تابستان است.
* یاری‌نامه: تارنمای کجارو، ویکی‌پدیا
