درختان کنتورهای طبیعی هستند که هوشمندانه میتوانند هدررفت آبهای سطحی و زیرسطحی شهری و روستایی را هشدار دهند.
نوذر نوذری دانشجوی دکتری عمران آب در گفتوگو با خبرنگار امرداد نتایج پژوهشهای شش سالهی خود در زمینه درختان چنار تهران که در مجلات معتبر علمی منتشر شده است را ارایه کرد. وی بیان داشت: درختان بومی کنتورهای طبیعت برای نمایش وضعیت آب و خاک با کمک ریشههایشان است. کنتور طبیعت هوشمندانه بدون مصرف هیچگونه انرژی میتواند مدیریت منابع آب سطحی و زیر سطحی در سطح شهرها و روستاها را نشان دهد. از طرفی هدر رفت آب از راه لولههای آب سالانه حدود 30 درصد که به صورت نشت است. این نشت آب یا ترکیدگی شبکه آب شهری در کنار درختان اثرات تدریجی و فوری بر روی درختان بومی ایجاد میکند که موجب کجشدگی درختان میشود. در بسیاری از مناطق نقش درختان فقط در مدیریت آب نیست و به تصفیه هوا و بهینهسازی مصرف انرژی و.. نیز کمک میکنند. در این تحقیق با اپلیکیشن درختبان که قبلا توسعه داده شده بود تمام تغییرشکل درختان کجشده بررسی و مشخص شد هیچکدام از این کجشدگی درختان بومی ربطی به نور و باد و عوامل جوی مانند برف و باران و… دیگر ندارند. با توجه به عدم آمار دقیق به جمعآوری داده ها از طریق گزارشات و مشاهدات عینی پرداخته شد.
دکتر نوذری در ادامه افزود: ریشه درختان نقش جذب املاح و انتقال وزن درخت به زمین را به عهده دارد و این خاک است که ریشه درخت برای جذب آب و املاح در آن رشد میکند. در تحقیقات خلاقانه معمای الگوی کجشدگی زیگزاگ درختان چنار ولیعصر با استفاده از مقایسه سازههایی مانند تیر چراغ برق، علایم راهنمایی و رانندگی و تابلوهای شهری و … مقایسه شده است تا نقش نیروهایی مانند آفت و باد و نور خورشید که میتوانند باعث کجشدگی شوند حذف شوند زیرا که بر روی این سازهها که موجود زنده نیستند اثر ندارد و با مدلسازی با نرمافزار آباکوس نقش نشست خاک در اثر آب را به عنوان دلیلی برای کجشدگی درخت تایید شد.
وی با اشاره به کمبود منابع آب بیان داشت: بحران آب مسالهای نیست که تازگی داشته باشد ایران از گذشته سرزمین کم آب بوده و مردم برای استفاده از آب آداب و رسوم خاصی داشتند. بحران ریزگردها و تغییر اقلیم و گرمایش جهانی و نشست خاک در اثر برداشت بیرویه سفرههای زیرزمینی را باید به بحران آب افزود. نتایج تحقیق مشخص نمود در شهر تهران فرمت زیگزاگی کج شدن درختان برای نشست یک درخت و اثر متقابل درختان در فاصله نزدیک آن است بطور مثال اگر بخواهیم درک احساسی ساده از این موضوع داشته باشید انگشتان دست خود را به علامت پیروزی در بیاورید و یک انگشت را به جلو ببرید انگشت دیگر خودبخود به عقب میرود.الگوهای کج شدگی یکطرفه مربوط به مشکلات آب و خاک و بدلیل فاصله عدم تاثیر بر روی هم به یک جهت کج شدهاند. این الگوها که بدلیل خاک و آب ، فاصله از یکدیگر است حتا بر روی سازههای دیگر نظیر تابلوها و علایم راهنمایی رانندگی و … نیز تاثیر دارد. در شهر تهران ایستگاههای مترو بدلیل شیوه اجرا دارای نشست خاک است که با مشاهده درختان اطراف آنها مشاهده میشود درختان کهنسالی وجود ندارد و حتا امکان سقوط درختان در هنگام زمین لرزه بدلیل پدیده روانگرایی خاک وجود دارد که در کشور استرالیا در گذشته نیز بوجود آمده است و این نشست خاک خود شهر تهران از جنوب به سمت شمال تهران را نیز میتوان در تعداد بسیار که درختان کهنسال در مناطق جنوبی شهر مشاهده کرد این مساله مختص خیابان ولیعصر نیست و درختانی که در املاک اشخاص و جدا از سیستم انتقال آب سطحی و در پارکهای جنوب شهر هستند نیز میتوان مشاهده کرد که نشان از شدت مشکل است. این حوادث برای شهر تهران بررسی شده است اما قابل تعمیم به همه شهرها است زیرا تنها راه حل پس از کجشدن بیش از حد درختان قطع آنها در شرایط فعلی است ولی با برنامهریزی میتوان آنها را حفظ کرد.
دکتر نوذری دربارهی نقش کلیدی درختان در مدیریت منابع آب گفت: درختان با کمبود آب دچار خشکی و نشست خاک و با آبیاری بیش از حد نیز امکان کجشدگی به دلیل کاهش نیروی برشی خاک و بیرون آمدگی ریشه از درون خاک و کاهش ظرفیت باربری خاک را دارند. حال اتفاق دیگری که در شهرها بوجود میآید ترکیدگی شبکه لوله آب شهری باعث آبشستگی خاک و کجشدگی درختان میشود که نیازمند بازنگری در آیین نامههای اتفاقات آب و فاضلاب شهرها برای حفاظت از درختان میدهد. با این شیوه افراد معمولی یا ماموران به راحتی با بررسی الگوریتمهای خاص به بررسی کجشدن درختان در یک ناحیه خاص شک کرده و بررسی نمایندکه آیا مشکل مربوط به مدیریت منابع آب یا ترکیدگی و نشت لوله آب و یا نشست خاک است و نیازمند تجهیزات مدرن و پیشرفته نیست. این تحقیق برای اولین بار در دنیا و در شهر تهران انجام شده است که با توجه به عدم گزارش این مشکل سالها به جمعآوری دادهها و بررسی دقیق حوادث و حضور در محل بوده است.
4 پاسخ
فکر کنم با مهاجرت افغانها و افزایش جمعیت خودمون هیچ راه حلی پیدا نشه
روزگارتان نیک باشد.جناب فرشید سیروس. مهاجرت افغانها و افزایش جمعیت چه ربطی به کج شدن درختان دارد؟! جناب نوذری در مورد درختان چنار نظرات و تحقیقاتی انجام داده اند که برای آنها فقط نوع کاشت و خاک و جنس درخت حائز اهمیت میباشد. شما در سطح شهر تهران اگر بچرخید و اتفاقی درختانی را مشاهده کنید متوجه میشوید که در دوره هایی نهالها چند مدل میباشند و حتی به فروش میرسند برای مثال درخت کاج را میگویم یک مدل آن اصلا جنس و مدل این نوع کاج کج است یعنی نهال به مرور بصورت کج رشد میکند. نوعی دیگر از کاج سوزنی است که قامتی زیبا و بلند و صاف دارند و شما در پارکساعی میتوانید نمونه هایی را به چشم ببینید حتی کاجهای کج را خیلی واضح کج میباشند.مدلهای دیگر کاج هم هست که صاف رشدمینمایند. ما انواع سرو را هم در پارک ساعی میتوانیم ببینیم. به نظرم نهال چنارها هم از انواع خاصی میباشند. اما افراد عادی متوجه تفاوت این نهالها نمیباشند. در هرصورت خیلی مسخره است که جنس گیاه را ربط به مهاجرت انسانهای زحمتکش افغانی بدهیم. پس بهتراست کلامم را بسنده کنم و بیاییم کمی بهتر به آن درختان زیبا بیاندیشیم. سپاس از شما.
فوق العاده تحقیق عالی و تأثیرگذاری بود ممنون از زحمات شما آقای دکتر نوذر نوذری
زندهباد. جوامع به این تحقیقات نیاز دارن. دست مریزاد. لذت بردم.