نگاهی به آمار تولید پلاستیک در جهان نشان می‌دهد که کره‌ی خاکی ما با چه پیامدهای زیان‌بار و کُشنده‌ای روبه‌روست. اگر جهان چاره‌ای برای این دشواری نیابد، چه‌بسا زندگی در زمین برای میلیون‌ها تَن ناشدنی شود. آلودگی‌های ناشی از تولید زباله‌های پلاستیکی چنان است که خویشکاری‌ای (وظیفه‌ای) بر دوش هر کدام از ما می‌گذارد تا در مصرف پلاستیک اندازه نگه‌داریم و تا جایی که شدنی است به راه‌حل‌های جایگزین بیندیشیم.
برپایه‌ی آمارهای جهانی، از سال 1950 میلادی تاکنون، بیش از 8 میلیارد تُن پلاستیک در جهان تولید شده است (گزارش خبرگزاری ایسنا- 21 تیر 1402). دشواری این‌جاست که جهش تولید پلاستیک، هر سال بیش‌تر و بیش‌تر می‌شود و اکنون به تولید 400 میلیون تُن در هر سال رسیده است. این رشد فزاینده نگران‌کننده است؛ به‌ویژه آن‌که نیمی از آن 400 میلیون تُن را کیسه‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف شکل می‌دهند.
در دهه‌ی گذشته، آلودگی زباله‌های پلاستیکی دو برابر بیش‌تر از دهه‌ی پیش از آن بوده است. برآوردها نشان می‌دهد که این میزان تا سال 2060 میلادی به سه برابر افزایش خواهد یافت. اما چه اندازه از پلاستیک‌های تولیدی بازیافت می‌شوند؟ اگر بدانیم که درصد بازیافت‌ها تنها و تنها 9 درصد از تولید پلاستیک است، شاید نسبت به سرنوشت انسان در کره‌ی خاکی و بیماری‌افزایی زیست‌بوم او نگران‌تر شویم.
یک‌نمونه از فراوانی زیان‌بار تولید زباله‌های پلاستیکی را در کشور هند می‌توان دید. این کشور پرجمعیت، 165 میلیون تُن زباله‌ی جامد تولید می‌کند. این عدد یعنی 6 درصد تولید پلاستیک جهان! البته گفته می‌شود هند 50 درصد زباله‌های پلاستیکی خود را بازیافت می‌کند.
در کشورهای دیگر نیز اوضاع به همان اندازه نابسامان است. در آمریکا در هر ساعت 5/2 میلیون بطری پلاستیکی دور ریخته می‌شود (ایسنا- 23 خرداد 1402). پُرکردن دوباره‌ی بطری‌های یک‌بار مصرف نیز چاره‌ساز نیست؛ چون این کار ترکیبات سرطان‌زا را وارد بدن انسان می‌کند و ایمنی او را بسیار کاهش می‌دهد.
اکنون یک‌بار دیگر به آمارها بنگریم: بررسی‌ها نشان می‌دهد که تا سال 1950، چیزی بیش از یک‌ونیم میلیون تُن تولیدات پلاستیکی در جهان داشته‌ایم. این عدد تا سال 2010 میلادی به بیش از 270 میلیون تُن رسید و در سال 2015 به 381 میلیون تُن افزایش یافته است (گزارش تارنمای موسسه‌ی مبتکران شیمی). اگر این را هم به دانسته‌های خود بیفزاییم که بخش بسیاری از این تولیدات پلاستیکی به دریا ریخته می‌شوند، آن‌گاه ژرفای فاجعه بیش‌تر نمایان خواهد شد.
بگذارید نمونه‌ای دیگر بیاوریم: آمارها گواهی می‌دهند که در جهان، در هر دقیقه، یک میلیون بطری پلاستیکی فروخته می‌شود. تنها در سال 2016 میلادی، عددی برابر با 480 بیلیون بطری پلاستیکی در جهان استفاده شده است!
تولید زباله‌های پلاستیکی، هر سال جهان را در بحران زیست‌بومی بیش‌تری فرو می‌بَرد. این تولیدات چنان دامنه‌ای گرفته‌اند که سیل‌وار زیست‌بوم جهان را درمی‌نوردند و تندرستی انسان و دیگر جانداران را به‌خطر می‌اندازند. رشد جمعیت، گسترده‌ترشدن شهرنشینی و عادت‌های خرید در مردم، به تولید زباله‌های بیش‌تر انجامیده است. بخش بسیاری از این زباله‌ها، تولیدات پلاستیکی (به‌ویژه کیسه‌های پلاستیکی) هستند.
می‌دانیم که برخی از پلاستیک‌ها را می‌توان بازیافت کرد و برخی دیگر قابل بازیافت نیستند. دشواری زمانی آغاز می‌شود که پلاستیک به زباله تبدیل می‌شود و تجزیه‌ی آن‌ها سده‌ها به‌درازا می‌کِشد. بازیافت آن‌ها نیز سود اقتصادی ندارد و بسیاری از کشورهای تهیدست توان انجام این روش را ندارند؛ بدان سبب که باید هزار کیسه‌ی پلاستیکی گردآوری شود تا به یک‌کیلوگرم برسد. هزینه‌ی انجام چنین کاری، اقتصادی نیست. شاید سوزاندن زباله‌های پلاستیکی راهکار بهتری باشد و با این کار انرژی شیمیایی‌ای برای تولید بخار و الکتریسته به‌دست آید.
دوباره‌خوانی آمارها و هشدارها
– برپایه‌ی آمارهای جهانی، از سال 1950 میلادی تاکنون، بیش از 8 میلیارد تُن پلاستیک در جهان تولید شده است؛
– نیمی از 400 میلیون تُن زباله را کیسه‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف شکل می‌دهند؛
– بازیافت‌ها تنها و تنها 9 درصد از تولید پلاستیک است؛
– در سال 2015 میلادی،381 میلیون تُن پلاستیکی تولید شده است؛
– در جهان، در هر دقیقه، یک میلیون بطری پلاستیکی فروخته می‌شود.
*یاری‌نامه: گزارش خبرگزاری مهر (21 تیر 1401)؛ گزارش خبرگزاری ایسنا- (4 خرداد 1402 و 15 خرداد 1402)؛ گزارش تارنمای موسسه مبتکران شیمی: «خطرات پلاستیک در محیط زیست»
دیگر نوشتارها در پیوند با چالش کیسه‌های پلاستیکی و زیست بوم را در نشانی زیر بخوانید:
