کاروانسرای چنارراهدار در گسترهی شهری شیراز، یکی از زیباترین و برجستهترین کاروانسراهای عصر صفوی بهشمار میآید، اما امروز این اثر ارزشمند تاریخی و مهرازی (:معماری)، در سراشیبی نابودی و از میانرفتن از گردونهی تاریخ جای دارد.
کاروانسرای چنارراهدار که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده با ویژگیهای چشمگیری که دارد، میتواند به عنوان یکی از نمونههای برجستهی کاروانسراهای ایران قلمداد شود. این سازهی تاریخی در آغاز جاده قدیم شیراز-کازرون جای دارد و دوری آن از بلوار امیرکبیر، چندصد متر بیشتر نیست.
به گزارش ایسنا، این کاروانسرا در درازای نزدیک به پنج سدهای که فعال بوده، به عنوان یکی از کاروانسراهای برجسته در یکی از مهمترین محورهای ارتباطی جنوب کشور جای داشته و پذیرای کاروانها، گردشگران و افرادی بوده که فاصلهی شیراز تا کازرون و از آنجا به سمت بوشهر و برخی دیگر از سواحل جنوبی کشور همچون گناوه را میگذراندهاند.
به گزارش ایسنا محسن عباسپور از کنشگران و کارشناسان میراث فرهنگی در این باره گفت: میتوان مدعی بود که این کاروانسرا یکی از مبادی اصلی ورود کاروانهایی بوده که از بخشی از سواحل جنوبی کشور به شیراز میآمدهاند. در برخی سفرنامهها، از این کاروانسرا نام برده شده و تصویرهای قدیمی از آن را نیز در دسترس داریم.
عباسپور با اشاره به اینکه فروردینماه امسال برای یک کار پژوهشی به این کاروانسرا رفته بود، افزود: در روزهای گذشته برای انجام پژوهش خود دوباره به این کاروانسرا رفتم و متوجه شدم بخشی از در چوبی و قدیمی آن ویران شده است.
عباسپور با تایید اینکه این کاروانسرا با چالشهای پرشماری دست و پنجه نرم میکند، گفت: دستیازی به حریم این اثر ثبت شده، فرسایش برخی قسمتها، ریزش برخی سقفها و ناپایداری برخی دیگر از سقفها و دیوارهها، فرسایش شدید برخی از عناصر تزیینی آن و… از جمله برخی از چالشهایی است که این کاروانسرای تاریخی را تهدید میکند.
این کنشگر میراث فرهنگی با یادآوری اینکه کاروانسرای چنارراهدار در گام نخست نیاز فوری و اضطراری به استحکامبخشی و مرمت دارد، گفت: ویژگیهای برجستهی این بنا و موقعیت قرارگیری آن در محدودهی شهر شیراز به گونهای است که پس از انجام عملیات مرمت، میتواند به عنوان یک سازهی برجسته در نوع خود، هم جایی برای کارهای پژوهشی باشد و هم به عنوان یکی از سازههای تاریخی ویژه شهر شیراز به زنجیرهی گردشگری کشور افزوده شود.
او ادامه داد: افزون بر آن، پل تاریخی که در فاصلهی چند متری این کاروانسرا نیز جای دارد با شرایط بسیار ناپایداری روبهرو است و به انجام عملیات استحکامبخشی و مرمت نیاز دارد.
این پل، یکی از پلهای تاریخی است که به عنوان یکی از مبادی اصلی ورود به شهر شیراز در سدههای پیاپی از آن بهره برده شده و اکنون دچار فرسایش جدی شده است.
در سالهای گذشته شهرداری شیراز کار ساخت پروژهای تفریحی و گردشگری را در نزدیکی این کاروانسرا و با عنوان «چنارراهدار» که برگرفته از نام همین کاروانسرا و منطقه بوده را آغاز کرده است.
اجرای این پروژه و فاصلهی بسیار نزدیک آن با کاروانسرای یادشده فرصت مناسبی را پیش آورده تا شهرداری شیراز یا اداره میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی و یا هر نهاد سرپرست (:متولی) دیگری بتوانند با مرمت اصولی آن، هم این کاروانسرای ارزشمند را از ویرانی بیشتر نجات داده و هم فرصت بازدید از آن را در دسترس دوستداران و پژوهشگران قرار دهند.
کاروانسرای چنارراهدار بهگونهی چهار ایوانی و با ساختمایه (:مصالح) سنگ و گچ ساخته شده است. این سازه دارای شش برج دیدبانی (:مراقبت) و فضاهای گوناگونی در داخل است که از میان آنها میتوان به سالنهای ستوندار آن اشاره کرد.
