دانشجویانی که در دانشگاهی دور از شهر و خانواده خود پذیرفته میشوند با داشتن شور و انرژی جوانی و رویارویی با موقعیتهای جدید نیازمند به جایی امن و آسوده هستند تا این دوره را بدون دغدغه بگذرانند، خوابگاه پسران زرتشتی که شصت سال پیش با نیکاندیشی خدارحم داوری یزدی پایهگذاری شد و به کوشش نیکاندیش سروش کشاورزیان نوسازی شده، امکانات اقامتی را برای دانشجویان زرتشتی که به تهران میآیند، فراهم آورده است.
جایی در مرکز شهر تهران در خیابان ولیعصر به سمت خیابان بزرگمهر، خانهای است که دانشجویان قدیم از آن دنیایی خاطرهی دلنشین دارند. دوستان جدید پیدا کردند و از این دورهمی در زیر سقف خانهی دانشجویی مسوولیتپذیری آموختند. این خانه را روانشاد خدارحم بهرام داوری یزدی، برای اینکه جایی مناسب دارای شرایطی آرام برای دانشجویان زرتشتی فراهم آید اختصاص میدهد تا بتوانند با دوری از خانه و خانواده راحتتر کنار بیایند و برای برنامهریزی آینده خود و درس خواندن آرامش داشته باشند. روانشاد خدارحم داوری زمین آن خانه را به مساحت نزدیک به 150 متر مربع، در سال 1318 خریداری کرده و در همان سالها در آن ساختمانی خشتوگلی به مساحت 230 متر مربعی در دو اشکوب برای زندگی خود ساخته بود. ایشان در تابستان 1341 این ملک را به ازای یک ریال به انجمن زرتشتیان تهران صلح میکند. شرط صلح پیرو صلح نامه ایجاد یک موسسه خیریه است که (بایستی به نام «خانه خدارحم» نامگذاری و مختص برای سکونت دانشجویان بیبضاعت و یتیمان زرتشتی استفاده شود). از همان سال، دانشآموزان و دانشجویان زرتشتی که از شهرهای دیگر برای تحصیل به تهران میآمدند، در این خانه جا گرفتند و روزگار دانشجویی خود را در آن گذراندند. در دههی نخست راهاندازی این خوابگاه که به سرپرستی انجمن زرتشتیان اداره میشود، هم زمان 5 تا 10 دانشجو در این خانه سکونت گزیدند.
به گفتهی انجمن زرتشتیان تهران، آغاز دهه 1360 با افزایش جمعیت دانشجویی کشور و در پی آن افزایش شمار دانشجویان زرتشتی که خواهان سکونت در این خوابگاه بودند و از سویی با کهنسالی و فرسودگی ساختمان خوابگاه، گفتوگوهایی برای بازسازی خوابگاه آغاز میشود. به دنبال افزایش مشکلات در استحکام سازه، سال 1367 انجمن زرتشتیان تهران در نخستین گام جایی دیگر در یکی از طبقات ملک مسکونی روانشاد همایون آبادیان در خیایان قرنی، مکان کنونی سرای سالمندان زرتشتی را تجهیز و آمادهسازی میکند و دانشجویان به آنجا منتقل میشوند.
از آن سال سازوکار نوسازی خانهی خدارحم آغاز میشود. کمبود نقدینگی برای چندین سال، این بازسازی را با دیرکرد روبهرو میسازد. سرانجام پس از تامین بخش اولیه نقدینگی مورد نیاز برای ساخت ساختمان جدید، پروانهی ساخت در سال 1375 گرفته میشود و در پایان سال 1377 کلنگ تخریب سازهی فرسوده به زمین میخورد. روند ساخت به کندی پیش میرود که دلیل اصلی آن مشکلات مالی انجمن برای پیشرفت پروژه، بیان شده است. در این گیرودار همچون همیشه اینبار نیز نیکاندیشی و دهش یکی از همکیشان گرهگشا میشود. در تابستان 1379 نیکاندیش سروش کشاورزیان، دبیر بازنشسته آموزش و پرورش تهران، سی میلیون تومان پسانداز خود را بنامگانه خودشان، پدرشان آدرباد دینیار کشاورزیان و مادرشان بانو بهرام کشاورزیان برای ادامه و پایان نوسازی خانه خدارحم به انجمن و جامعه پیشکش میکند. پس از آن عملیات اجرایی سرعت گرفته است و سرانجام در پاییز 1382 پیمانکار پایان کار نوسازی را به انجمن اعلام میکند. در این پروژه مهندس جمشید فروغی مرحله طراحی نقشههای معماری و مهندس دالی بندار نظارت بر ساخت را به رایگان و افتخاری انجام دادند. ساختمان جدید در 340 متر شامل بخش مسکونی و مشاعات برای سکونت دانشجویان زرتشتی گشایش مییابد. این خانه در چهار اشکوب ساخته شده و هر اشکوب 4 اتاق و در هر اتاق دو تخت دو طبقه دارد. هر اشکوب جداگانه دارای حمام و سرویس بهداشتی، آشپزخانهای مجهز به یخچال و گاز است. دو ماشین لباسشویی نیز در همکف گذاشته شده است.
از آن سال تاکنون، دانشجویان زرتشتی در این ساختمان که هم اکنون گنجایش بیشتری دارد اقامت دارند و بهطور معمول بین 10 تا 16 نفر از این امکانات رفاهی بهرهمند میشوند. در تمام این سالها تا تابستان 1401 پرویز ایزدی بهگونهی افتخاری بهعنوان سرپرست مقیم همراه دانشجویان بوده است.
هم اینک نزدیک به ۲۰ دانشجو و همکیشان دارای شرایط، همانند سرباز و کارمند در خوابگاه دانشجویان پسر زرتشتی تهران (خانه خدارحم) ساکن هستند. زرتشتیانی که راهی پایتخت میشوند و خواهان سکونت در این خانه هستند میبایست برگهی درخواست را در دبیرخانه انجمن زرتشتیان تهران پُر کنند و چنانچه دارای شرایط باشند، ساکن خوابگاه دانشجویان پسر انجمن زرتشتیان تهران خواهند شد. برخی از مواردی که میبایست به همراه داشته باشید ارایه مدرک قبولی دانشگاه یا مدرک ادامه تحصیل دانشجو است. همچنین شناسنامه دانشجو و پدرش، کارت شناسایی یا عضویت یکی از انجمنهای زرتشتی و معرفی یک نفر به عنوان ضامن نیز از دیگر شرایط است.
شناخت تاریخچه اینگونه مکانهایی ویژه و ارزشمند که به کوشش نیکمردان و نیکزنان آیندهنگر بنیاد نهاده شده به ما یادآوری میکند در نگهداری و بهینهسازی این یادمانها بکوشیم و ما هم در پیشبرد دانش و فرهنگ آیندهسازان جامعه تاثیرگذار باشیم. گزارش تصویری از خانه دانشجویان زرتشتی که در ادامه میبینید، در روزهای پایانی سال 1401 تهیه شده است:
فرتور از همایون مهرزاد است.
2393