تالاب‌های همدان گذرگاه کمیاب‌ترین پرندگان کوچ‌رو

استان همدان دارای  27 تالاب است که از این میان پنج تالاب طبیعی و چهار تالاب نیز در بخش شکار ممنوع جای می‌گیرد. در این تالاب‌ها بیش از 40 گونه پرندگان در آبگیرها و کنار آبگیرها شناسایی شده است. هر ساله پرندگان کوچ‌رو در فصل کوچ به سوی تالاب‌های استان همدان می‌آیند. در میان آن‌ها شماری از گونه‌های بسیار کمیاب جهانی دیده می‌شود. از این‌رو، بایسته است که صید و شکار در این گستره‌های آبی برپایه‌ی مقررات قانونی باشد. اما خشک شدن شماری از تالاب‌های استان در پی سال‌های خشکسالی و از میان رفتن پوشش گیاهی، پیامدهای زیست‌بومی جبران‌ناپذیری داشت. یک نمونه‌ی آن رفتن پرنده‌ی «میش‌مرغ» برای همیشه از تالاب‌های این استان است.
کاهش بارندگی‌ها و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبی، تالاب‌های استان همدان را مانند دیگر تالاب‌های کشور تهدید می‌کند. تالاب‌های آق‌گل، آبشینه، شیرین‌سو، پیرسلمان، چم‌شور و وسج از مهمترین تالاب‌های استان همدان به شمار می‌آیند.

تالاب آق‌گل

تالاب آق‌گل؛ با گستره‌ای 830 هکتاری در گروه تالاب‌های طبیعی جای می‌گیرد. این تالاب در 20 کیلومتری شمال شرقی شهر ملایر، در جنوب شرقی روستای «کرد خورد» است و با توجه به بافت تالاب و بررسی‌های زمین‌شناسی، پیشینه‌ای 40 هزار ساله برای آن می‌شناسند.
تالاب آق‌گل در مرز دو استان همدان و مرکزی جای گرفته و در سیاهه‌ی آثار ملی به ثبت رسیده است. اما بخش شدن تالاب میان آن دو استان دشواری‌هایی را پدید آورده است. به گونه‌ای که به سبب اختلاف میان مسوولان دو استان حق‌آبه‌ی آن به‌درستی تامین نشد و سبب خشکی آن شده بود. اما خوشبختانه بارندگی‌های امسال تالاب را از نابودی نجات داد.
تالاب آق‌گل یکی از غنی‌ترین آبگیرها غرب کشور از دید مواد غذایی برای پرندگان بومی و کوچ‌رو است. در این تالاب بیش از 5000 گونه پرنده‌ی آبزی و کنار آبزی مانند: مرغابی، غاز خاکستری، تنجه، انواع اردک، لک‌لک و حواصیل دیده شده است. افزون‌بر اینکه پرنده‌ی پلیکان سفید که بیشتر در دریاچه‌های ارومیه، بختگان و هامون دیده می‌شود، در پاییز 1387 در تالاب آق‌گل نیز دیده شده است. ارزش این تالاب برای پرندگان آبزی و تولید‌مثل پرنده‌هایی مانند آووست و چوب‌پا، بسیار است.
تالاب آق‌گل در روزهای پایانی بهار خشک می‌شود. آب این پدیده طبیعی از بارش‌ها، ذوب برف‌های ارتفاعات، جاری شدن نهرهای فصلی و طغیان رودخانه‌ی قره‌چای (در جنوب دشت کمیجان)، تامین می‌شود. ژرفای این تالاب مستطیلی شکل تا 90 سانتی‌متر هم می‌رسد. آق‌گل در گروه تالاب‌های آب شیرین جای می‌گیرد. آبگیری آن نیز از روزهای پایانی آذرماه آغاز می‌شود و تا میانه‌ی خردادماه ادامه می‌یابد.
یکی از خطراتی که تالاب آق‌گل با آن دست به‌گریبان است برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی آن و نیز سدسازی‌های بسیار و کندن چاه‌های غیرمجاز است. پیامد خشکی آن نیز تولید گرد و غبار، کاهش فرآورده‌های کشاورزی و از میان رفتن پوشش گیاهی تالاب خواهد بود.

تالاب آبشینه

تالاب آبشینه؛ تالابی مصنوعی در پنج کیلومتری خاور (:شرق) همدان، 1400 متری روستای سرخ‌آباد، و در کیلومتر پنج جاده‌ی ملایر جای دارد. این تالاب پشت سد آبشینه بر روی رودخانه‌ای به همین نام ساخته شده است. گستره‌ی آن 85 هکتار است و منطقه‌ای شکار ممنوع به‌شمار می‌رود. پلیکان، کشین، فلامینگو، اگرت، حواصیل و چوبیا شماری از پرندگانی هستند که از سرزمین‌های افریقایی به سوی تالاب آبشینه کوچ می‌کنند و تا پایان مهرماه در این گستره می‌مانند. بیشتر پرندگان آن، که سر به 20 گونه می‌زنند، آبزی و کنارآبزی هستند.
در این زیستگاه گیاهانی همانند: آفتابگردان، نعنا، چتربان، شب‌بو، گاو زبان، گندمیان و فرفیون دیده می‌شود. کنترل کیفیت آب تالاب آبشینه در ماندگاری آن نقش بسزایی دارد.

تالاب شیرین‌سو

تالاب شیرین‌سو؛ با گستره‌ای 300 هکتاری، یکی از اکوسیستم‌های بسیار بارزش غرب کشور به‌شمار می‌رود. این تالاب در کنار شهر شیرین‌سو، در شمال باختری (:غربی) و در 40 کیلومتری شهرستان کبودرآهنگ جای گرفته است. فاصله‌ی آن از شهر همدان 95 کیلومتر است. دسترسی به تالاب از راه آسفالته‌ی کبودرآهنگ به شیرین‌سو شدنی است.
این تالاب ساختگی (:مصنوعی) است و از سال 1389 گستره‌ای شکار ممنوع شناخته شده است. گونه‌های جانوری همانند سنجاب‌زمینی، شغال، روباه، مار آبی و لاک‌پشت و نیز خوتکا و اردک سبز پیرامون تالاب زندگی می‌کنند.
دست‌درازی به زمین‌های پیرامون تالاب و آلودگی آب بر اثر ورود فاضلاب‌های روستایی، زندگی این تالاب را به خطر انداخته است.

تالاب پیرسلمان

تالاب پیرسلمان؛ تالابی طبیعی است که در 24 کیلومتری جنوب شهر اسدآباد جای گرفته است. این تالاب با گستره‌ای 20 هکتاری، همانند کاسه‌ای است. از این‌رو، توان‌مندی تبدیل به مرکز طبیعی گردشگری را دارد. افزون‌بر این که از ویژگی‌های آن دوری از صنایع آلاینده‌ی آب و خاک است. با این همه پخش زباله در درون و پیرامون تالاب، بهره‌برداری بیش از اندازه از منابع آبی آن و بودن چاه‌های عمیق در پیرامون این پدیده‌ی طبیعی، تالاب پیرسلمان را آسیب‌پذیر ساخته است.
گیاهی که در تالاب پیرسلمان بیش از گونه‌های گیاهی دیگر دیده می‌شود، نی است. عدسک آبی نیز به فراوانی در تالاب روییده است. پرندگان جوجه‌آوری مانند کشیم کوچک و چنگر در این تالاب زیست می‌کنند. از خزندگان تالاب نیز مار آبی را می‌توان نام بُرد.

تالاب چم‌شور

تالاب چم‌شور؛ از دیگر تالاب‌های طبیعی استان همدان است و در 25 کیلومتری شرق شهر اسدآباد جای دارد. گستره‌ی آن 500 هکتار است. آب تالاب چم‌شور شیرین و گاه اندکی شور است. در این تالاب پرندگان کوچ‌رو همانند: خوتکا، درنا و غاز خاکستری دیده می‌شوند. جانورانی مانند لاک‌پشت، مار آبی، زنبور خوار و زاغی نیز در تالاب چم‌شور زندگی می‌کنند. اردک مرمری و اردک چشم‌طلایی از گونه‌های کمیابی هستند که در این تالاب دیده می‌شوند.
تالاب چم‌شور در سال 1397 در پی خشکسالی‌های چند ساله و بهره‌برداری بی‌رویه از آب تالاب، خشک شده بود اما باران‌های بهاری امسال دوباره زندگی را به این تالاب برگرداند.

تالاب وسج

تالاب وسج؛ تالابی دایمی در 19 کیلومتری شمال شرق شهر نهاوند است. گستره‌ای 5/1 هکتاری دارد و آب آن از شمار چشمه‌های جوشان به دست می‌آید. تالاب وسج زیستگاه پرندگانی مانند چنگر نوک‌سرخ و شمار اندکی کشیم است.