دهش و پایمردی ارباب رستم گیو، از نامداران و نیکوکاران بزرگ جامعه‌ی زرتشتی، آثار بسیاری در شهر یزد، زادگاه ارباب گیو، برجای نهاده است. یکی از آن‌ها آب‌انباری است که آن را شاهکار «هنر آب و آب‌انبارسازی» دانسته‌اند.
زنده‌یاد رستم گیو، در سال 1267 خورشیدی زاده شد، 27 سال فرنشین انجمن زرتشتیان تهران بود و چند دوره نماینده‌ی مجلس شورای ملی و نیز نماینده‌ی مجلس سنا. او بنیان‌گذار «بنیاد رستم گیو» در سال 1337 خورشیدی است. آثار نیک و گرامی ارباب گیو تنها در یزد نیست و در تهران، کرمان، شیراز و حتا بیرون از ایران (در آمریکای شمالی) نیز با دهشمندی بی‌دریغ خود، بناها و آثار نیکوکارانه‌ای را پی افکنده است. او در مهرماه 1359 خورشیدی، چشم از جهان فروبست.
از دهش‌های بسیار ارباب رستم گیو در یزد، همان‌گونه که اشاره کردیم، یکی نیز سازه‌ی آب انبار است. این سازه در محله‌ی دستوران شهر یزد ساخته شده است، اما زمان ساخت آن در نوشته‌ها یکسان نیست و آشفتگی بسیاری در آن‌ها دیده می‌شود. برخی آن را آب‌انباری ساخته‌شده در دوره‌ی قاجار به سال 1281 خورشیدی دانسته‌اند! شماری آن را به سال 1320 خورشیدی نسبت داد‌اند و شماری دیگر 1323 برشمرده‌اند. به هر روی، ساخت این سازه دو سال به درازا انجامیده است و گویا تاریخ درست بنای آن به سال 1323 خورشیدی بازمی‌گردد (هرچند این تاریخ نیاز به بررسی افزون‌تر دارد.)
آب انبار رستم گیو گنبددار است و چهار بادگیر بسیار تماشایی در گرداگرد آن دیده می‌شود. گنبد آن، آجرفرش است. خزینه یا مخزن آب‌انبار استوانه‌ای است و گنجایش نزدیک به 2300 متر مکعب آب را دارد. ژرفای مخزن به 15 متر می‌رسد. همه‌ی سازه از ملات ساروج ساخته شده است و سردر آن از کادربندی چشمگیری برخوردار است. آجر به‌کار رفته در آن، در اصطلاح سازه‌ای، آجرِ فرشی است که در ساخت آب‌انبارها به‌کار می‌رفته است. دو دهانه‌ی آب‌انبار نیز رو به دو سوی محله گشوده شده است.
این که مهراز (:معمار) آب‌انبار گیو چه کسی بوده است؟ باز سخن‌ها همانند نیست. برخی مهراز سازه را استاد علی‌اکبر آخوندی دانسته‌اند و این آب‌انبار را نخستین کار او برشمرده‌اند؛ برخی دیگر از استادی به نام محمدابراهیم خرمشاهی یاد کرده‌اند و گفته‌اند که او آب‌انبار گیو را طراحی کرد. به هر روی، این سازه‌ی زیبا و کارآمد در دی‌ماه 1375 خورشیدی، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
در روزهای آغازین سال 1397 خورشیدی، کارهای باززنده‌سازی و بازسازی راهی که از آب‌انبار رستم گیو تا آتشکده امتداد داشت، به‌دستیاری شهرداری یزد انجام شد و کارهایی مانند اندود کاه‌گِل دیوارها، ازاره آجری پای دیوارها، شن‌ریزی و نمونه‌های دیگری همانند آن، انجام گرفت. طرح بهسازی و باززنده‌سازی آب انبار نیز در امردادماه همان سال به پایان رسید. پیش از آن (در سال 1394) خبرها از دست‌درازی و خط‌نویسی روی بدنه‌ی آب‌انبار گیو حکایت داشت. در آن زمان کنشگران میراث فرهنگی یزد خواستار پیگیری این کار و پاک‌کردن نوشته‌ها شدند (گزارش تارنمای پیام ساختمان). با ثبت ملی آب‌انبار ارباب رستم گیو، نگاهبانی و محافظت از آن اهمیت بیش‌تری یافت و نشانه‌ای از میراث هنری و تاریخی شهر یزد شناخته شد.
چند اشاره دیگر به آب‌انبار ارباب گیو بایستگی دارد. یکی این‌که این سازه بر روی زمینی از خاک رُس ساخته شده است. دیگر آنکه طرح گنبد آن به شکل درخت سرو است که در فرهنگ ایرانی نماد و نشانه‌ی جاودانگی شناخته می‌شود. همه‌ی این‌ها سبب شده گردشگران ایرانی و بیگانه‌ای که راهی شهر یزد می‌شوند تا کهن‌ترین شهر خشتی جهان را از نزدیک ببینند، تماشای آب انبار گیو را از دست ندهند. از این‌رو، سازه‌ی یادشده را «نماد» آب‌انبارهای یزد باید دانست و جلوه‌ای از توانایی‌های گردشگری این شهر. فضای پیرامونی این آب انبار، سنتی و بسیار تماشایی است؛ هرچند تا پیش از باززنده‌سازی، بهسازی و محوطه‌پردازی، زیبایی آن از چشم دور می‌ماند. اما اکنون بازسازی‌ها در متراژی نزدیک به یک‌هزار و 600 متر در این سازه و پیرامون آن، هنر سنتی استادان مهراز یزد و نیز هنر والایی که در ساخت این آب‌انباری به‌کار رفته را نمایان‌تر کرده است.
*یاری‌نامه؛ تارنماهای: آنلاین‌یزد؛ یزد فردا و تسنیم.
