ماجرای تاریخی بودن یا نبودن سنگنگارههای بهدستآمده در غار علیصدر پس از بررسی و پژوهش از سوی کارشناسان و باستانشناسان سرانجام روشن شد.
سنگنگارههایی که تیرماه 1401 خورشیدی، برای نخستینبار از سوی فواد رضاپور (غارنورد) که هنگام نقشهبرداری غار و کشف مسیرهای تازه، در بخش ورودی کهن غار متوجه آنها شده بود، مطرح شدند و اسماعیل همتی ازندریانی (باستانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان) بر دیرینگی آنها پافشاری داشت و عنوان کرد: «با توجه به بررسیهای آغازین که در سال ۱۴۰۰ برای نقشهبرداریهای سه بعدی از کار انجام دادیم، متوجه شدیم نزدیکبه ۲۵ تا ۳۰ نقش در رنگمایه (:طیف)های گوناگون روی دیوارههای غار علیصدر شناسایی شده که رنگمایه سبز، نارنجی، زرد و سیاه دارد، این نقاشیها ارزشمند بوده و در چندگونه نقش دیده میشوند، مانند انسان کمان بهدست در حال شکار، گوزن، بزسانان و انسان سوار بر اسبسانان. این نقاشیها از دوران پیش از تاریخ و زمانی که انسانها زندگی خود را از طریق شکار میگذراندند، برجای مانده است. آنها این نقاشیها را درون غار زمانی که آب کمتری در غار بوده، کشیدهاند.»
به گزارش ایلنادر همین راستا حامد وحدتینسب، انسانشناس و باستانشناس پیش از تاریخ، با اشاره به شباهت یکی از گوزنهای نقاشی شده بر روی دیوار غار علیصدر با نقاشی صخرهای، نقش گوزن هومیان در کوهدشت لرستان، گفته بود: «به طرز مشکوکی بیش از اندازه این دو تصویر همانندی دارند. در واقع گوزن غار علیصدر کپی عینبهعین گوزن هومیان است. به طور قطع میتوان گفت نقشهای غار علیصدر تقلبی هستند».
با وجود این دیدگاهها، علی مالمیر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری وصنایعدستی استان همدان، بر بایستگی بررسی و انجام کارشناسی بر روی این سنگنگارهها پافشاری داشت تا شاید بتوان یکبار برای همیشه تکلیف پروندهی سنگنگارههای غار علیصدر را که از چندین سال پیش نیز مطرح و به بیراهه رفته بود را روشن کرد. در همین راستا مالمیر دراینباره به ایلنا گفت: برپایهی گفتهی کارشناسان و باستانشناسان که پس از بررسی نگارههای روی دیوار غار علیصدر صورت گرفته، عنوان شده که این نقاشیها باستانی نیستند. گویا این نقاشیها در گذشته بهدست مردم بومیی کشیده شدهاند و به هیچروی نگارهی دیواری پیش از تاریخ نیستند.
ثبت جهانی هگمتانه و چالشهای پیش رو
پروندهی ثبت جهانی «منظر تاریخی، شهری هگمتانه تا همدان» ترکیب یک گسترهی تاریخی، بازار و بافت است و میتواند آمیزهای (:تلفیقی) از ثبت جهانی استانهایی مانند خوزستان، یزد و اصفهان بهشمار رود. در این میان دو موضوع مشارکت دستگاههای اجرایی و پذیرش جامعهی بومی را از شوندهای مؤثر در ثبت جهانی پرونده هگمتانه است.
مالمیر دربارهی واپسین کارهای انجام شده برای تکمیل پرونده ثبت جهانی «منظر تاریخی، شهری هگمتانه تا همدان» گفت: آنچه که روشن است آن است که پروندهی یاد شده تا پایان سال میلادی 2022، فرستاده خواهد شد. تاکنون نزدیکبه ۶۰ درصد پروژهی حذف سواره از هسته مرکزی هگمتانه انجام شده است و تا یک ماه آینده از سوی شهرداری تکمیل میشود. موضوعی که در دستور کار است ساماندهی جدارههای خیابانهایی است که در عرصه جای دارند. همچنین ساماندهی بازار را در دستور کار داریم. نهادها و ارگانهای در پیوند با این برنامه نیز همکاریهای بایسته را در اینباره دارند. از آنجایی که کار در میدان و دیوارهها و بازار از دیدِ حجم بالاست نیاز است تا بیدرنگ این کار را آغاز کنیم. درواقع میتوان گفت، مانع غیر قابل حل نداریم. رفع برخی از کارها به زمان نیاز دارد. شورای شهر و شهرداری نیز آمادگی خود را اعلام کردهاند و خواستار آغاز هرچه سریعتر ساماندهیهای بایسته هستیم تا امور برای ورود ارزیاب یونسکو فراهم شود چراکه حضور بعدی ارزیاب در ایران برای بررسی هگمتانه خواهد بود.
کاوشهای باستانشناسی
مالمیر همچنین به انجام کاوشهای باستانشناسی برای شناسایی شهرهای زیرزمینی و دستکندهای تازه در همدان خبر داد و گفت: کاوش در دستکند دهبنه، دستکند وسمق از اولویتهای کاوش باستانشناسی استان است. در این راستا پایگاه دستکند سامن راهاندازی شده و با توجه به فعالیت پایگاه در دو دستکند و شناسایی سه دستکند دیگر که دربردارندهی دستکند آبرومند نیز میشود و بررسی و شناسایی آغازین در آن انجام شده، میتوان تبدیل به یکی از استانهایی شد که بر روی دستکندها متمرکز شده است. شاید بتوان بر روی ثبت زنجیره دستکندها نیز متمرکز شد.
البته به گفتهی او، بیشتر دشواریهای حوزهی باستانشناسی برآمده از کمبود اعتبارات است. در این راستا پیوستگی (:تداوم) کاوشهای هگمتانه نیز در اولویت کاری استان جای دارد.
