اوژن بورنوف فرانسوی از نخستین دانشمندان و پژوهندگانی است که به بررسی و شناخت ژرف یسنا (بخشی از اوستای سپند) پرداخت و اثری ماندگار در این زمینه پدید آورد و مرگ او سبب از دست‌رفتن دانشمندی زبانشناس و کم‌مانند شد.
بورنوف زاده‌ی شهر پاریس در سال 1801 میلادی بود. پدرش از استادان زبانشناس فرانسه شناخته می‌شد و می‌کوشید فرزندش -اوژن- را هم به این رشته‌ی علمی علاقه‌مند کند. اما اوژن بورنوف به درس حقوق گرایش داشت و در این رشته مدرک دانشگاهی گرفت و پایان‌نامه‌ای درخور توجه ارایه داد. با این همه، به کار وکالت نپرداخت و همان‌گونه که پدرش آرزو داشت دانش زبان‌شناسی را فراگرفت.
پژوهش‌های زبان‌شناسی بورنوف در گستره‌ی زبان‌های سانسکریت و پالی، یکی از زبان‌های کهن شبه‌قاره‌ی هند، بود. برخی از متن‌های دیرینه‌ی بودایی به این زبان نگارش یافته است. جست‌وجوها و دانش‌اندوزی‌های بورنوف درباره‌ی این دو زبان ادامه یافت تا آن‌که در کتابخانه‌ی ملی پاریس دستنویسی از اوستا را دید و برای آگاهی یافتن از آن پژوهش‌های دامنه‌دار و پی‌گیرانه‌ی خود را درباره‌ی زبان اوستایی آغاز کرد و تا پایان زندگی ادامه داد. ره‌آورد علمی بورنوف از آن پژوهش‌ها، تفسیری بر یسنای اوستا بود که در سال 1835 میلادی در پاریس چاپ شد. این تفسیر نه تنها در شناخت زبان اوستایی یاری‌گر دانشمندان بود بلکه به بورنوف کمک کرد تا راز خط میخی ایران باستان را نیز بگشاید و تا اندازه‌ی بسیاری توانایی خواندن این خط بسیار کهن را بیابد. او در این باره، در سال 1836 میلادی، کتابچه‌ای درباره‌ی سنگ‌نگاره‌های میخی اکباتان چاپ کرد. او دریافت که به‌جای حرف «ر» باید حرف «ب» را گذاشت تا خواندن متن میخی ممکن شود. بدین‌گونه توانست نوشته‌های زبان میخی را به‌درستی بخواند و نام همه‌ی ایالت‌های شاهنشاهی داریوش بزرگ را دریابد.
تفسیر بورنوف بر یسنا دربردارنده‌ی حاشیه‌نویسی‌های فراوانی هم هست تا خوانندگان را با ژرفا و درون‌مایه‌ی این بخش از اوستا بیش‌تر آشنا کند. او از روی متنی به زبان سانسکریت، گات‌ها را به زبان فرانسوی برگردان (:ترجمه) کرد. او هات نخست یسنا را با یادداشت‌های بسیار در سال 1883 میلادی و هات نهم را در سال‌های 1840 تا 1846 انتشار داد. بدین‌گونه بود که در اروپا مقدمه‌ی اوستاشناسی علمی پا گرفت.
بورنوف در کنار این پژوهش و جست‌وجوی علمی هم‌چنان سرگرم شناخت افزون‌تر زبان سانسکریت و پالی نیز بود و کتاب‌هایی نیز این باره نوشت. از همین‌رو بود که کلژدوفرانس پاریس او را هموند (:عضو) انستیتوی خود شناخت. بورنوف هموند انجمن آسیایی فرانسه نیز بود. او را به سبب کارهای برجسته‌ی علمی‌اش در سراسر جهان زبان‌شناسی می‌شناختند و از این‌رو همراه علمی انجمن‌های علمی لندن، کلکته، بمبیی، لیسبون پرتغال و دانشگاه مونیخ بود.
این دانشمند اوستاشناس در حالی که تنها 51 سال از زندگی پُربارش می‌گذشت، در سال 1852 میلادی چشم از جهان فروبست.
*یاری‌نامه: جستاری از نرگس صالح‌نژاد در تارنماهای مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و خبرگزاری ایبنا.
با دیگر اوستاشناسان و زرتشت‌پژوهان جهان در پست زیر آشنا شوید:
