زیستبوم جهان، دیگر همان نیست که در دههها و سدههای پیشین بود. دگرگونیهای آبوهوایی، خشکسالیهای پیدرپی، گرمایش زمین و نمونههایی از این گونه، زمین را با چالشهای بسیاری روبهرو ساخته است. در این میان، تولید و مصرف فراوان مواد پلاستیکی دشواری دیگری است که پیامدهای زیانبار آن هر سال بیشتر آشکار میشود. از اینروست که جهان به فکر یافتن راهحلهایی برای این دشواری افتاده است.
شاید یکی از راههایی که بتواند جلو تولید بیش از اندازهی مواد پلاستیک (و از همه مهمتر کیسههای پلاستیکی) را بگیرد، سیاستهای انگیزشی (تشویقی) دولتها برای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان ظرفها و کیسههای پلاستیکی باشد. انگیزه و پاداش برای تولید و مصرف کمتر. با این کار (که دولتهای بسیاری آن را انجام میدهند) بیگمان آمار مصرف کیسههای پلاستیکی پایین خواهد آمد.
راهکارهای نوآورانه (ابتکاری) نیز چارهساز خواهد بود. یکی از آن راهحلها آموزش کودکان است. پژوهشگران دریافتهاند که کودکان میتوانند با خواندن و نوشتن داستان، با محیط پیرامونشان پیوند نیرومندتر و پایدارتری برقرار کنند. این نکته، دانشمندان را برانگیخت تا دریابند چگونه میتوانند با کار داستاننویسی، درک کودکان را دربارهی زبالههای پلاستیکی و زیان مصرف آنها، بالا ببرند. آنها داستانهایی در اینباره برای کودکان خواندند و سپس پرسشهایی را با آنها درمیان گذاشتند. نتیجهای که از این کار بهدست آمد افزایش آگاهی کودکان از زیانهای مصرف پلاستیک بود و نیز دلبستگی آنها به نگهداری افزونتر از محیط زیست (گزارش خبرگزاری ایسنا؛ 21 بهمن 1401). این پروژه همچنین نشان داد که کودکان به فکر راههایی برای جلوگیری از ورود زباله به محیط افتادهاند و تنها در اندیشهی پاکیزه ساختن پیرامونشان نیستند. حتا در داستانهایی که کودکان نوشته بودند، این آگاهی افزایش یافته بود و آنها متوجه خطرهای آلودگی پلاستیکی در محیط زیست شده بودند و آن را در نوشتههایشان بازتاب میدادند.
چند راهکار ساده
مردم ژاپن به نوآوری و پشتکار در انجام کار، آوازه دارند. آنها برای مدیریت پسماندها (بهویژه پسماندهای پلاستیکی) راهکاری پیشنهاد کردند و بهکار بردند که میتواند الگویی برای دیگر کشورها نیز باشد. راهکار سهگانهی آنها چنین است: نخست، کاهش است. به سخن دیگر، تا آنجا که میتوانیم زبالهی کمتری تولید کنیم. دوم، استفادهی دوباره از مواد مصرفی. برای نمونه، هنگام استفاده از کیسهی پلاستیکی، آن را دور نیندازیم و نگهداریم تا در خریدهای بعد بهجای گرفتن کیسهی پلاستیکی نو، از آن همان کیسهی پیشین استفاده کنیم. سوم، بازیافت کیسههای پلاستیکی است. هر سه راهحل بسیار کاربردی و سودمند است، اما پافشاری بر تولید کمتر زباله است.
در ایران نیز گاه راهکاری سودمند بهکار گرفته شده است؛ بدینگونه که در برخی فروشگاههای شهروند، مشتریانی که هنگام خرید از کیسههای پارچهای استفاده میکنند، از تخفیف در خرید و دریافت پیشکشیای (بهصورت قرعهکشی) برخوردار خواهند شد. همهی اینها و اندیشیدن به راهکارهای نوآورانه و انگیزشی شیوهای سودمند برای کاهش مصرف کیسههای پلاستیکیای است که زیانهای هنگفتی به بار میآورند. از سوی دیگر استفاده از کیسههای پلاستیکی چندبار مصرف، شیوهی دیگری برای مدیریت خرید است. از یاد نبریم که بر دوش هر کدام از ما خویشکاریی هست تا در نگاهبانی از محیط زیست خود کوشا باشیم.
یادآوری چند نکته
– سیاستهای انگیزشی (تشویقی) دولتها راهکاری برای کنترل استفاده از کیسههای پلاستیکی است؛
– پژوهشگران دریافتهاند که کودکان میتوانند با خواندن و نوشتن داستان، با محیط پیرامونشان پیوند نیرومندتر و پایدارتری برقرار کنند و در نگهبانی از محیط زیست کوشا باشند؛
– تا آنجا که میتوانیم زبالهی کمتری تولید کنیم؛
– هنگام استفاده از کیسهی پلاستیکی، آن را دور نیندازیم و نگهداریم تا در خریدهای بعد بهجای گرفتن کیسهی پلاستیکی نو، از آن همان کیسهی پیشین استفاده کنیم.
*یارینامه: گزارش روزنامه اعتماد (28 خرداد 1402)؛ گزارش خبرگزاری ایسنا (20 تیر 1402).
دیگر نوشتارها در پیوند با چالش کیسههای پلاستیکی و زیست بوم را در نشانی زیر بخوانید:
